اختلال در هژمونی آمریکا

امیر قشقائی-روزنامه‌نگار


نظام بین‌الملل تک‌قطبی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بر پایه هژمونی آمریکا بنا شده بود، اکنون در آستانه فروپاشی است. چین، روسیه و کشورهای آمریکای لاتین در چند سال اخیر سیاست‌های متفاوتی را در مقابل آمریکا به‌کار گرفته‌اند. هدف نهایی همگی این کشورها پایان سلطه ایالات‌متحده بر نظام بین‌الملل است. کشور چین با جریان‌سازی‌هایی چون منطقه‌گرایی در مقابل جهانی‌سازی و دلارزدایی به جنگ با آمریکا رفته است. از سوی دیگر روسیه برقراری ارتباط با کشورهایی که زمانی مستعمره ایالات‌متحده بودند را در دستور کار خود قرار داده است. کشورهای حوزه لاتین اما از غفلت تاریخی آمریکا در این منطقه، کمال استفاده را کردند و با تشکیل یک کمربند محکم از کشورهای همسو به مقابله با هژمونی آمریکا رفتند.

میانجیگری چین علیه هژمونی آمریکا

مهدی خورسند-کارشناس مسائل منطقه
در سال‌های گذشته جریان‌های منتقدی در نظام بین‌الملل علیه مستکبرین و مخصوصا آمریکا شکل گرفته است. یکی از این جریان‌ها چین و مناسبات آن است. چین در چندسال اخیر سعی کرده است با جریان‌سازی‌های مختلف در هژمونی آمریکا اختلال ایجاد کند. یکی از این جریان‌ها، ایجاد نهادهای منطقه‌ای در مقابل نهادهای بین‌المللی است؛ یعنی چینی‌ها تلاش کردند تا منطقه‌گرایی را در مقابل جهانی‌سازی به‌وجود آورند. به چالش کشیدن جایگاه دلار در مناسبات دولتی و جهانی نمونه‌ای از اقدامات چین علیه هژمونی آمریکاست. همچنین آنها سازمان‌های منطقه‌ای مهمی را ایجاد کرده‌اند. سازمان همکاری‌های بین‌المللی شانگهای و پیمان تجارت آزاد (RCEP) ازجمله مهم‌ترین این سازمان‌ها هستند. البته پیمان تجارت آزاد در چندسال اخیر اهمیت بیشتری یافته است؛ چراکه اکثر هم‌پیمانان آمریکا در آن حضور دارند و مبادلات آن نیز غیردلاری است. از سوی دیگر حرکت چینی‌ها در این مسیر همواره آرام و با طمانینه بوده است. اخیرا چین تلاش کرده است تا نقش میانجیگر را نیز در نظام بین‌الملل و علیه هژمونی آمریکا ایفا کند. پیش‌تر چینی‌ها تنها به نقش اقتصادی خود قانع بودند، اما امروزه آنها به صور دیگر قدرت نیز روی آورده‌اند. نقش میانجیگری چین در منطقه و نظام بین‌الملل این موضوع را تشریح می‌کند که چین دارای قدرت حل اختلاف نیز هست. میانجیگری میان ایران و عربستان و روسیه و اوکراین ازجمله مهم‌ترین فعالیت‌های چینی‌ها در سال‌های اخیر بوده است.

حیاط خلوتی که از دست رفت
هادی اعلمی فریمان-کارشناس آمریکای‌لاتین
آمریکایی‌ها نسبت به منطقه آمریکای لاتین بی‌تفاوت شده‌اند. از سویی کشورهای آمریکای لاتین نیز از این بی‌تفاوتی کمال استفاده را برده‌اند و تا حد بسیار زیادی حضور و کنش آمریکا را در حوزه کشورهای لاتین کمرنگ کرده‌اند. البته این تحولات همگی بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی اتفاق افتاد. غفلت تاریخی ایالات‌متحده از آمریکای لاتین موجب شد تا کشورهای این حوزه متحدهای جدیدی ازجمله چین، ایران و روسیه پیدا و از این اتحاد به نحو احسن برای مقابله با هژمونی آمریکا استفاده کنند. چینی‌ها تقریبا بهترین تعامل را با کشورهای آمریکای لاتین داشته و از این طریق قصد کمرنگ کردن حضور آمریکا را دارند. کشور برزیل نیز به‌عنوان یکی از اعضای سازمان بریک، اقدامات جدی‌ای برای دلارزدایی و مقابله با سلطه ایالات متحده انجام داده است. برزیل بیشتر به همکاری‌های جنوب- جنوب با کشورها روی آورده است و در این مسیر با کلمبیا، ونزوئلا، نیکاراگوئه و... وارد همکاری شده است. بنابراین کشورهای حوزه آمریکای لاتین با تشکیل یک اتحاد قوی و همکاری با کشورهایی مثل چین و ایران تلاش می‌کنند تا با استفاده از غفلت آمریکا، نقش این کشور را در آمریکای جنوبی به حداقل برسانند. آمریکایی‌ها چندین سال است که در برخی از کشورهای حوزه لاتین مثل برزیل سفیری ندارند که این موضوع خود نشان‌دهنده نقش بسیار ضعیف این کشور در آمریکای لاتین است.

جنگ نرم روسیه در مقابل آمریکا

روح‌الله مدبر-کارشناس مسائل اوراسیا
دولت فدراسیون روسیه از زمان پوتین و از سال۲۰۱۴ چند برنامه‌ راهبردی برای مبارزه با هژمونی آمریکا در دستور کار قرار داده است. روس‌ها در ابتدا برای مقابله با سیاست‌های تحریمی، اتحادیه اقتصادی و مسیر تبادلات تجاری خود را برای دلارزدایی گسترده کردند. روس‌ها در بخش آفریقا و حوزه مستعمرات آمریکایی‌ها برنامه‌های ویژه‌ای را اجرا کردند و اقدامات راهبردی فراوانی برای شکست هژمونی ایالات‌متحده در این قسمت انجام دادند؛ به‌طوری‌که دومین اجلاس رهبران آفریقا در سن‌پترزبورگ برگزار خواهد شد و با وجود فشارهای فراوان آمریکا، رهبران آفریقایی در این اجلاس شرکت خواهند کرد. از سویی بیش از ۲۰۰شرکت روسی بزرگ در حوزه زیرساخت‌ها در آفریقا تاسیس شده است. تقویت بریکس و ایجاد بریکس‌پلاس از دیگر اقدامات روسیه برای حمایت از قدرت‌های نوظهور و مقابله با سلطنت آمریکا در جهان است. از سویی روس‌ها ائتلاف نظامی خود را نیز تقویت کرده‌اند؛ تا جایی که می‌بینیم هرم نظامی ایران، چین و روسیه با برگزاری رزمایش‌های نظامی مختلف درحال قدرت‌نمایی در مقابل هژمونی آمریکاست. این رزمایش‌ها درحالی انجام می‌شود که آمریکایی‌ها معتقدند امنیت شاهراه‌های جهان تنها از طریق آنان تامین می‌شود. در حوزه ترانزیت نیز روس‌ها برای شکستن انحصار حمل‌ونقل در نظام بین‌الملل، طرحی جایگزین با عنوان راهگذر شمال-جنوب را تاسیس خواهند کرد. در حوزه فرهنگی نیز رسانه‌های روسی به قدرت‌های مهمی دست یافته‌اند؛ یعنی آنان در جنگ نرم نیز علیه آمریکا فعال شده‌اند؛ به‌طوری که روسیه برای مقابله‌ با سینمای هالیوود در اقدامی کم‌نظیر فیلمبرداری فیلمی را در فضا به اتمام رسانده است.