حذف کریدور مهاجرتی ایران

ممکن است این نوشته دغدغه برخی از شما مخاطبان نباشد، اما یک واقعیت تلخ محیط‌زیستی است. ایران همواره یکی از مهم‌ترین کریدورهای سالانه مهاجرت پرندگان از قطب به آفریقا و از آسیای مرکزی به خاورمیانه است. اما حالا چه اتفاقی افتاده است که میلیون‌ها پرنده مهاجر که سال‌ها تالاب‌های ایران را مأمن زمستان‌گذرانی خود انتخاب می‌کردند، در حال تغییر مسیر از ایران و جایگزین کردن کریدور جدید پروازی به جای ایران هستند؟ آیا این اتفاق تنها روند کوچ پرندگان مهاجر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد یا تالاب‌نشینان ایران هم با تغییر مسیر کوچ پرندگان مهاجر به دشوارتر شدن زیست در همسایگی تالاب‌ها می‌رسند؟ اصل ماجرای تغییر مسیر کریدور پروازی پرندگان مهاجر از فراز ایران چیست و چرا پرندگان کمتری ایران را برای زمستان‌گذرانی انتخاب کرده‌اند؟ اصلا جایگزینی یک تالاب با تالاب دیگر برای پرندگان مهاجر چه عواقب اکولوژیکی برای مناطق تالابی دارد؟ علی ارواحی، متخصص زیست‌بوم‌های تالابی به ایرنا خبر داده است که حضور پرندگان مهاجر در استان گلستان، در سال ‌جاری به میزان یک سوم کاهش یافته است.
معنی این جمله آن است که با خشکیدگی و کم شدن سطح آب در تالاب‌های آلاگل، آلماگل، گمیشان و میانکاله که سالانه میزبان ده‌ها هزار پرنده مهاجر بودند حالا تنها یک سوم جمعیت همیشگی خود را میزبانی کرده‌اند. پسروی آب دریای خزر منجر به کاهش 30درصدی وسعت آبی تالاب بین‌المللی میانکاله و همچنین خشکیدگی بخش‌هایی از تالاب انزلی شده است. تصور کنید شمال ایران که روزگاری منبع سرشار آب بود حالا به‌دلیل تغییر اقلیم و خشکسالی به بحران آبی نزدیک شده و تنش آبی دامان استان‌های شمالی کشور را هم گرفته است. تا جایی که حتی پرندگان مهاجر که از سیبری به آفریقا مهاجرت می‌کردند، تغییر مسیر داده و یا پشت مرزهای ایران در پهنه‌های آبی زمستان‌گذرانی می‌کنند.
همین اتفاق در تالاب هامون افتاده است و این تالاب مدتی است که نه‌تنها دیگر میزبان پرندگان مهاجر نیست که حتی ساکنان انسانی حاشیه خود را هم به مهاجرت ناگزیر مجبور کرده است. پس خشکیدگی تالاب‌های ایران تنها گریبانگیر پرندگان مهاجر نیست و تالاب‌نشینان نیز ناگزیر برای تامین معاش و یافتن زیستگاه مناسب به مهاجرت درون‌سرزمینی تن داده‌اند.
اما خطر جایگزینی تالاب‌های جدید در مسیر پرواز برای زیست‌بوم و طبیعت ایران چیست؟ افزایش زیاد یک گونه گیاهی و جانوری، طغیان آفات و برهم خوردن زنجیره اکوسیستمی مناطق تالابی که محیط‌زیست انسانی را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد با جایگزین شدن یک تالاب جدید با تالاب خشکیده که سابقا مامن پرندگان مهاجر بوده، اکوسیستم سرزمینی را در مناطق تالابی با مشکل مواجه می‌کند و زیست انسانی در این مناطق سخت‌تر خواهد شد.