یک دل سیر هوای تازه

پریسا نوری

این هفته قرعه محله‌گردی ما به محله سوهانک در منطقه یک تهران رسید؛ محله‌ای خوش آب و هوا در شمال شرق پایتخت که در دامنه رشته‌کوه‌های البرز جاخوش کرده و روزگاری جزو آبادی‌های شمیران بوده است. خانه‌های محله سوهانک همه روی بلندی ساخته شده‌، برای همین ساکنان این خانه‌ها هر صبح اول یک دل سیر هوای کوهستان را نفس می‌کشند و بعد سراغ کسب‌وکارشان می‌روند.

تفاوت شمال و جنوب محله
بافت شمال و جنوب محله سوهانک تفاوت چشمگیری دارد.کوچه‌های خاکی و دیوارهای کاهگلی شمال محله شما را به روزگار قدیمی این سرزمین می‌برد، درحالی‌که جنوب محله هیچ نشانه‌ای از ده قدیمی ندارد و مثل همه جای تهران پر از برج‌های کوتاه و بلند است و زندگی در آن مثل یک شهر مدرن جریان دارد. منابع تاریخی را که ورق بزنید تا قبل از دهه 40که هنوز پای برج‌ها و شهرک‌ها به این محله باز نشده بود، اینجا فقط یک ده بود با کشتزارها، دره‌ها و باغ‌های سرسبز که حدود 600نفر جمعیت داشت.

همنشینی چنار و مسجد

 سال‌هاست چنار کهنسال محله در همسایگی مسجد جامع سوهانک جاخوش کرده است. مسجدی بدون مناره که سال 1326شمسی به همت اهالی روستا ساخته شده. قصه همسایگی چنار 7شاخه با مسجد هم خواندنی است، محمد کریمی می‌گوید:«پدران ما تعریف می‌کردند وقتی شاه‌عباس دستور داد در هر آبادی جلوی مسجد و امامزاده‌ای درخت چنار بکارند، آن زمان در آبادی فقط یک حسینیه بود و ما هم این چنار را کاشتیم و بعدها مسجد هم کنار چنار ساخته شد.» با گشت و گذار در محله بنای ساختمان قدیمی حسینیه با آن گنبد نقره‌ای‌اش پیدا می‌شود. اهالی می‌گویند قدمت این حسینیه بیش از 100سال است و بنایش در سال 1342بازسازی شده است.

مرز نامریی پردردسر

سوهانک از جنوب با بزرگراه ارتش و از غرب و شرق به مینی‌سیتی و گردنه قوچک محصور است اما شمال محله یعنی همانجایی که ده قدیم سوهانک قرار دارد به رشته‌کوه‌های البرز می‌رسد. در واقع شمال محله یک مرز نامریی دارد که باعث می‌شود ساخت و سازها بیش از این به دل کوه نروند. اهالی معتقدند این مرز نامریی این روزها دردسر بزرگی برای اهالی قدیمی این محله درست کرده است. این دردسر به قانون ارتفاع 1800متری حریم شهری از سطح دریا برمی‌گردد. طبق قانون خانه‌های بالاتر از این ارتفاع جزو شهر نیستند. حالا این مرز نامریی درست از دل محله می‌گذرد و این باعث شده خانه‌ای در حریم شهری باشد و خانه‌ای که چند متر آن‌طرف‌تر است جزو شهر به‌حساب نیاید وبه آن امکانات شهری مثل آب و برق تعلق نگیرد. جدا از این ترددهای وقت و بی وقت آْفرودها و موتور کراس‌ها از خیابان سوهانک برای رسیدن به تپه‌ها و کوه‌ها را هم نباید نادیده گرفت که باعث به هم خوردن آسایش اهالی محل می‌شود.

آبادی محبوب شاهزاده‌ها

هوای سوهانک 5الی 6درجه از دیگر محله‌های پایتخت خنک‌تر است. آنطور که در منابع تاریخی نوشته شده این ده محبوب بسیاری از شاهزاده‌های قجری بوده است. آنها یا چند روزی را اینجا اتراق می‌کردند یا در این آبادی خانه و کاشانه ساخته‌اند. به همین دلیل، در آن دوره به سوهانک دره شاه‌پسند می‌گفتند. به‌گفته اهالی یکی از همسران فتحعلی شاه قاجار هم در این آبادی خانه داشته و شاه برای شکار و سر زدن به عیالش به این روستا می‌آمده. گویا شاهزاده‌ای قجری به نام حاجب‌الدوله که در فرانسه فوت کرده، وصیت می‌کند که جنازه‌اش را به سوهانک بیاورند. عصمت‌الدوله، دختر ناصرالدین شاه و همسرش معیرالممالک هم تابستان‌ها را در سوهانک می‌گذراندند و عصمت‌الدوله همان جا به خاک سپرده شد.

چنار 900 ساله

نماد اصلی محله سوهانک درخت چنار قطوری   به حساب می‌آید که همسایه مسجد جامع سوهانک است. کسی درست نمی‌داند عمر این چنار چقدر است. اما آنطور که از قدیم دهان به دهان گشته و اهالی از پدرانشان شنیده‌اند این درخت کهنسال که به‌خاطر شکل شاخه‌هایش به چنار 7شاخه معروف است حدود 900 سال قدمت دارد.

حکایت دره عزل

سوهانک، یک واقعه سیاسی مهم در دل خود نهفته دارد. آنطور که تهران‌پژوه‌ها می‌گویند و در منابع تاریخی مستند نوشته شده است، یک روز وقتی ناصرالدین شاه برای شکار به این قریه خوش آب و هوا رفته بود در همین جا فرمان عزل میرزا آقاخان نوری را صادر کرده، از این‌رو درآن‌زمان به این محله دره عزل می‌گفتند.


آمار
23000 نفر
تعداد جمعیت محله قدیمی سوهانک است که 51درصد آنها زن و 49درصد مرد هستند.

1800متر
ارتفاع بالاتر از سطح دریا در محله سوهانک موجب شده برخی خانه‌های شمال محله خارج از حریم شهری قرار داشته باشد و جزو بافت روستا به‌حساب می‌آید.