خاستگاه عیاران
نکوداشت پهلوانان از گذشته‌های دور بوده و حالا یاد و نامشان علاوه بر خاطره‌ها در خیابان و کوچه‌های کوچک و بزرگ محله‌های پایتخت هم دیده می‌شود. به کمک نقشه و اعداد، نگاهی به این نام‌ها و یادها به‌ویژه زورخانه‌های پرآوازه داشته‌ایم.
نکوداشت پهلوانان از گذشته‌های دور بوده و حالا یاد و نامشان علاوه بر خاطره‌ها در خیابان و کوچه‌های کوچک و بزرگ محله‌های پایتخت هم دیده می‌شود. به کمک نقشه و اعداد، نگاهی به این نام‌ها و یادها به‌ویژه زورخانه‌های پرآوازه داشته‌ایم.
منطقه یک
زورخانه جمـــاران سال1361در محله جماران تهران فعال شد. البته در حال حاضر به‌عنوان زورخانه و ورزشگاه شهید اژدری نیز شناخته می‌شود.
این زورخانه بعد از بازسازی مجدد در سال 1387مورد بهره‌برداری عموم شهروندان قرار گرفت تا ضمن ورزش در گود این زورخانه از سقف زیبای چوبی و 8ضلعی، نمای آینه‌کاری شده، آثار حجمی و نقاشی‌های باستانی آن لذت ببرند.زورخانه جماران امتداد خیابان جماران با دیوارهای کاهگلی و آجری رنگ روشن واقع شده است.
سر در قدیمـــی زورخانه می‌توانید روی کاشی‌های آبی‌رنگ، نام جماران را رویت کنید. افراد مشهوری چون مرحوم حجت‌الاسلام سیداحمد خمینی در این زورخانه ورزش می‌کردند.
منطقه 12
گود «طلاچی»، محل تمرین طلایه‌داران ورزش‌های باستانی و کشتی همچون جهان پهلوان تختی، حاج اسماعیل قربانی، احمد وفادار و... بوده که هنوز هم در خیابان ری، کوچه عرب‌زاده ورزشکاران در آن رزم پهلوانی می‌کنند.
زورخانه پهلوان‌پور یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌های پایتخت است که سنگ بنای آن از سال 1304در محله حسن‌آباد بر زمین نهاده شد. مالکیت این زورخانه ابتدا با اصغر بازارچه، یکی از پهلوان‌های خوشنام تهران قدیم بود. در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول، پهلوان حمزه‌علی پهلوان‌پور معروف به پهلوان شاطر حمزه، پهلوان اول تهران این زورخانه را از اصغر بازارچه خریداری می‌کند و تابلوی زورخانه پهلوان‌پور را سر در آن می‌کوبد. حمزه‌علی پهلوان‌پور، مالک چند نانوایی در نقاط مختلف تهران بود که درآمد حاصل از همه آنها صرف امور خیر می‌کرد.
باشگاه «جعفری» که سال 1383، در فهرست آثار ملی قرار گرفت از پادشاهان تا رؤسای جمهور و گردشگران خارجی برای تماشای ورزش‌های زورخانه‌ای به این باشگاه می‌آمدند.
«اسدالله حاج مهراب»(مهراب‌زاده)، از پهلوان‌های نامی ایران بود که این روزها نامش را بین اهالی محدوده میدان حسن‌آباد و خیابان وحدت اسلامی و اسدی‌منش می‌توان شنید. آنها چهارراهی در محله‌شان را به نام «حاج مهراب» معرفی می‌کنند.
«پامنار»، نامش از مسجدی با همین نام گرفته شده و به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر تهران، قدمتش به سده ۱۳ هجری‌قمری می‌رسد. سال ۱۳۳۴ هم به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده تا ماندگار شود. در محدوده این خیابان پهلوانان بسیاری سکونت داشتند.
تقاطع خیابان‌های منوچهری و سعدی شمالی به چهارراه سیدعلی حق‌شناس کمیاب، کشتی‌گیر، ورزشکار باستانی‌کار ایرانی و پهلوان اول پایتخت معروف است. او از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ شمسی، از چهره‌های شناخته شده محدوده‌های لاله‌زار، دروازه دولت، سعدی و هدایت به شمار می‌آمد.
شاخص‌ترین خیابان محله خانی‌آباد به‌نام جهان پهلوان تختی در منطقه 12 است که خاندان پدری غلامرضا سال‌ها در آن سکونت داشتند. ضلع شمال این معبر عریض و طویل به خیابان مولوی و از سمت جنوب به خیابان شوش می‌رسد.
منطقه 11
زورخانه «شیرافکن»، خیابان سلسبیل، جزو 5زورخانه قدیمی پایتخت است که چهره‌هایی مانند جهان پهلوان تختی و معصومی در آن تمرین می‌کردند.
منطقه 13
زورخانه «توسلی» با یک قرن فعالیت شاید تنها مجموعه تخصصی قدیمی ورزش باستانی شرق تهران است که با داشتن وسعت نه چندان بزرگ، مهد پرورش پهلوانان بود. این زورخانه نرسیده به میدان امام حسین(ع) واقع شده است.
منطقه 14
زورخانه «شیر»، از قدیمی‌ترین مراکز ورزش باستانی پایتخت به‌شمار می‌آید که به آکادمی ورزش پهلوانی تبدیل شده است. این زورخانه در کوچه‌ای به همین نام قرار دارد.
حسینیه اول مظلوم عالم
حسینیه «اول مظلوم عالم» در خیابان شریعتمدار رفیع، نزدیک میدان بهارستان تهران(ایستگاه متروی بهارستان)، قرار دارد. این خانه در سال 1361بعد از تقسیم ارث به یکی از فرش‌فروشان و فرش‌شناسان تهرانی می‌رسد. او خانه را به سفارش پدر به تشکیلاتی که متعلق به کشتی‌گیرها و پهلوان‌ها بوده می‌فروشد و سپس نام مؤسسه خیریه اول مظلوم عالم علی(ع) بر آن نوشته می‌شود.
قهوه‌خانه سیدعلی، پاتوق جوانمردان
سیدعلی حق‌شناس پس از خداحافظی از کشتی به کسب‌وکار خود یعنی حرفه قهوه‌خانه‌داری روی آورده که قهوه‌خانه‌اش در محدوده خیابان سعدی بود. او در قهوه‌خانه‌اش با همراهی تعدادی از کاسبان محل کسب هیئتی را برای حل و فصل امورات محله و مشکلات اهالی راه‌اندازی کرد. به همین دلیل قهوه‌خانه‌اش پاتوق بسیاری از چهره‌ها بود.
مسجد، محل تمرین تختی
مسجد قندی، از آثار به‌جا مانده از دوران قاجار و جزو آثار ملی ایران است. حاج سیدهاشم قندی که یکی از تجار بزرگ تهران است، این مکان را در سال ۱۳۲۷ هجری قمری ساخت. پشت‌بام این مسجد محل تمرین کشتی غلامرضا تختی بود.
موزه اکبر پامناری
در چهارراه سرچشمه، محله عولاجان، خانه‌ای به نام پهلوان اکبر پامناری معروف است. این خانه گرچه خانه واقعی پهلوان اکبر پامناری نیست، اما قدمتش به 200سال پیش و دوره قاجار می‌رسد و فردی به‌نام کاظمی از نوادگان پهلوان پامناری، مجموعه‌ای از وسایل پدر و اجدادش را جمع کرده و به‌نام پهلوان پامناری موزه‌ای دایر کرده است.
در همینه زمینه :