گفت‌وگو با پروانه سریع تهران که مطالعه یکی از دغدغه‌های اصلی اوست
زندگی‌ام وقف ترویج کتابخوانی
سعیده مرادی
دغدغه‌های فرهنگی‌اش باعث شده تا به دوردست‌ترین و محروم‌ترین نقاط کشور برود و کتاب به‌دست کودکان بلوچ بدهد. پروانه سریع تهران، بانویی است که بعد از علاقه‌مندی به کتاب و کتابخوانی و تأثیر مثبتی که از مطالعه در زندگی‌اش گرفته، از سال‌ها پیش ترویج و تبلیغ این رفتار و فرهنگ را در میان مردم شروع کرده است. در میان تمام فعالیت‌هایی که در این عرصه انجام داده، رساندن کتاب به‌دست کودکان به‌ویژه کودکان محروم بلوچ اقدام خاص و متفاوت اوست. این بانوی فعال عرصه کتاب و کتابخوانی از علاقه و نخستین مواجهه‌اش با کتاب تا ماجرای نخستین سفرش به شرقی‌ترین استان کشور برای رساندن کتاب به‌دست مردمان بلوچ می‌گوید.
از چه سنی کتابخوانی را شروع کردید و چطور به این مقوله علاقه‌مند شدید؟
از کودکی به کتابخوانی علاقه داشتم و حتی بریده‌های روزنامه که برای بسته‌بندی و پیچیدن وسایل استفاده شده بود را هم می‌خواندم. بعدها متوجه شدم که کتابخوانی هم راه و روش خاص خود را دارد که با آن آشنا نبودم. وقتی ازدواج کردم، با این راه و روش تا حدود زیادی آشنا شدم. توانمندی همسرم در انتخاب و معرفی بهترین کتاب‌ها نیز در من و در انتخاب‌هایم تأثیرگذار بود و متوجه شدم که مطالعه کتاب خوب چقدر در تغییر رویکرد آدم‌ها نسبت به مسائل مختلف مؤثر است.
بعد از آن به مطالعه کتاب‌ها و آثار نویسندگان خاصی گرایش پیدا کردید؟
بیشتر کتاب‌های گابریل گارسیا مارکز را خوانده‌ام. همچنین کتاب‌های پائولو کوئیلو را دوست دارم. یکسری از کتاب‌ها را خوانده‌ام که برایم بسیار جالب و جذاب بود و بعدها متوجه شده‌ام که فیلمی هم از روی آنها ساخته شده و در ادامه آن فیلم‌ها را نیز تماشا کردم. در مجموع تا به امروز کتاب‌های زیادی مطالعه کرده‌ام که به آنها علاقه‌مندم؛ کتاب‌هایی مثل «کشتن مرغ مینا»، «صد سال تنهایی»، «پائولا» و...، البته بخشی از کتاب‌هایی که مطالعه می‌کنم کتاب‌های ویژه کودکان و نوجوانان است، چون بیشتر کتاب‌هایی که برای بچه‌ها تهیه می‌کنیم را خودم هم می‌خوانم.
پس به ژانر خاصی گرایش ندارید؟
چرا در زمینه ژانر کتاب به آن دسته از کتاب‌هایی که سرنوشت‌های واقعی و زندگی‌نامه افراد را روایت می‌کند علاقه‌مند هستم. همچنین کتاب‌های تاریخی و انواع رمان را هم خیلی دوست دارم و بخش عمده‌ای از سبد خرید کتاب‌هایم این قبیل موضوعات و ژانرهاست.
شما جز کتابخوانی به ترویج کتاب نیز علاقه‌مند هستید و فعالیتی پویا در این زمینه دارید. از چه زمانی به این موضوع سوق پیدا کردید و این کار را چطور انجام می‌دهید؟
ترویج کتاب و کتابخوانی را با تولد فرزندانم شروع کردم. وقتی کتاب خوبی می‌خواندم و از آن لذت می‌بردم، سعی می‌کردم آن کتاب را با دوستانم به اشتراک بگذارم تا آنها نیز این کتاب را مطالعه کنند. فعالیت‌هایم در این زمینه کم‌کم به جایی رسید که در این زمینه یک پایگاه اینترنتی راه‌اندازی کردم و هر مطلب خوبی که به دستم می‌رسید را برای استفاده دیگران در آنجا به اشتراک می‌گذاشتم. چندین سال روی سایت کار می‌کردم تا اینکه فرزند دومم به دنیا آمد و در این شرایط ادامه‌دادن کارهای مربوط به سایت برایم مقدور نبود و برای ترویج کتابخوانی وارد مسیر دیگری شدم و آن آموزش مالی به کودکان بود. باهمکاری آقای مهدی رجبی، نویسنده و تصویرگر توانمند توانستم ۲ کتاب را منتشر کنم و هر دو کتاب هم نشان لاک‌پشت را گرفت. بعد از آن و در سال ۹۶ فرصتی پیش آمد که به سیستان و بلوچستان بروم و در آنجا فعالیت کنم.
و همان حضور در سیستان مسیر فعالیت فرهنگی شما را تغییر داد؛ درست است؟
بله وقتی به بلوچستان رفتم، متوجه شدم که مردمان آنجا بیشتر به زبان بلوچی مسلط هستند و کودکان به‌طور معمول تا قبل از ورود به مدرسه با زبان فارسی آشنا نیستند و حتی در پایه‌های تحصیلی بالاتر برای خواندن و نوشتن زبان فارسی به‌شدت مشکل دارند. کتاب‌های فارسی که در اختیار کودکان قرار داشت به کتاب‌های درسی محدود می‌شد که آموزش و پرورش به آنها می‌دهد. بنابراین بچه‌های بلوچ زبان فارسی را به خوبی نمی‌‌آموزند و به این زبان تسلط ندارند. به همین دلیل از آن روز تصمیم گرفتم برای کمک به این کودکان کتاب اهدا کنم؛ کتاب‌های رنگارنگ و جذابی که بچه‌ها را به خواندن کتاب ترغیب می‌کند. از همان سال گروه «فروغ مهربانی» را با کمک اعضای خانواده‌ام راه‌اندازی کردم تا این کمک‌ها و اهدای کتاب و دیگر فعالیت‌هایی که در راستای ترویج کتابخوانی انجام می‌دهم، شکل منسجم‌تری به‌خود بگیرد. افتتاح ۱۹۳ کتابخانه و ۱۴ اتاق بازی در مدارس سیستان در کنار اهدای کتاب دستاورد فعالیت‌های من و گروه فروغ مهربانی در این سال‌ها بوده است.
مخاطبان هدف شما کدام گروه سنی هستند؟
گروه سنی 2تا ۱۸ ساله جزو مخاطبان ما هستند، اما اولویت اصلی ما دانش‌آموزان مقطع ابتدایی است. ما همه تلاش خود را می‌کنیم تا کتابخوانی از دوران کودکی و مقاطع پایه در کودکان نهادینه شود.
چقدر وقت‌تان را به ترویج کتابخوانی اختصاص می‌دهید و برای تحقق این موضوع چه می‌کنید ؟
باید بگویم که من تمام زندگی‌ام را به نوعی به ترویج کتاب و کتابخوانی اختصاص داده‌ام و عمده فعالیت من در محدوده سیستان و بلوچستان است.
آیا از فضای مجازی هم در راستای ترویج کتاب و کتابخوانی بهره‌مند می‌شوید؟
شاید در انتخاب کتاب به فضاهای مجازی و سایت‌های مختلف مراجعه کنم، اما برای انجام فعالیت‌هایم باید بگویم خیر.
به‌نظر شما به‌عنوان مروج کتاب و کتابخوانی چه کارهایی را می‌توان برای نهادینه‌کردن فرهنگ کتابخوانی در میان مردم انجام داد؟
ترویج و نهادینه‌کردن کتابخوانی کار راحتی نیست. به اعتقاد من این موضوع باید از خانواده‌ها شروع شود. وقتی فرزندان کتاب را در دست پدران و مادران خود ببینند، به مرور آنها هم به سمت کتاب و کتابخوانی گرایش پیدا خواهند کرد. بنابراین نیاز است تا خانواده‌ها کتاب را در سبد روزانه خود قرار داده و ساعتی از اوقات خود را به مطالعه اختصاص دهند تا الگویی برای فرزندان خود باشند.
شما چطور یک کتاب را برای معرفی انتخاب و چه مراحلی را سپری می‌کنید؟
انتخاب کتاب، به مخاطب و هدفی که دنبال می‌شود، بستگی دارد. بنابراین نمی‌توان هر کتابی را هرقدر که خوب باشد به همه معرفی کرد. بنابراین کتاب‌هایی که ما برای کودکان به‌ویژه کودکان بلوچستان و مردمان آن خطه انتخاب می‌کنیم، باتوجه به اینکه با هدف ترویج کتابخوانی و انتقال زبان فارسی به مخاطب خریداری می‌شوند، اغلب از ویژگی‌هایی مانند سادگی، عدم‌برخورداری از اسامی پیچیده و داشتن محتوای جذاب برخوردار هستند.
وقتی کتابی را به دست مخاطب خاصش می‌رسانید چه احساسی پیدا می‌کنید؟
این حس بسیار لذتبخش است؛ حسی وصف‌ناشدنی که از مخاطب نشأت می‌گیرد. وقتی کتابی را دست مخاطبان می‌رسانیم، احساس خوبی به آنها دست می‌دهد و ما هم حس خوبی می‌گیریم.
کتاب‌هایی که معرفی و اهدا می‌کنید همگی نو هستند؟
اغلب کتاب‌های اهدایی کتاب‌های نو هستند که با بودجه اهدایی حامی کتابخانه و توسط ما خریداری می‌شود. اما برای تکمیل کتاب در مدارس پرجمعیت از کتاب‌های اهدایی مردمی که معمولا نو نیستند ولی سالم هستند، استفاده می‌شود.
فکر می‌کنید تا کی بتوانید این مسیر را ادامه دهید؟
دوست دارم که این مسیر را همیشه ادامه دهم اما تا آنجا که شرایط جامعه و توان جسمی اجازه دهد. البته ادامه مسیر به بازخورد مخاطبان و نیاز جامعه نیز بستگی دارد.
در ترویج کتابخوانی و تامین مالی آن با گروه یا مؤسسه خاصی در ارتباط هستید؟
برای تهیه کتاب و تامین بودجه، افراد، گروه‌های خیران و مؤسسات مختلف با ما همراهی می‌کنند.
خیران و علاقه‌مندان از چه طریقی می‌توانند به شما و گروه‌تان کمک کنند؟
مردم و خیران از طریق صفحه گروه فروغ مهربانی در فضای مجازی، می‌توانند با ما در ارتباط باشند و کمک‌های خود را اهدا کنند.
به زعم شما همه این اقدامات منجر به افرایش سرانه مطالعه کشور خواهد شد؟
بی‌شک تأثیرگذار خواهد بود. شاید افراد بسیاری در نقاط مختلف کشور وجود داشته باشند که به کتاب دسترسی نداشته باشند. اگر مردم، مؤسسات و گروه‌های مختلف در راستای ترویج کتاب ورود پیدا کنند و نیاز مخاطبان در حوزه کتاب برآورده شود، قطعا افزایش سرانه مطالعه را به‌دنبال خواهد داشت.
