هامون و معضل مهاجرت جمعی

محمد باریکانی-دبیر گروه زیست‌بوم

هیات ایران در روزهای آینده عازم کابل است تا طالبان را ملزم به پایبندی بر معاهدات بین‌المللی و دوجانبه در تامین حقابه هامون کند. این معاهده که از سال‌های ابتدایی دهه50 تا سال96 جریان داشت توسط دولت متواری اشرف غنی و پس از آن در همین دوران طالبان نقض شد و نتیجه آن برافروختن کانون جدید و قوی گردوغبار در ایران و همچنین مهاجرت جمعی ساکنان سیستان و بلوچستان به شهرهای شمالی ایران شده است. اما چرا سیستانی‌ها ناگزیر از مهاجرت جمعی شدند؟ خشکیدگی هامون به‌دلیل بدعهدی افغان‌ها نه‌تنها زیستن در سیستان را مشکل کرد که بسیاری از مشاغل را منهدم و ساکنان سیستان و بلوچستان را به‌دلیل ناتوانی زیست در شرایط سخت که با خشکیدن هامون بر آنها تحمیل شد ناگزیر به مهاجرت جمعی کرد. هامون‌نشینان و ساکنان بخش‌های مختلف سیستان که به‌دلیل خشکیدن هامون زندگی‌شان را در خطر دیدند و طاقت زیستن در میان توفان‌های گردوغبار ناشی از تبدیل تالاب بین‌المللی و وسیع هامون به چشمه وسیع انتشار گردوغبار را ندارند، خانه و کاشانه را به مقصد شهرهای دیگررها می‌کنند و می‌روند. در یک هفته گذشته به اعلام محسن موسوی، عضو کارگروه آب افغانستان، 10هزار هامون‌نشین از این استان به سمت گلستان مهاجرت کرده‌ و حدود 20هزار سیستانی دیگر مهیای هجرت شده‌اند. این آمارفاجعه زیست‌محیطی تمام عیاراست که دلیل آن بدعهدی افغانستان در تامین حقابه مرزی ایران با بستن آب به روی ایران تشدید شد.
افغانستان از سال96 تاکنون با بالا بردن تاج سد کمال‌خان، ساکنان جنوب شرق ایران را به هجرت ناخواسته و اجباری وادار کرد. دولت متواری اشرف غنی نیز آب رودخانه هیرمند، تنها تامین‌کننده حیات در تالاب هامون را برخلاف تمام معاهدات جهانی و دوجانبه منحرف کرد تا حقابه ایران در شوره‌زارهای افغانستان و مزارع مصادره شود.اقدامی که براساس معاهدات بین‌المللی می‌تواند اعلان جنگ محیط‌زیستی علیه یک کشور باشد. بیش از 3میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند که مهاجران جمعی ناشی از جنگ و ناامنی ‌‌هستند. حالا افغانستان جنگ ناامنی آب را به ساکنان جنوب شرق ایران تحمیل کرده است و مردمان سیستان و بلوچستان را با حربه آبی به مهاجرت جمعی در کشور خود وادار کرده است. افغانستان چه در دوران حکومت‌های مستقر چه در دوره‌های استقرار طالبان به ایران بدهکار است. ایرانی‌ها میزبان مهاجران جمعی افغان هستند و کافی است سری به اردوگاه‌های اقامت افغان‌ها در چندین شهر ایران بزنید تا متوجه شوید ایران چگونه با میزبانی از مردمان متواری از جنگ و ناامنی، حتی در بدترین شرایط اقتصادی، حسن همجواری را رعایت کرده است تا مشخص شود چرا اقدام دولت پیشین و حاکمان فعلی در بستن آب به روی ایران می‌تواند جنایت علیه بشریت تلقی شود.