پهپادها سرنوشت جنگ‌ها را مشخص می‌کنند
در نبردها طرفی که برتری هوایی دارد می‌تواند در سطح نیز این برتری را به دست آورد
جایگاه پهپادها در دنیای امروزی را نمی‌شود کتمان کرد؛ چه در عرصه نظامی و در چه حوزه‌های غیرنظامی. امروزه، شاهد به‌کارگیری گسترده پرنده‌های بدون سرنشین در امور مختلف هستیم. در این راستا، محمد شلتوکی از کارشناسان حوزه دفاعی نکاتی را در این خصوص به همشهری گفت؛ «اساسا وسایل بدون سرنشین که پهپاد نیز یکی از آنهاست طی سال‌های گذشته جایگاه خیلی خاصی را در ارتش‌های دنیا پیدا کرده و این جایگاه روزبه‌روز هم در حال تقویت شدن است. ما انواع و اقسام وسایل بدون سرنشین را داریم از نوع زمینی، از نوع هوایی و از نوع دریایی که در واقع نوع هواپیمایی آن که می‌شود پهپاد یا پرنده هدایت‌پذیر از دور یا همان UAV. پهپادها در این زمینه بیشتر مطرح هستند، چرا که عرصه ظهور و بروز آنها بیشتر بوده است.» او افزود: «در یک جنگ اگر طرفی آسمان را در دست داشته و برتری هوایی را در دست داشته باشد، طبعا روی سطح که زمین و دریا را شامل می‌شود، قدرت مانور بیشتری می‌تواند داشته باشد. پهپادها یکی از ابزارهایی هستند که کمک می‌کنند، یک طرف جنگ برتری هوایی را در دست بگیرد و از این جهت جایگاه بسیار ویژه‌ای پیدا کرده‌اند و به‌کارگیری بالایی دارند.»
جنگ‌های اخیر
شلتوکی مثالی از برتری پهپادها آورد؛ «در جنگ‌های اخیر وقتی نگاه می‌کنیم، گاهی طرفی که توان پهپادی‌اش قوی‌تر بوده، حالا یا آن پهپاد ساخت و تولید خودش است و یا به‌صورت واردات بوده است، معمولا طرف پیروز ماجرا و نبرد بوده است. به‌عنوان مثال در جنگ قره‌باغ بین جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، می‌توان گفت تنها برگ برنده جمهوری آذربایجان در این جنگ، پهپادهای هاروپ و هارپی بود که از رژیم صهیونیستی دریافت کرده بود و با استفاده از آنها توانست تلفات و خسارات قابل‌توجهی را به ارتش ارمنستان وارد کند. حتی در همین جنگ دهه 1390که در منطقه ما بود، جنگ با تروریست‌های تکفیری که ایران هم یکی از طرف‌های مقابله با جریان تکفیری بود، پهپادهای ایرانی نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای داشتند. در عرصه جنگ سوریه و عراق (دو کشوری که بیابان‌های بسیار بزرگی دارند) جریان‌ها و عناصر تکفیری حضور داشتند.» او ادامه داد: «طبیعتا پایش و رصد این مناطق و همچنین هدف قرار دادن اماکن و مراکز تجمع تروریست‌ها، اگر می‌خواست از طریق نیروی پیاده و زمینی باشد، پروسه بسیار زمان‌بر و تلفات‌گیری بود ولی با استفاده از پرنده‌های بدون سرنشین که بعضا تا 24ساعت مداومت پروازی دارند، این فرایند به‌راحتی انجام شد. شاید خوب باشد که اینجا اشاره‌ای کنم به کلامی از شهید حاج قاسم سلیمانی که در جایی گفته بودند: بیابان‌های شام را با استفاده ازپهپاد فتح کردیم.»
قدرت پهپادی ایران
این کارشناس حوزه دفاعی درباره پیشرفت ایران در صنعت پهپاد نیز به همشهری گفت: «اگر راجع‌‌به پهپاد در ایران بخواهیم صحبت کنیم، واقعا شاید یک جلسه 12، 13ساعته بشود درباره این موضوع صحبت کرد. داستان بسیار جذابی هم دارد. پایه شکل‌گیری و در واقع نقطه شروع ماجرای پهپاد در ایران، دانشگاه بود. یعنی از سال65که در واقع جریان پهپاد در کشور ما آغاز شد، این از یک حرکت دانشجویی شکل گرفت. بعد از آن‌هم دچار یک افت و خیزهایی بود تا نهایتا اوج‌گیری آن -که در ابتدای دهه90و اواخر دهه80 شمسی صورت گرفت، مجددا از دانشگاه بود. موضوع پرنده‌های بدون سرنشین ما با مراکز علمی و دانشگاهی گره خورده است. کار همواره اینگونه بوده است که آخرین فناوری‌ها در آن به‌کار گرفته شده و علتش نیز همین ارتباط نزدیک صنعت و دانشگاه در حوزه پهپادی بود.» شلتوکی افزود: «به‌عنوان مثال باید عرض کنم، ما امروز در کشورمان پهپادهایی داریم در ابعادی به اندازه چند سانتی‌متر تا پهپادهایی با طول بال بالای 20 متر که خب هر کدام از اینها ماموریت خاص خود را دارند، ولی همانگونه که عرض کردم راز پیشرفت ایران در حوزه پهپادی که امروز در دنیا هم سروصدا کرده است و واکنش‌ها و صحبت‌هایی که دیگران درباره آن دارند، ارتباط نزدیک این صنعت با دانشگاه و برخاستن این صنعت از بستر علم و فناوری بوده است. به‌همین دلیل طبیعتا قدم‌هایی که ایران در صنعت پهپادها برداشته، گام‌به‌گام با جدیدترین فناوری‌ها بوده است.»
اگرچه این روزها صحبت‌های بسیاری درخصوص هوش مصنوعی و انواع چت‌بات‌ها وجود دارد و رسانه‌های مختلف در دنیا به آن پرداخته‌اند و علاقه‌مندان بسیاری نیز مجذوب آن شده‌اند اما هوش مصنوعی در پهپاد موضوع چندان جدیدی نیست و سال‌هاست که از آن در این صنعت استفاده می‌شود. به‌طور نمونه می‌شود به حوزه «پرواز جمع پهپادها» اشاره کرد؛ موضوعی که در هواپیماهای سرنشین‌دار با اتکا به ویژگی‌های خود خلبان و پرواز متکی به دید خود او یا همان وی اف آر وجود دارد. ولی در پهپاد، خلبانی وجود ندارد که بخواهد با آن ویژگی‌های شخصی خود «پرواز جمع» را انجام بدهد؛ بنابراین طبیعتا باید متکی به یک‌سری از فناوری‌ها باشد. یکی از فناوری‌هایی که به آن در این حوزه تکیه می‌شود، فناوری هوش مصنوعی است. در اصل با استفاده از هوش مصنوعی، پهپادها امروز قابلیت «پرواز جمع» و حمله دسته‌جمعی را به‌دست آورده‌اند. در عین حال یکی دیگر از قابلیت‌هایی که هوش مصنوعی برای پرنده‌های بدون سرنشین به‌وجود آورده، موضوع لیدری است؛ یعنی یک پهپاد می‌تواند تعداد زیادی پهپاد دیگر را برای انجام یک ماموریت رهبری و هدایت کند؛ حالا آن ماموریت هم می‌تواند نظامی باشد و هم غیرنظامی.
در این زمینه می‌توان مثالی زد تا ابعاد عملکرد هوش مصنوعی در حوزه پهپادی مشخص‌تر شود. حتما تاکنون ویدئوها و تصاویری از نمایش‌های پهپادی که در نقاط مختلف دنیا اجرا می‌شود را دیده‌اید. این نمایش‌ها با به‌کارگیری تعداد بسیار زیادی پرنده‌های کوچک مانند کوادکوپترها شکل می‌گیرد که با استفاده از آنها نقشی در آسمان رقم زده می‌شود و اینجاست که نقش هوش مصنوعی نمود پیدا می‌کند. از سوی دیگر در حوزه نظامی نیز باید اینگونه گفت که تصور کنید، ما با استفاده از پهپاد، می‌خواهیم دشمن را هدف قرار دهیم. به‌عنوان مثال هدف ما در یک پایگاه، یک هواپیمای دشمن است. به همین منظور پهپاد به پرواز درمی‌آید، اما حین پرواز پهپاد خودی، آن هواپیما در پایگاه مورد نظر، جابه‌جا می‌شود؛ یعنی نقطه‌اش تغییر پیدا می‌کند. اما با استفاده از هوش مصنوعی قابلیتی برای پهپادها به‌وجود آمده است تحت عنوان لیدری به‌معنای رهبری دسته پروازی پهپادها. یعنی پهپاد لیدر این جابه‌جایی هواپیما را در آن پایگاه تشخیص می‌دهد و پهپادی را که باید این هواپیما را مورد هدف قرار دهد، به سمت آن هدایت می‌کند. این ازجمله کاربردهای هوش مصنوعی در عملیات‌های پهپادی است. به‌عبارت دیگر، هوش مصنوعی قادر است که حملات را هدفمندتر با خسارت‌های کمتر برای نیروهای خودی و اثربخشی بیشتر حمله روی تاسیسات و تجهیزات دشمن به‌صورت حداکثری امکانپذیر کند. طبیعی است که بگوییم تمامی اینها در حال رشد هستند. آنچه دنیا تا به امروز در این حوزه به آن دست یافته، تا این حد بوده، اما این فناوری همچنان درحال توسعه است و در آینده می‌توان متصور شد که حتی کشف تهدیدها در عملیات هم برعهده هوش مصنوعی خواهد بود.
