زیر سایه دود و خاکستر؛ جنگ‌ها چگونه زمین و هوا را آلوده می‌کنند؟

زهرا رفیعی؛ روزنامه‌نگار

جنگ‌ها فقط به ویرانی شهرها، تلفات انسانی و بی‌ثباتی سیاسی محدود نمی‌شوند، بلکه آثار زیست‌محیطی گسترده‌ای نیز به‌دنبال دارند؛ یکی از مهم‌ترین آثار جنگ‌های شهری، افزایش آلودگی هواست. با برخورد موشک به زیر‌ساخت‌های صنعتی و شهری مانند پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، کارخانه‌ها و حتی ساختمان‌های مسکونی حجم زیادی از ترکیبات سمی همچون فلزات سنگین، آزبست، دیوکسین‌ها و ترکیبات آلی ‌فرار وارد جو می‌شوند. 
همچنین ذرات کمتر از 2.5 و 10میکرون و همچنین مونواکسیدکربن به‌شدت افزایش می‌یابند. حرکت تجهیزات سنگین نظامی و انفجارها گردوغبار حاوی فلزات سنگین (مثل سرب، آرسنیک، کادمیم، آلومینیوم) تولید می‌کند. این ذرات ریز می‌توانند علاوه بر آلودگی آب، هوا و خاک، سلامت انسان‌ها و موجودات دیگر را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. استفاده گسترده از سلاح‌ها و مواد منفجره علاوه بر آسیب‌های فوری، باعث آزادسازی ترکیبات نیتروژن‌دار، گوگردی در جو نیز می‌شود. جنگ‌ها همچنین با افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی در ناوگان‌های نظامی همراه هستند. تانک‌ها، هواپیماها، کشتی‌ها و... مقدار زیادی دی‌اکسید کربن (CO₂)، اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ذرات معلق تولید می‌کنند. این آلاینده‌ها هم به گرمایش جهانی دامن می‌زنند و هم کیفیت هوا در مناطق درگیر را کاهش می‌دهند؛ به‌عنوان مثال، 3 سال اول تهاجم روسیه به اوکراین، منجر به تولید ۲۳۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن شده در جو شده است؛ رقمی معادل مجموع انتشار سالانه‌ گازهای گلخانه‌ای اتریش، مجارستان، جمهوری چک و اسلواکی. این نخستین‌بار است که تلاشی جدی برای محاسبه‌ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از یک جنگ صورت گرفت. در جریان جنگ اول خلیج‌فارس در سال ۱۹۹۱، صدها حلقه چاه نفت در کویت به‌صورت مهارناپذیری آتش گرفتند و کیفیت هوای منطقه و حتی در مقیاسی جهانی را تحت‌تأثیر قرار دادند. طبق گزارش‌ها، بیش از ۶۰۰ چاه نفت تخریب شده یا به آتش کشیده شدند که منجر به انتشار روزانه‌ تا500هزار تن آلاینده در جو شد. در جریان جنگ ۳۴روزه میان رژیم صهیونیستی و لبنان در سال ۲۰۰۶، بمباران نیروگاه «جیه» در لبنان منجر به نشت 10تا 15هزار تن نفت به دریا شد. ‌

مکث
‌طی 24ساعت گذشته هوای شهرهای ایران در وضعیت قابل‌قبول و پاک بوده است و جای نگرانی از این بابت وجود ندارد. شهرهای صنعتی مانند همه روزها درگیر ذرات کمتر از 2.5میکرون که ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی است، هستند.‌