جزئیات خاموشی همزمان 3‌پیام‌رسان

 عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

حدود 24ساعت پس از آنکه شرکت ارتباطات زیرساخت، اختلال و قطعی اینترنت را خط قرمز خود اعلام کرد، تعدادی از پیام‌رسان‌های بومی دچار اختلال گسترده شدند.  اختلال و قطعی پلتفرم‌ها در سراسر دنیا موضوع عجیبی نیست و بارها این اتفاق برای واتساپ، اینستاگرام و تلگرام هم رخ داده است. با این حال، آنچه عجیب و غیرمعمول است، تکرار و طولانی شدن این قطعی‌ها و اختلالات است. به‌عبارت دیگر، در زمان اتفاقات مشابه بدیهی است که دیتاسنترها به تجهیزات برق اضطراری مانند سی‌پی‌یو و ژنراتور متصل باشند. این در حالی است که تاکنون چندین بار علت قطعی و اختلال اینترنت، همین «قطع برق» عنوان شده که نمونه آن مرداد 1401است.

درسی برای آینده
چندی پیش یکی از دیتاسنترهای مشهور دنیا به نام digital ocean در حالی دچار آتش‌سوزی شد که هیچ بک‌آپی نداشت. همچنین حدود 2‌ماه پیش دیتاسنتر «بامداد آروان»  با قطع برق دچار اختلال شد. آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل شاتل موبایل در گفت‌وگو با همشهری معتقد است که «وقوع این اتفاقات غیرقابل اجتناب است. با این حال، باید از این اتفاق برای آینده درس گرفت تا به لحاظ فرایندی، هم وقوع اختلال و هم‌زمان ریکاوری آن به حداقل برسد». فرهاد نعیمی، کارشناس فنی هم در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «در تئوری نباید برق دیتاسنترها قطع شود. با این حال بعضی مواقع برای هر دیتاسنتری امکان چنین اتفاقی وجود دارد.»

راهکارهای پایداری برق
فرهاد نعیمی به راهکارهای جلوگیری از قطع برق دیتاسنترها اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از پیش‌بینی‌ها می‌تواند دریافت برق از 2پست مختلف باشد که اگر به هر دلیلی یکی از آنها قطع شد، دیگری بتواند پایداری دیتاسنتر را تضمین کند.» به‌گفته او «در حالت دیگر، مراکزی که دیتاسنتر در آنها قرار دارد به اداره برق اعلام می‌کنند که فلان پست، اضطراری است و نباید قطع شود». نعیمی با این حال، می‌گوید: «اگر برق شبکه سراسری به هر دلیلی قطع شود، دیتاسنترها به‌طور اتومات به یو‌پی‌اس‌های تعبیه شده متصل می‌شوند و از آن استفاده می‌کنند.» این کارشناس با اشاره به اینکه یو‌پی‌اس‌ها زمان زیادی نمی‌توانند برق دیتاسنتر را تامین کنند و حدودا بین 10تا 15دقیقه شارژدهی دارند، یادآوری می‌کند: «این زمان فرصتی است برای روشن شدن ژنراتورهای مرکز.» نعیمی استاندارد ژنراتورها را هم اینگونه توضیح می‌دهد: «3ژنراتور در مرکز وجود دارد که روشن شدن 2ژنراتور کفایت می‌کند، اما امکان دارد ژنراتورها به‌علت نداشتن سوخت یا هر علت دیگری مانند خراب بودن روشن نشوند.» او همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که «در تهران عموما این قبیل اتفاقات رخ نمی‌دهد، چراکه این استانداردها را راحت‌تر می‌توان پیاده‌سازی کرد. احتمالا دیتاسنتر مورد نظر هم با استانداردهایی که گفتم، پیاده‌سازی‌ نشده است.»

اختلال کوتاه، قطعی چندساعته!
حدود ساعت 10صبح روز گذشته، «احسان خرامید» رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات در گفت‌وگو با شبکه خبر اعلام کرد که از حوالی 8صبح اختلال پیام‌رسان ایتا رفع شد و تا الان تمام پیام‌رسان‌ها بدون مشکل به‌کار خود ادامه می‌دهند. در زمان قطع شدن پیام ‌رسان‌ها از حدود ساعت 19روز دوشنبه خرامید درحالی‌که از یک پیام‌رسان خارجی با تلویزیون گفت‌وگو می‌کرد، گفت: «از نظر ما برخی مشکل‌ها حل شده اما اتصال پیام‌رسان‌ها ممکن است تا یک ساعت دیگر به زمان نیاز داشته باشد که بلافاصله بعد از حل مشکل، اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.» مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت هم درخصوص اختلال در سرویس برخی پیام‌رسان‌های داخلی، روز دوشنبه اعلام کرد: «ساعاتی پیش به‌دلیل قطع برق شهری، دستگاه‌های برق اضطراری یکی از مراکز داده فعال شد، اما به‌دلیل مشکل در سیستم برق اضطراری برای دقایقی برق سرورها قطع شد که همین اختلال کوتاه موجب از دسترس خارج‌شدن سرورها شد.» محمد جعفرپور با اشاره به اینکه قطعی برق مدت کوتاهی طول کشیده افزود: «زمان قطعی برق سرورها اندک بوده و با تلاش تیم‌های فنی، قطعی برق سرورها ظرف مدت کوتاهی برطرف شد، اما سرویس‌دهی مجدد سرورها نیازمند زمان بوده و تیم‌های فنی در حال تلاش هستند تا سرویس‌ها به حالت عادی برگردند.» مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با تأکید براینکه اختلال در سیستم برق اتفاق نادری نیست و بارها سرویس‌های جهانی با چنین مشکلاتی روبه‌رو شده‌اند، گفت: «برخی تمهیدات در حوزه برق شهری و تدابیر مراکز داده پشتیبان می‌تواند کیفیت خدمات را افزایش دهد و اختلال‌های حداقلی را نیز مدیریت کند که برای اجرای سریع در دستورکار است.»