مقابله جهانی با گردوغبار در ایران

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

با گرم‌تر شدن هوا، استان‌های بیشتری از غرب تا شرق کشور درگیر پدیده گردوغبار می‌شوند. هواشناسی در لرستان، قم، خوزستان، گیلان، کرمانشاه، زنجان و... هشدار گردوغبار می‌دهد. 40درصد گردوغباری که کشور شاهد آن است و محیط‌زیست طبیعی و انسانی را آلوده می‌کند، منشأ خارجی دارد. اما با ابتکار ایران، چندسال است کنترل منشأ خارجی گردوغبار در ‌خاورمیانه به مسئله بین‌المللی تبدیل شده است؛ تا جایی که ‌سازمان ملل مقدمات ایجاد سازمان بین‌المللی مقابله با گردوغبار را فراهم کرد.
 مذاکرات ملی و بین‌المللی گردوغبار در سال‌های گرم‌تر زودتر از موعد تابستان شروع می‌شود. سال گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در پیام  به وزرای خارجه کشورهای دارای منشأ ریزگرد یا مبتلا به بحران زیست‌محیطی حاصل از انتشار گسترده گردوغبار در منطقه، بر آمادگی ایران برای همکاری‌ فنی دوجانبه در مهار ریزگردها تأکید کرد و خواستار انعقاد کنوانسیون منطقه‌ای با مشارکت سازمان ملل متحد و سازمان‌های تخصصی آن، به‌خصوص برنامه محیط‌زیست ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی شد. براساس این درخواست، صندوق مشترکی ایجاد می‌شود که کمک‌های بین‌المللی و منطقه‌ای به آن واریز و از محل این صندوق مبارزه با ریزگردها و بیابانزایی، سریع‌تر انجام می‌شود. وزیر امور خارجه همچنین درضرورت اقدام دوجانبه و جمعی برای مهار پدیده گردوغبار و بیابانزایی با وزرای خارجه عراق، سوریه، کویت و ترکیه تلفنی صحبت کرده بود. حالا قرار است کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار که پیشنهاد آن از سوی ایران به سازمان ملل ارائه شد در کشور برگزار شود. به همین دلیل صبح دیروز، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در نشستی مشترک، چگونگی برگزاری «کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار» ایران را بررسی کردند.
پایگاه اطلاع‌رسانی دولت نیز خبر داد برگزاری این رویداد مهم در قطعنامه سال گذشته مجمع عمومی سازمان ملل در موضوع گردوغبار به اتفاق آرا به تصویب رسید و وزرا و مسئولین ارشد بیش از ۵۰کشور درگیر با معضل گردوغبار و روسای سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی برای شرکت در این اجلاس دعوت می‌شوند.
گسترش بی‌سابقه توفان‌های گردوغبار در غرب آسیا و شمال آفریقا ناشی از تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی، تشدید خشکسالی و سوء‌مدیریت منابع آبی است که موجب شده میلیون‌ها نفر از ساکنان این مناطق با مشکلات و خطرات جدی مواجه و رشد و توسعه کشورهای این مناطق با چالش‌های قابل توجهی روبه‌رو شوند و به همین دلیل اجلاس تهران رویداد مهمی در تصمیم‌گیری برای مقابله با توفان‌های گردوغبار است.

دومین نشست بین‌المللی گردوغبار در دولت سیزدهم
شهریورماه سال‌جاری نشست بین‌المللی گردوغبار با حضور نمایندگان بیش از ۴۰کشور دنیا در ایران برگزار خواهد شد و علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: با رایزنی‌های صورت‌گرفته با وزارت امور خارجه به‌زودی یکی از شهر‌های ایران میزبان این نشست خواهد بود. یکی از مزیت‌های برگزاری این نشست، ایجاد یک سازمان محیط‌زیست بین‌المللی و منطقه‌ای در ایران خواهد بود. دیپلماسی محیط‌زیست پیش‌قراول اصلی برای دیپلماسی سیاسی کشور است. بنابراین دستاورد اجلاس گردوغبار برای ما حائز اهمیت است. همچنین در نشست آتی ستاد، عملکرد دستگاه‌های مسئول در ستاد گردوغبار وفق وظایف قانونی و تکالیف مصرح‌شده، به اطلاع مردم شریف رسانده  و چنانچه قصوری وجود داشته باشد حتما از مبادی ذیربط در دولت پیگیری خواهد شد. همکاری با کشورهای همسایه برای دریافت داده‌های هواشناسی آنها به‌منظور ارتقای سامانه هشدار و پیش‌آگاهی وقوع گردوغبار نیز ضروری است. اما با توجه به ضعف‌هایی که برخی از این کشورها در جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها دارند، تعیین مناطق استقرار ایستگاه‌های پایش و یا مناطقی از این کشورها که خلأ آماری دارند، توسط سازمان هواشناسی و محیط‌زیست ایران ضروری است و تبادل کارشناس با این کشورها نیز می‌تواند راهگشا باشد.

آغاز به‌کار صندوق منطقه‌ای
با تصویب قطعنامه مقابله با پدیده گردوغبار در هفتادویکمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد نخستین کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار در تیرماه سال1396 برگزار شد. از آن زمان پیگیری بین‌المللی موضوع مسکوت مانده بود تا اینکه سال گذشته اجلاس وزرای محیط‌زیست کشورهای همسایه در تهران برپا شد. علی‌محمد طهماسبی‌بیرگانی، دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گردوغبار درباره این نشست اعلام کرد: برگزاری این اجلاس گام مهم دولت در سال گذشته برای توسعه دیپلماسی محیط‌زیستی بود که ابعاد جهانی پیدا کرد و در آخرین قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در سال۲۰۲۲، از جمهوری اسلامی ایران بابت برگزاری این کنفرانس تشکر شد. در قطعنامه پایانی اجلاس پارسال چند تکلیف ازجمله تاسیس صندوق منطقه‌ای مقابله با گردوغبار برای پشتیبانی از اقدامات برون‌مرزی و منطقه‌ای مشخص شده بود، بدین‌منظور با برنامه عمران ملل متحد(UNDP) برای تشکیل این صندوق تفاهم کرده‌ایم و بخشی از اعتبارات این صندوق از طرف ایران و بخشی هم توسط UNDP تامین و فرایند راه‌اندازی این صندوق آغاز شده است. او می‌گوید: تشکیل کارگروه فنی برای مدیریت پدیده گردوغبار در منطقه، یکی دیگر از تکالیف اجلاس منطقه‌ای تیرماه سال گذشته بود و قرار شد که این کارگروه به بررسی راهکارهای موجود برای بهبود وضعیت کانون‌های گردوغبار هم در غرب و جنوب‌غرب و هم در شرق و شمال‌شرق منطقه بپردازد. این کارگروه فنی در حال حاضر تشکیل شده و قرار است پیش‌نویس برنامه‌های مشترک در این زمینه را نهایی کند و قصد داریم تا قبل از برگزاری کنفرانس بین‌المللی امسال، با کشورهای منطقه نشست داشته باشیم و این پیش‌نویس‌ها را نهایی کنیم.