نمایشگاه کتاب؛ کمک به اقتصاد نشر

علی‌الله سلیمی-روزنامه‌نگار

نیمه دوم اردیبهشت‌ماه هر سال معمولا با یک رویداد بزرگ فرهنگی همراه است که فعالان حوزه نشر و علاقه‌مندان و خریداران کتاب را به یک ضیافت بزرگ فرهنگی و اقتصادی فرامی‌خواند. برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که فرصت مغتنمی برای همه اهالی کتاب محسوب می‌شود؛ در این ایام ناشران را برای عرضه کتاب‌های تولیدی خود، به‌ویژه آثار جدیدی که در طول یک سال و در فاصله بین نمایشگاه سال قبل تا نمایشگاه جدید تولید کرده‌اند، به یک کارزار اقتصادی و فرهنگی دعوت می‌کند و از سوی دیگر، فرصتی در اختیار علاقه‌مندان و خریداران کتاب قرار می‌دهد که از نزدیک با تازه‌های نشر در حوزه‌های گوناگون آشنا شوند و با استفاده از تخفیف‌های ویژه ایام برگزاری نمایشگاه کتاب، آثار مورد نظر خود را تهیه کنند. ویژگی دیگر نمایشگاه کتاب تهران برای خریداران این محصول فرهنگی آن است که تقریبا اکثر ناشران در این رویداد بزرگ فرهنگی حضور دارند و کتاب‌های تولیدی‌شان با تخفیف ویژه طی این ایام در دسترس است. امسال هم سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام‌خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir برگزار خواهد شد. گزارشی از آخرین تکاپوها و دغدغه‌های ناشران در آستانه نمایشگاه کتاب امسال را با هم مرور می‌کنیم.

تهیه کتاب‌هایی که اولویت دارند
برای ناشرانی که کتاب‌های متعددی در حوزه‌های گوناگون منتشر می‌کنند همیشه مخاطبانی هم وجود دارند که با عشق و علاقه سراغ این آثار می‌آیند و موانعی مانند گرانی کتاب، تنها می‌تواند تعداد انتخاب‌های علاقه‌مندان یا همان خریداران کتاب را محدود کند. به بیان دیگر، یک علاقه‌مند واقعی کتاب ممکن است برای مناسبت‌‌های فرهنگی خاص مانند ایام برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، چندین کتاب از میان انبوه کتاب‎های مورد علاقه خود را فهرست کرده باشد که در زمان نمایشگاه تهیه کند، اما مواجه شدن با مانعی به‌عنوان گرانی کتاب، تعداد کمی از آن فهرست بلندبالای خود را به هر حال خریداری می‌کند. مرتضی کاردر، مدیرعامل انتشارات هرمس که خود از کارشناسان خبره کتاب و همچنین علاقه‌مندان واقعی دنیای کتاب است، با یادآوری این موضوع می‌گوید: «از اینکه به‌خاطر گرانی کتاب، قدرت خرید علاقه‌مندان به کتاب پایین آمده تردیدی نیست، اما نمایشگاه کتاب همیشه فرصتی برای حضور در یک رویداد بزرگ فرهنگی است که ناشران را با خریداران کتاب و همچنین مولفان و دست‌اندرکاران بازار نشر را با انبوه علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی از نزدیک آشنا می‌کند و کمکی هم به چرخه‌ اقتصاد نشر است. آنها با انتظارات و دغدغه‌های همدیگر آشنا می‌شوند و همین مسئله می‌تواند در آسیب‌شناسی حوزه نشر و حتی بازار کتاب و مخاطبان مؤثر باشد. از سوی دیگر، هر مخاطب یا خریداری که به نمایشگاه کتاب می‌آید، به هر حال بخشی از کتاب‌های مورد نظر خود را با استفاده از تخفیف‌های ایام نمایشگاه تهیه می‌کند. حالا ممکن است نتواند همه آن کتاب‌هایی را که از قبل فهرست کرده بود تهیه کند، اما آن تعداد را که برایش در اولویت هستند، تهیه می‌کند.»

هنوز تورم به‌طور کامل به بازار کتاب نرسیده است
مدیرعامل انتشارات هرمس می‌گوید: هنوز آن تورمی که در برخی ازکالاها در جامعه ایجاد شده به بازار کتاب نرسیده و قیمت کتاب در مقایسه با برخی کالاها رشد کمتری داشته است. با این حال، او  اعتقاد دارد، مخاطب کتاب هم یک قدرت معینی در خرید دارد و باید همواره هوای مخاطب را داشت. پیشنهاد کاربردی این فعال حوزه نشر هم این است که اگر مسئولان فرهنگی یارانه‌ای برای کتاب درنظر می‌گیرند بهتر است این یارانه به‌طور مستقیم به مخاطب کتاب تعلق گیرد تا در نهایت سود آن به همه فعالان حوزه کتاب برسد؛ چون وقتی قدرت خرید مخاطب کتاب بالا می‌رود، طبعا میزان فروش کتاب هم بالا می‌رود و آن انتظار همیشگی رونق بازار کتاب محقق می‌شود. به‌گفته مرتضی کاردر، انتشارات هرمس امسال با بیش از 500عنوان کتاب به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌آید که 30عنوان از آنها چاپ اول (در فاصله نمایشگاه سال قبل تا نمایشگاه امسال) است و در روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب هم 7‌یا8 عنوان کتاب چاپ اول به نمایشگاه می‌رسد و برنامه‌هایی هم برای رونمایی از این آثار در نمایشگاه تدارک دیده شده است.

حضور در بخش مجازی نمایشگاه
برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال‌های اخیر همواره با چالش‌ها و تغییر و تحولاتی همراه بوده و هست که یکی از آنها، تغییر و جا‌به‌جایی در محل برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی است. در دهه‌های اخیر، این نمایشگاه از نظر مکانی، 3جای متفاوت، محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در شمال تهران، مصلای بزرگ امام‌خمینی(ره) در محدوده مرکزی شهر تهران و شهر آفتاب در خارج از محدوده شهری پایتخت را تجربه کرده و امسال هم قرار است سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در محل مصلای بزرگ امام‌خمینی(ره) برگزار شود. همین مسئله یکی از چالش‌های پیش‌روی برخی از ناشران برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران شده و نامشخص بودن مکان نمایشگاه در زمان قبل از ثبت‌نام ناشران برای حضور در این رویداد بزرگ فرهنگی، برخی از ناشران را از حضور در این نمایشگاه محروم کرده است. مهدی آتشی، مدیر نشر «کتابکده کسری» که در مشهد فعالیت دارد، در این‌باره می‌گوید: «انتشارات کتابکده کسری امسال در بخش مجازی شرکت می‌کند؛ مشخص نبودن زمان و مکان نمایشگاه کتاب تهران در زمان قبل از ثبت‌نام باعث شد نشر ما امسال در نمایشگاه کتاب تهران شرکت نکند. مسئله زمان و مکان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران برای آن گروه از ناشرانی که در خارج از تهران و در شهرهای مختلف فعالیت دارند، مهم است. ناشران شهرستانی برای آمدن به تهران نیاز به زمان و برنامه‌ریزی دارند که امیدوارم این مسئله در دوره‌های بعدی نمایشگاه لحاظ شود.

برای شرکت در نمایشگاه آماده می‌شویم
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران همیشه فرصتی برای بسیاری از ناشران است که از نزدیک با مخاطب کتاب آشنا شوند و سلیقه، انتظارات و حتی انتقادات آنها را از نزدیک دریافت و برای ادامه کار خود مدنظر داشته باشند. احمد تهوری، مدیر انتشارات آفتابکاران با اشاره به این موضوع می‌گوید: «انتشارات آفتابکاران از زمان تاسیس همواره کوشیده از فرصت حضور در نمایشگاه کتاب تهران استفاده کند و با شرکت در این رویداد بزرگ فرهنگی، علاوه بر عرضه کتاب‌های تولیده شده از سوی این نشر، با مخاطبان کتاب به شکل حضوری دیدار و از نظرات آنها در بخش‌های گوناگون بهره‌مند شود؛ برای همین، امسال هم برای شرکت در این نمایشگاه ثبت‌نام کرده‌ایم. البته هنوز جواب ثبت‌نام از سوی خانه کتاب نیامده، اما با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری نمایشگاه طبعا همین روزها باید پاسخ ثبت‌نام بیاید و ان‌شاءالله برای حضور در نمایشگاه آماده می‌شویم.» تهوری به یکی از چالش‌های جدی نمایشگاه کتاب امسال هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «گرانی سرسام‌آور کاغذ و متعاقب آن، چندبرابر شدن قیمت کتاب امسال بسیاری از فعالان حوزه نشر و مخاطبان کتاب را به نوعی سردرگم کرده است. امیدوارم با تدابیری که مسئولان مربوطه در این زمینه می‌اندیشند، گشایشی در این بخش ایجاد شود که هم ناشر و هم خریدار کتاب با دغدغه کمتری موضوع را دنبال کنند و شاهد اتفاق‌های خوبی در حوزه نشر و بازار کتاب باشیم.» به‌گفته تهوری، انتشارات آفتابکاران امسال با 65عنوان کتاب در نمایشگاه سی‌و‌چهارم شرکت می‌کند که 9عنوان از این آثار، چاپ اول است.