امیر خدادادهمدانی؛ دبیرگروه فرهنگ
سیاست‌های جدید عربستان سعودی در حوزه‌های فرهنگی همچون موسیقی، شعر و سینما برای همسایگان این کشور یک فرصت تلقی می‌شود تا ثمره این گسترش همکاری‌های منطقه‌ای، موجب شود هنرمندان از آن بهره‌مند شوند، چراغ فرهنگ اصیل اسلامی روشن بماند و در غرب آسیا با ظرفیت‌های هنر بتوان صلح پایداری را شاهد بود. در این بین، یک رویداد، زمینه توسعه همکاری‌های فرهنگی را در منطقه سرعت بخشیده است و پس از سال‌ها اختلاف ناشی از مناقشه‌های منطقه‌ای، ایران و عربستان توافق کرده‌اند تا شکاف دیپلماتیکشان را پایان دهند و دفاتر دیپلماتیک خود را بازگشایی کنند. در این یادداشت با اشاره به ظرفیت‌های فراوان همکاری‌های فرهنگی، پیشنهادهایی در همین راستا مطرح می‌شود:
الف- هنر بر مبنای معنویت؛ سینمای درون دینی یا سینمای مبتنی بر معنویت و فطرت می‌تواند برای گسترش و همکاری‌های فرهنگی مستمسک مناسبی باشد و اشتراک بین کشورهای منطقه، ظرفیت گران‌سنگی در قوام‌بخشی به دیپلماسی فرهنگی کشورمان است. این مهم را می‌توان در نمونه‌هایی نیز جست‌وجو کرد؛ مثلا فیلم سینمایی «جاودانگان» محصول مارول که ادعا می‌شود با بودجه عربستان تهیه شده، به جهت قسمت‌های غیراخلاقی برای مردم سعودی، قطر، کویت و مصر اکران نشد. پس در حوزه‌های فرهنگی و هنری به‌ویژه حوزه سینما و سریال می‌توان نقاط مشترک میان مردم 2 کشور را یافت و آنها را برجسته جلوه و زمینه وحدت را گسترش داد.
ب- ظرفیتی در فیلمسازی؛ گرچه در ادوار تاریخی، قاهره، بیروت، دمشق و بغداد به‌عنوان چراغ‌داران فرهنگی اعراب برجسته شدند؛ جایی که فیلم‌های پرفروش ساخته می‌شد، آهنگ‌های برتر جدول فروش ضبط می‌شد و کتاب‌هایی که روشنفکران در آنها به ارائه نظراتشان می‌پرداختند به قفسه‌ها راه پیدا می‌کردند. اما در طول دهه گذشته عربستان سعودی، میزبان جشنواره‌های هنری و سرمایه‌گذاری جدید در این حوزه‌ها به‌ویژه سینما بوده است. نیویورک‌تایمز در گزارشی با نگاهی به رویدادهای فرهنگی، تلاش عربستان سعودی را منعکس‌‌کننده تغییرات عمیق در بازار هنر در سراسر جهان عرب می‌داند؛ بنابراین استقبال سیاستگذاران عرصه‌های هنری در این کشور مهم اسلامی می‌تواند، ظرفیت قابل‌توجهی برای هنرمندان و به‌خصوص سینماگران ایرانی باشد.
شمارش ظرفیت‌های همکاری و همسانی در جهات مختلف، به این موارد محدود نمی‌شود، اما در این راستا می‌توان راهبردهایی را در توسعه مناسبات در حوزه فرهنگ و هنر مدنظر داشت:
1- حضور در جشنوارهای منطقه‌ای؛ برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های فرهنگی، کشورها با حضور در جشنواره‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نسبت به صادرات محصولات و دیدگاه‌های هنری و فرهنگی اقدام می‌کنند. در این بین عناوین و جوایز فستیوال‌های عربستان قابل توجه است و چندسالی است که عربستان جشنوارهای با نام «دریای سرخ» تدارک دیده است تا نظر اهالی سینما را به‌خود جلب کند. حالا این فستیوال تبدیل به یکی از جشنواره‌های سینمایی مهم منطقه شده است. نکته قابل توجه اینکه فیلم ایرانی «روستای بی‌فرزند» از رضا جمالی در دومین دور جشنواره فیلم «دریای سرخ» عربستان که در مرکز فرهنگی ملک عبدالعزیز در شهر ظهران و با مشارکت80 اثر سینمایی در سال 2022برگزار شد، جایزه بهترین فیلمنامه را دریافت کرد. بنابراین تداوم حضور آثار ایرانی در جشنواره‌های منطقه‌ای و به‌ویژه فستیوال‌های عربستان که میزبان هنرمندان مشهوری از سینماگران دنیاست، می‌تواند پیشنهاد قابل‌توجهی باشد.
2- پشتوانه‌ای برای تولید اثر؛ سعودی‌ها در پی این هستند که سرمایه‌گذاری مناسبی در عرصه‌های فرهنگی و هنری داشته باشند تا جایی‌که علاوه بر حمایت از تولیدات فیلمسازان سعودی و ایجاد مدارس آموزشی صوتی و تصویری برای تربیت هنرمندن، از تولید آثار مشترک سینمایی با دیگر کشورها هم استقبال می‌کنند و به‌نظر ایجاد استودیوهای فیلمسازی در شهر جدید نئوم در این راستا برنامه‌ریزی شده است. پس باتوجه به اشتراکات فرهنگی میان ایران و عربستان، تولید آثار مشترک میان این دو کشور دور از ذهن نیست و به‌نظر می‌رسد عربستان تلاش کمتری نسبت به ایران در حوزه تولید داشته و بیشتر در مهیا کردن زمینه تولید دیگران یا سرمایه‌گذاری در تولید فعالیت بوده است؛ نتیجه اینکه این فرصت مغتنم است تا ایران به‌عنوان کشوری که در تولید آثار فاخر تاریخی و سینمایی تجربه دارد و عربستان که به‌دنبال سرمایه‌گذاری در این حوزه از سینماست، زمینه توسعه همکاری‌ها را فراهم آورند.
بوی صلح از ظرف هنر
در همینه زمینه :