به تماشای کوچ

راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار

دشت مغان اردبیل امروز، پنجشنبه (7 اردیبهشت) و فردا جمعه (8 اردیبهشت)، میزبان گردشگرانی است که به تماشای گروه‌های عشایری دور هم جمع شده‌اند. از آنجا که امسال اردبیل میزبان رویداد بین‌المللی 2023 و پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو هم هست، جشنواره «کوچ عشایر» در دشت مغان جعفرآباد اردبیل، برای نخستین بار پس از 9دوره برگزاری، با حضور گردشگران بین‌المللی برگزار می‌شود. سیاه چادرهای عشایر اردبیل و 5استان دیگر، با ارائه آثاری از صنایع‌دستی و آداب و رسوم عشایری فرصت خوبی را برای ارائه توانمندی‌های عشایر فراهم کرده‌است. مسئولان استان می‌گویند با وجود مشکلات برای زندگی عشایر ازجمله خشکسالی و تنش آبی، راه‌هایی برای حفظ معیشت عشایر اجرا خواهد شد.

سیاه‌چادرهای عشایری
32سیاه چادر عشایر در دشت مغان جعفرآباد برپا شده‌است. لباس‌های رنگارنگ عشایر هم در کنار طبیعت بهاری، لاله‌خیز و سرسبز دشت مغان، جلوه خاصی به جشنواره بخشیده ‌است. سیاه‌چادرهای جشنواره کوچ عشایر امسال نه‌تنها به اردبیلی‌ها بلکه به عشایری از قزاقستان، ترکمنستان و استان‌های خراسان شمالی، گلستان، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، لرستان و کرمانشاه اختصاص دارد. علیرضا رحیمی، مدیر روابط‌عمومی سازمان امور عشایر درباره برنامه‌های جشنواره به همشهری می‌گوید: اجرای آیین‌های سنتی و آداب عشایر، اجرای انواع موسیقی محلی، برگزاری بازی‌های بومی و محلی، مسابقه کشتی محلی، مسابقه تیراندازی، نمایش اسب و انتخاب قوچ برتر و زیباترین شتر و جهاز شتر، نمایش صنایع‌دستی، گیاهان دارویی و غذاهای محلی از برنامه‌های این جشنواره بین‌المللی است.

پذیرایی از گردشگران
 اینطور که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردبیل به همشهری می‌گوید امسال در این جشنواره زندگی عشایر استان اردبیل نه‌تنها برای سفرای کشورهای عضو اکو (ترکیه، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان) بلکه برای سفرای کشورهای رومانی، بلغارستان، صربستان و چین که به جشنواره دعوت شده‌اند، معرفی می‌شود. حسن محمدی‌ادیب ادامه می‌دهد: اقامتگاه‌ها و دیگر مراکز گردشگری اردبیل آمادگی پذیرایی از گردشگران دیگر استان‌ها و نیز مهمانان خارجی را دارند.

حفظ معیشت عشایر
کوچ عشایر امسال به‌دلیل خشکسالی و کمبود آب حدود یک‌ماه زودتر اتفاق افتاد. عشایر استان اردبیل هم از این قاعده مستثنی نبودند. گرچه این جشنواره که امسال در ابعاد بین‌المللی برگزار شده فرصت مغتنمی برای ارائه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های عشایر قلمداد می‌شود اما کوچ زودهنگام عشایر زنگ خطری است که به صدا درآمده است.
مدیرکل امور عشایر استان به همشهری می‌گوید که اردبیل را باید جزو نخستین‌ استان‌هایی به‌حساب آورد که ‌شرایط نامطلوب آبی را تجربه می‌کند و به علاوه زندگی عشایر را تحت‌تأثیر قرار داده است. حاتم طهماس‌پور ادامه می‌دهد: تنش آبی باعث شد تا کوچ عشایر از ابتدای خرداد به ابتدای اردیبهشت بیفتد و برای حفظ معیشت عشایر با وجود این مشکل، اقداماتی کوتاه‌مدت درنظر گرفته‌ایم.
به‌گفته مدیرکل امور عشایر اردبیل، حذف یارانه نهاده‌های دامی یکی از عوامل فروش دام‌های عشایر بود؛ زیرا قیمت نهاده‌ها 5 و نیم برابر شد و قیمت دام عشایر با این روند افزایش نیافت.
طهماس‌پور در توضیح بیشتر می‌گوید: یکی از پیشنهادهای ما برای حفظ دامداری عشایر استان، در اختیار قرار دادن حدود 10هزار تن‌جو از سوی جهادکشاورزی استان با قیمت مناسب به عشایر و ارائه تسهیلات بلاعوض حداقل به مبلغ 180میلیارد تومان برای تامین نهاده‌هاست. به‌گفته او، تغذیه علمی برای پروار‌کردن دام و کاهش زمان پرواری دام از 12‌ماه به 4‌ماه یکی از راهکارهای حفظ دامداری عشایر خواهد بود، زیرا تولید سنتی دامداری با افزایش قیمت گوشت دیگر جوابگو نیست. عشایر استان اردبیل در شرایط تنش آبی با کمبود آب آشامیدنی هم دست و پنجه نرم می‌کنند. در حال حاضر به‌گفته طهماس‌پور، 2دستگاه تانکر برای تامین آب آشامیدنی برای عشایر شمال استان تامین شده است.

برندسازی تولیدات ارگانیک
برندسازی تولیدات عشایر، بقای فروش محصولات آنان را در بازار تامین می‌کند. طهماس‌پور می‌گوید که به‌عنوان مثال نگاهی به قیمت بستنی در بازار و مقایسه آن با شیری که از عشایر خریداری می‌شود، نشان می‌دهد که اصلا تناسبی وجود ندارد و قیمت شیر حتی دو برابر هم نشده است. درحالی‌که با برندسازی تولیدات عشایر می‌شود دست واسطه‌ها را قطع و از این طریق معیشت عشایر را حفظ کرد.

خرید تضمینی صنایع‌دستی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردبیل نیز یکی از راهکارهای رونق زندگی و اقتصاد مردم عشایر استان را حوزه صنایع‌دستی می‌داند. محمدی‌ادیب با تأکید بر ارائه تسهیلات بانکی برای رونق تولیدات صنایع‌دستی می‌گوید: در تلاشیم تا با ارائه تسهیلات بانکی، کمکی به حفظ تولید صنایع‌دستی عشایر بشود. علاوه بر این در حال حاضر، خرید تضمینی صنایع‌دستی عشایر در تعامل با سرمایه‌گذاران را در دستور کار داریم. به‌گفته او، ارائه تسهیلات و نیز خرید تضمینی صنایع‌دستی نخست برای سرپرستان خانوار و افراد تحت‌پوشش نهادهای حمایتی قرار خواهد گرفت.