کلاهبرداری با طعم بیماری، استیصال و مرگ

رابعه تیموری-روزنامه‌نگار

طعمه‌هایشان را از میان کسانی انتخاب می‌کنند که درد و بیماری، امانشان را بریده و آنها را به استیصال و درماندگی رسانده است. شیوه و شگرد کارشان هم متفاوت است؛ گاهی در فضای مجازی تورشان را پهن می‌کنند و گاهی در دنیای واقعی سراغ بیماران می‌روند. خوب هم می‌دانند روی چه چیزی دست بگذارند و با سوء‌استفاده از نیاز بیماران پول‌های کلانی به جیب می‌زنند. در این گزارش به برخی از کلاهبرداری‌های شایع در حوزه بهداشت و درمان اشاره شده است. بسیاری از این کلاهبرداری‌ها بر اثر ناآگاهی و کم‌اطلاعی شهروندان و بیماران بارها اتفاق افتاده است.

داروهای مرگ‌آور
کلاهبرداری که قصد داشت بازار ناصرخسرو را در فضای مجازی راه بیندازد، حدود 2سال پیش توسط پلیس فتا دستگیر شد، اما بساط کسانی که در فضای مجازی انواع داروهای نایاب و کمیاب را با قیمت‌های کلان و نجومی می‌فروشند برچیده نشده و جست‌وجویی ساده در این فضا نشان می‌دهد بازارشان حسابی سکه است. در تبلیغات این فروشگاه‌ها اشاره شده که فقط محصولات آرایشی و زیبایی، داروهای چاقی و لاغری، مکمل‌های غذایی، فرآورده‌های افزایش تمرکز و داروهای افزایش‌دهنده قد ارائه می‌کنند، ولی وقتی اعتمادشان جلب و خیالشان راحت می‌شود که خطری آنها را تهدید نمی‌کند، سفارش انواع داروهای کمیاب و غیرمجاز را هم می‌پذیرند. البته برای خرید از این داروخانه‌های مجازی باید هنگام ثبت سفارش هزینه خرید دارو را تمام و کمال پرداخت کنید، اما تضمینی وجود ندارد که داروی تاریخ مصرف گذشته یا فاسد به دستتان نرسد. مواردی هم وجود داشته که انتظار مشتریان برای دریافت داروی مورد نیازشان عبث بوده و سفارش‌شان را هیچ‌وقت دریافت نکرده‌اند. سرهنگ داوود معظمی‌گودرزی، رئیس پلیس فتای تهران می‌گوید: «در رصدها و پایش‌هایی که برای یافتن فروشندگان دارو در فضای مجازی انجام شد، به مواردی برخوردیم که به فروش انواع داروی غیرمجاز، کمیاب و نایاب فاسد و تاریخ گذشته اقدام می‌کردند.» این مقام انتظامی با اشاره به غیرقانونی بودن خرید و فروش محصولات دارویی در فضای مجازی می‌گوید: «بسیاری از این داروهای تاریخ مصرف گذشته درصورت استفاده، ممکن است مرگ بیماران را به‌دنبال داشته باشند.»

لاغری ­با مواد‌مخدر
اگرچه خرید و فروش محصولات زیبایی و تناسب اندام در فضای مجازی جرم به شمار نمی‌آید، اما در مورد سلامت این فرآورده‌ها هم که جزو فرآورده‌های دارویی محسوب نمی‌شوند، اما و اگرهای بسیاری وجود دارد. دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن علمی پیشگیری از چاقی درباره خرید و فروش این فرآورده‌ها به همشهری می‌گوید: «بسیاری از محصولاتی که توسط افراد فاقد صلاحیت پزشکی و خارج از داروخانه‌ها عرضه می‌شوند، دارای عوارض جانبی مخربی هستند. در تحقیقاتی که در پژوهشکده غدد دانشگاه شهید بهشتی روی داروهای مدعی لاغری انجام شد، به نتایج بسیار تکان‌دهنده‌ای رسیدیم. این داروها که به‌عنوان محصولات گیاهی و بی‌خطر عرضه می‌شوند، نه‌تنها به هیچ‌وجه گیاهی نیستند، بلکه به‌دلیل داشتن هورمون تیروکسین و ایجاد پرکاری تیروئید به‌صورت مصنوعی باعث لاغری می‌شوند. برخی از این داروها حاوی ماده‌ای به نام گرد فرشته هستند که نوعی مخدر است و باعث بی‌اشتهایی فرد می‌شود. اگرچه ممکن است این داروهای غیر‌مجاز در کوتاه‌مدت باعث لاغری شوند، اما بعد از مدتی نه‌تنها کل وزنی که از دست رفته دوباره برمی‌گردد، بلکه ممکن است وزن شخص بیشتر از گذشته شود.»

فروش اعضایی که پیوند نمی‌شوند
شاید باور این حقیقت دشوار باشد که در همان زمانی که بیماران نیازمند اهدای عضو روی تخت بیمارستان با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند، افرادی برای اخاذی و کلاهبرداری از آنها و اطرافیانشان نقشه می‌کشند. نایب‌رئیس هیأت‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌گوید: «افرادی وجود دارند که در راهروی مراکز پیوند‌‌‌‌ تردد می‌کنند و نیازمندان به عضو را شناسایی می‌کنند؛ مثلاً متوجه می‌شوند فرد به ریه یا قلب و کبد و... نیاز دارد، به او قیمت ۳۰۰‌میلیون تومان پیشنهاد می‌کنند با ۵۰‌میلیون تومان پول‌پیش. پول پیش را که می‌گیرند دیگر پیدایشان نمی‌شود.» به قول امید قبادی، سالانه چند صد نفر به انجمن اهدای عضو و وزارت بهداشت مراجعه می‌کنند که به این شیوه از آنها کلاهبرداری شده است.
نکته قابل توجه این ماجرا سوء‌استفاده این افراد از ناآگاهی بیماران نیازمند عضو است. کلاهبرداران به بیماران وعده می‌دهند که از کلیه تا قلب و رگ و نسوج مورد نیاز آنها را در ازای دریافت پول مهیا کنند؛ درحالی‌که کلیه تنها عضو قابل اهدا و خرید و فروش در ایران است. قبادی می‌گوید: «در هیچ جای دنیا جز برای کلیه از یک فرد زنده نمی‌توان عضوی را به‌صورت کامل برداشت؛ درحالی‌که افراد بسیاری از این موضوع اطلاع ندارند و مبالغ هنگفتی به سودجویان می‌دهند تا این اعضا را برای آنها تهیه کنند.»

فروشندگان هم طعمه می‌شوند
این کم‌اطلاعی و ناآگاهی به نیازمندان عضو محدود نمی‌شود و افراد زیادی که برای رفع نیازهای مالی خود تصمیم به فروش اعضای‌شان می‌گیرند ناخواسته با کلاهبرداران و شیادان این بازار همکاری می‌کنند. سعید، یکی از افرادی است که مورد سوء‌استفاده این دلالان قرار گرفته است. او که تا چند‌ماه پیش نمی‌دانست به‌عنوان یک انسان زنده نمی‌تواند قلب، کبد، چشم و ریه‌اش را به شخص دیگری ببخشد، از سر ناچاری و نیاز مالی آگهی فروش اعضایش را اطراف چند بیمارستان و مرکز پیوند عضو پخش کرد. در میان کسانی که با او به‌عنوان مشتری تماس گرفتند، یکی از آنها که خود را دلال و واسطه خرید و فروش اعضا معرفی می‌کرد، چرب زبان‌تر بود و توانست سعید را مجاب کند که برای گفت‌وگو با خانواده بیمار با او همراه شود. سعید می‌گوید: «خودش را پزشکی خیر معرفی می‌کرد و مدعی بود که در مراکز پیوند عضو، مسئولیت دارد. او من را همراه خودش به منزل چند بیمار نیازمند اهدای عضو برد تا با دیدن من به‌عنوان فروشنده متقاعد شوند که او می‌تواند اعضای مورد نیاز بیمارانشان را فراهم کند. او بدون اطلاع من از آن خانواده‌ها مبالغی را به‌عنوان بیعانه دریافت کرده و مدعی شده بود این پول را در اختیار من و خانواده‌ام قرار می‌دهد؛ درحالی‌که ارتباط خود را با من قطع و حتی تلفن‌هایم را پاسخ نمی‌داد. وقتی با خانواده‌های متقاضی عضو تماس گرفتم متوجه شدم با آنها هم دیگر ارتباطی ندارد.» سعید برای اینکه ثابت کند دست او با شخص کلاهبردار در یک کاسه نیست، مدت زیادی پله‌های دادگاه‌ها را بالا و پایین رفته است.

کلاهبرداری با عناوین قلابی
گاهی هم مانند آنچه اخیراً در تعدادی از بیمارستان‌های خراسان شمالی اتفاق افتاد، شیادان با عناوین قلابی و به‌عنوان کادر درمان سراغ بیماران می‌روند. در بیمارستان‌های استان خراسان شمالی افرادی که خود را پزشک معالج، رئیس یا کارکنان بیمارستان معرفی می‌کردند با تعدادی از بیماران که در بخش‌های ویژه بستری شده بودند، تلفنی تماس می‌گرفتند و به بهانه تأمین دارو از آنها درخواست وجه می‌کردند. طبق اعلام حراست دانشگاه علوم‌پزشکی استان خراسان شمالی، 2نفر با این شگرد مورد کلاهبرداری قرار گرفتند که به‌ترتیب در نخستین مورد مبلغ 120میلیون ریال و در دومین مورد مبلغ 100میلیون ریال کلاهبرداری شده است. کلاهبرداران که به‌صورت‌های مختلف به مشخصات و شماره تماس بیماران دسترسی پیدا می‌کردند، با 10بیمار دیگر نیز تماس گرفته، تقاضای واریز وجه کرده بودند که با اقدام و اطلاع‌رسانی بموقع دانشگاه علوم‌پزشکی این استان به هدف خود نرسیدند.
سوء‌استفاده از دفترچه‌های بیمه بیماران هم روش دیگری از کلاهبرداری در حوزه بهداشت و درمان به شمار می‌آید که بعضی از سودجویان به آن متوسل می‌شوند. در این روش، کلاهبرداران با پرسه در مناطق فقیرنشین به شناسایی افرادی می‌پردازند که دارای دفترچه بیمه هستند. آنها در ازای پرداخت مبالغی ناچیز دفترچه‌های بیمه این اشخاص را اجاره و با استفاده از این دفترچه‌ها داروهای خاص و کمیاب را به نرخ دولتی تهیه می‌کنند تا با فروش آنها در بازار آزاد درآمد هنگفتی به جیب بزنند. اگرچه با الکترونیکی شدن دفترچه‌های بیمه احتمال این نوع کلاهبرداری کاهش پیدا کرده، اما هنوز هم دلالان دارو که با‌ ترفندهای جعل اسناد ناآشنا نیستند، از اجاره دفترچه‌های بیمه استقبال می‌کنند.

نکته
کلاهبرداران مهربان
ماجرای کلاه‌هایی که کلاهبرداران از نمد بیماری دیگران برای خود می‌بافند به این موارد ختم نمی‌شود. مدیر مؤسسه خیریه مهر به همشهری می‌گوید: «عده‌ای از سودجویان در نقش اشخاصی مهربان و نیکوکار سراغ بعضی از بیماران می‌روند و با کمک به آنها اعتمادشان را جلب می‌کنند. بعد به بهانه پرداخت هزینه‌های درمانی و مخارج بیمارستان از آنها اخاذی کرده و متواری می‌شوند.» زهرا بیگی که در مؤسسه خیریه‌اش به سالمندان خدمات پرستاری ارائه می‌دهد، بارها شاهد طعمه قرار گرفتن سالمندان بی‌کس و تنها از سوی افراد سودجو بوده است. او به شهروندان توصیه می‌کند: «بیماران و به‌ویژه سالمندان و افراد کم‌توان اگر مشاهده کردند فردی ناشناس در لباس افراد انسان‌دوست و نیکوکار بدون چشمداشت به مراقبت از آنها می‌پردازد و برای انجام مراحل پذیرش تا ترخیص آنها در راهروهای بیمارستان روزش را شب می‌کند، باید محتاطانه رفتار کنند و برای پرداخت هزینه‌های بیمارستان یا مخارج جانبی درمان خود، پولی در اختیار این افراد قرار ندهند. »