گفت‌وگو
لبه‌های پایتخت؛ حاشیه‌هایی که دیده نمی‌شوند
همشهری در گفت‌وگو با رئیس شورای اسلامی شهرستان تهران به بحث و بررسی درخصوص حریم تهران و حاشیه‌نشینی پرداخت
نوشین نثاری-روزنامه‌نگار
حاشیه‌نشینی همچون بیماری خاموشی در پایتخت وجود دارد و بسیاری از آسیب‌های اجتماعی زیر سایه آن شکل می‌گیرد. مهم‌ترین دغدغه مدیریت شهری در حریم، مسائلی چون ساخت‌وساز غیرمجـاز، تصـرف عدوانـی زمیـن و ... است که تلاش‌های بسیاری برای مقابله با آن شده است. با توجه به اهمیت چنین موضوع مهمی سراغ احمد صادقی، رئیس شورای اسلامی شهرستان تهران رفتیم. او ضمن ابراز نگرانی از وضعیت موجود به لزوم ایجاد مدیریت یکپارچه شهری تأکید کرد و به ارائه پیشنهاد برای کاهش حاشیه‌نشینی پرداخت. صادقی ساخت‌وساز در حریم را طی سال‌های اخیر کمتر از زمان‌های دیگر دانست.
نظر شما درباره حاشیه‌نشینی اطراف تهران و افزایش روزافزون آن چیست؟ آیا روند موجود معقول است؟
حاشیه‌نشینی یکی از معضلات کلانشهرهاست که همزمان با توسعه شهرها رخ می‌دهد. با توسعه شهرها ساخت‌وساز رونق می‌یابد و این امر موجب جذب جمعیت و مهاجرت به سمت کلانشهرها می‌شود. علاوه بر این افزایش قیمت مسکن و اجاره‌بها نیز موجب مهاجرت اقشار ضعیف به سمت حاشیه شهر می‌شود و این روند سبب پدید آوردن سکونتگاه‌های غیررسمی خواهد شد.
سکونتگاه‌های غیررسمی که در حریم شهرها شکل می‌گیرند، به‌مرور تبدیل به سکونتگاه‌های دائمی می‌شوند و به همان علت گرانی و تورم هر روزه، جمعیت بیشتری در این حاشیه‌ها ساکن می‌شوند که امروزه از آن به‌عنوان مهاجرت معکوس نام برده می‌شود. پس حاشیه‌نشینی را می‌توان اسکان بی‌ضابطه جمعیت در حاشیه‌های کلانشهرها و همچنین در روستاهای حریم شهرها عنوان کرد که مشکلات فراوانی را هم برای مدیریت شهری و هم ساکنان روستا ایجاد کرده و لذا نیازمند رسیدگی عاجل از طرف مراجع قانونگذاری و تصمیم‌گیری برای آن است.
برحسب شرایطی که در طول سال‌ها شاهد آن بوده‌ایم حاشیه‌نشینی افزایش تصاعدی داشته که نه‌تنها از سوی افراد دارای تابعیت ایرانی بلکه اتباع کشور‌های دیگر نیز به این میزان اضافه شده است.
به چه علت شاهد توسعه نامتوازن شهرها هستیم؟ این موضوع در افزایش حاشیه‌نشینی چقدر نقش داشته است؟
توسعه نامتوازن شهرها معلول چند علت است که نبود مدیریت یکپارچه شهری یکی از مهم‌ترین آنهاست. تصمیمات جزیره‌ای و تعدد مراکز تصمیم‌گیری، عدم‌پایبندی به طرح‌های جامع و هادی در شهرها و روستاهای حریم نیز از دلایل دیگر این امر است. لذا هوشمندسازی، انجام مطالعات گسترده در حوزه بازآفرینی شهری و طرح‌های شهری و ارائه چشم‌اندازی مناسب از آینده شهر راهکارهایی مؤثر به‌منظور جلوگیری از رشد نامتوازن شهر است.
برای کاهش حاشیه‌نشینی چه پیشنهادی دارید؟
عواملی را که در ایجاد توسعه نامتوازن شهر نقش دارند، باید به حداقل برسانیم و هر چه سریع‌تر به نحوه اداره مراکزی که در حال حاضر با ازدیاد جمعیت مواجه هستند با حضور همه دستگاه‌های ذی‌مدخل و ذی‌ربط رسیدگی شود؛ یعنی اداره آنجا یا باید با مدیریت شهری باشد یا وزارت کشور، و باید این مهم مشخص شود.
اگر بخواهیم حاشیه‌نشینی را در زمان کنونی با گذشته مقایسه کنیم چه نظری دارید؟
از منظر ساخت‌وساز باید بگویم در زمان کنونی ساخت و ساز‌ها در حاشیه شهر بسیار کم شده، اما همچنان شاهد روند مهاجرت معکوس به این مراکز هستیم؛ همچنین توسعه نامتوازن شهر با این پدیده همچنان استمرار دارد.
آیا تهران همچنان فضا برای پذیرش مهاجر دارد یا اصلا ظرفیتش کامل است؟
در حال حاضر همین جمعیتی که در شهر تهران سکونت دائم دارند بیش از ظرفیت پایتخت است و تامین سرانه‌های خدماتی در نقاط جدیدی که در پایتخت ایجاد می‌شود با مشکل مواجه است. از طرفی باید زیرساخت‌هایی فراهم شود که شاهد رشد و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان باشیم که پذیرش جمعیت بیش از این نمی‌تواند چنین آمالی را برآورده کند.
در این دوره از مدیریت شهری، برنامه‌ای برای این معضل دارید؟
ما در شورای شهرستان تهران نیز برای روستاها و بخش‌های حاشیه‌ای پایتخت، سند نظام مسائل را تدوین کرده‌ایم که یک سند راهبردی براساس شناخت فرصت‌ها، تهدید‌ها و نقاط قوت و ضعف این مکان‌هاست تا بتوان برای آن برنامه‌ریزی دقیقی انجام داد، اما مهم‌ترین نکته که ما در شورای شهرستان، شورای شهر و نیز شورای‌عالی استان‌ها پیگیر آن هستیم اصلاح قوانین در این بخش‌ها و لزوم تدوین قانون خاص برای این محدوده‌هاست. وقتی روستاها و بخش‌های حاشیه‌ای دارای قانون مشخص باشند و یا اگر جمعیت آنها فراتر رفت و مشمول اطلاق واژه «شهر» شدند بسیاری از مشکلاتی که ذکر شد رفع خواهد شد.
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد جهان
