راه‌اندازی قرارگاه ملی برای‌احیای دشت قزوین

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

مطالبه احیا و پایدار‌سازی‌ دشت قزوین، به 25آذر 1382برمی‌گردد؛ روزی که مقام معظم رهبری در سفر خود به استان قزوین بحث احیای دشت قزوین را مطرح کردند. بعد از آن هم از سوی روسای جمهوری پیگیری شد. چند روزی است که خبر خوش راه‌اندازی قرارگاه احیای دشت قزوین به گوش می‌رسد. طرحی که به آن بودجه ملی اختصاص گرفته و قرار است با عزم ملی، قطب کشاورزی در مرکز کشور که تامین‌کننده زنجیره غذایی برای استان‌های همجوار است، احیا شود. هر چند اهدافی ازجمله صیانت از منابع تولید شامل آب، خاک، جنگل‌ها و مراتع و افزایش نرخ بهره‌وری در این طرح دنبال می‌شود؛ اما افزایش امنیت و اقتدار غذایی کشور و ایجاد خوداتکایی در تولید محصولات استراتژیک در صدر اهمیت قرار دارد. در این گزارش کشاورزان و باغداران از چشم‌انتظاری برای اجرایی شدن برنامه‌های قرارگاه می‌گویند و در تلاش‌اند تا دشت قزوین را به یکی از قطب‌های کشاورزی مدرن کشور تبدیل کنند.‌

   ‌ خرید تضمینی محصولات
رئیس بنیاد گندمکاران قزوین، راه‌اندازی قرارگاه احیای دشت قزوین را به نفع کشاورزان قزوینی می‌داند و به همشهری می‌گوید: احیای دشت قزوین در وهله اول باید راهی برای ساماندهی وضعیت کشاورزان ایجاد کند. سیدحسن تقوی ادامه می‌دهد: همانطور که دولت خرید تضمینی گندم را در دستور کار دارد، برای دیگر محصولاتی که در دشت قزوین هم کشت می‌شود، می‌توان این طرح را اجرا کرد. مثلا کشت دانه روغنی کلزا در دشت قزوین پیشنهاد می‌شود، اما بازاری برای فروش آن پیش‌بینی نمی‌شود و این موضوع کشاورزان را برای کاشت ترغیب نمی‌کند. به‌گفته تقوی اگر قرارگاه احیای دشت قزوین به خرید تضمینی انواع محصولاتی که در دشت قزوین کشت می‌شود، بها بدهد، بی‌شک تلاش بیشتر کشاورزان را در پی خواهد داشت. او معتقد است یکی از راهکارهای احیای نه‌تنها دشت قزوین، بلکه هر زمین کشاورزی دیگر در کشور به کشت محصولی بستگی دارد که صرفه اقتصادی داشته باشد. تقوی در توضیح بیشتر می‌گوید: موانع در این حوزه کم نیست که امیدواریم در قرارگاه احیای دشت قزوین به آن پرداخته شود. به‌عنوان مثال کشت ذرت دانه‌ای در دشت قزوین ملغی شده؛ زیرا بازار فروشی برای آن درنظر گرفته نمی‌شود. گندم و کلزا از مهم‌ترین تولیدات کشاورزی و از محصولات استراتژیک به شمار می‌روند که تامین آنها نقش مهمی در حفظ امنیت غذایی کشور دارد. گندم به‌عنوان پرمصرف‌ترین محصول کشاورزی و تامین‌کننده بخش مهمی از غذای مردم و کلزا نیز مهم‌ترین ماده برای تامین روغن خوراکی است.‌

   ‌ تامین آب، مسئله اصلی  
حیدر حسنی، یکی دیگر از کشاورزان قزوینی، یکی از مشکلات کشاورزان دشت قزوین را مسئله آب عنوان می‌کند و به همشهری می‌گوید: مشکل اصلی بر سر آب است. حتما قرارگاه باید مسئله آب کشاورزی را در اولویت خود قرار دهد.
به‌گفته او، آبی که برای بخش کشاورزی در اختیار کشاورزان دشت قزوین قرار می‌گیرد از کانال طالقان تامین می‌شود که بخشی از آن هم برای مصارف آشامیدنی استان‌های تهران و قزوین صرف می‌شود. محمد حسین عطائی، رئیس جهادکشاورزی قزوین نیز نقش شرکت آب‌ منطقه‌ای را پررنگ‌تر از سایر دستگاه‌ها در اجرای طرح احیای دشت قزوین ارزیابی می‌کند و می‌گوید: شرکت آب‌منطقه‌ای استان قزوین تعامل و همراهی بیشتری از دستگاه‌های دیگر در اجرای این طرح داشته باشد.‌

مکانیزه کردن کشاورزی و باغداری
حسین کاکاوند، از باغداران قزوین به همشهری می‌گوید: در کتاب‌های تاریخی خوانده‌ام که ناصرخسرو قبادیانی در گذر از دشت قزوین، آن را به بهشت ایران تشبیه کرد و در گذر زمان و به سبب بی‌توجهی‌ها، حالا باید این بهشت احیا شود. کاکاوند که خود مدتی است رئیس هیت مدیره باغداران استان قزوین هم شده‌است، در ادامه، استقبال باغداران را از راه‌اندازی قرارگاهی برای احیای دشت قزوین اینطور بیان می‌کند: چشم امید باغداران به این آغاز کار قرارگاه است، زیرا موضوع اشتغال‌زایی را درپی خواهد داشت. کاکاوند معتقد است قرارگاه باید حمایت ویژه‌ای از باغداران را در دستور کار خود داشته باشد تا به نتیجه نهایی که جان گرفتن دشت قزوین است، برسیم. او به مشکلات باغداران اشاره‌ای می‌کند و می‌گوید: نبود ابزار و ادوات کشاورزی برای باغداران، کمبود سم و کود و نهال سالم ازجمله مواردی است که باغداران را برای ادامه کار بی‌انگیزه می‌کند. از دیدگاه او یکی از عوامل احیای دشت قزوین‌، کشاورزی و باغداری مدرن و مکانیزه است و کار کردن به شیوه سنتی دیگر جواب نمی‌دهد. می‌گوید: درحالی‌که تراکتور 400میلیون تومان و علف‌تراش 11میلیون‌تومان هزینه دارد، فقط با حمایت از باغداران است که می‌شود به باغداری مکانیزه امید داشت.
کاکاوند از راه‌اندازی گلخانه‌های مدرن هم می‌گوید: با همکاری متخصصان و تحصیلکرده‌ها می‌توانیم جانی به دشت قزوین بدهیم و شاهد رشد تولید باشیم. رئیس جهادکشاورزی قزوین هم بر این موضوع صحه می‌گذارد و می‌گوید: قرارگاه بر نظام بهره‌برداری از دشت قزوین از حالت سنتی به مدرن نظارت می‌کند و تحقق این مهم نیازمند توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و مبتنی بر فناوری و همچنین مدیریت مشارکتی بر دشت قزوین است که در آن دولت و مردم با همدیگر تصمیم‌گیری و تصمیمات را اجرایی می‌کنند.‌‌

 استمرار کشاورزی در فلات مرکزی کشور
مشاور راهبردی رئیس جهادکشاورزی قزوین درباره اقداماتی که قرارگاه احیای دشت قزوین پیگیری خواهد کرد، به همشهری می‌گوید: قرارگاه با همکاری نهادهای مربوطه راهکارهایی برای احیای خاک، آب و بهره‌برداری محصولات کشاورزی را دنبال خواهد کرد. سعید اسدی می‌افزاید: احیای دشت قزوین به‌معنای استمرار کشاورزی در منطقه است و اگر این دشت نباشد کشاورزی نه‌تنها در استان قزوین بلکه در حوزه مرکزی کشور معنا پیدا نخواهد کرد. اهمیت دشت قزوین در فلات مرکزی کشور بر کسی پوشیده نیست. اسدی در توضیح بیشتر موقعیت دشت قزوین می‌گوید: ایجاد تغییرات در منطقه جغرافیایی هر منطقه، موجب تغییراتی در سایر نقاط همجوار می‌شود. از این رو، اگر دشت قزوین رو به ممات باشد این تأثیرات اقلیمی روی سایر مناطق دیگر هم خواهد داشت و اگر رو به احیا باشد تأثیرات مثبتی در نقاط همجوار خواهد داشت. گرچه فقدان کشاورزی در دشت قزوین و وجود زمین‌های بایر و خالی از کشت و زرع، به ایجاد ریزگرد‌ها و تأثیرات زیست‌محیطی نیز می‌انجامد، اما از دیدگاه مشاور راهبردی رئیس جهادکشاورزی قزوین، اهمیت بیشتر دشت قزوین به لحاظ اقتصادی و تولید محصولات کشاورزی است.  او ادامه می‌دهد: دشت قزوین تولید محصولات کشاورزی، باغی و دامی را دل خود دارد و بخشی از مواد غذایی استان تهران و استان‌های همجوار قزوین را نیز تامین می‌کند. احیای دشت قزوین هم تأثیرات جغرافیایی انسانی و هم جغرافیای طبیعی دارد؛ درست مثل احیای دریاچه ارومیه که احیای آن بحث هم احیای اکوسیستم است و هم جریان زندگی دوباره در روستاهای اطراف دریاچه.

هم‌افزایی نهادها
دشت قزوین شامل نقاط روستایی، شهری نیز می‌شود. از این رو، در قرارگاه احیای دشت قزوین تمام نهادهایی که به نوعی در این موارد سهم دارند، مشارکت می‌کنند. از سازمان راه و شهرسازی، صمت، بنیاد مسکن گرفته تا شرکت شهرک‌های صنعتی. مشاور راهبردی رئیس جهادکشاورزی قزوین می‌گوید: یکی از اهداف این قرارگاه که بسیارمهم است، ایجاد وحدت فکری بین این نهادهاست تا با حفظ وحدت رویه و بدون موازی‌کازی به هم‌افزایی برسند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان قزوین هم با تأکید بر لزوم وحدت رویه دستگاه‌های متولی برای اجرای طرح احیا و پایدارسازی دشت قزوین می‌گوید: در اجرای این طرح، 6دستگاه متولی اصلی و چندین دستگاه فرعی داریم که برای تحقق موضوع باید نگاهی همسوی این دستگاه‌ها وجود داشته باشد؛ زیرا رسیدن به یک وحدت فکری و شناختی و نگاه ساختارمحور درباره چالش‌ها و راهکارهای احیای دشت قزوین پیش‌شرط اصلی برای اجرای این طرح است. قرارگاه احیا و پایدارسازی دشت قزوین با ۳۰عضو متشکل از سازمان جهادکشاورزی و سایر دستگاه‌های اجرایی دارای ۶پایگاه مختلف تولیدات گیاهی، تولیدات دامی، تجهیز و پشتیبانی، تکمیل زنجیره تولیدات، ترویج و مشارکت اجتماعی و آب و خاک است.