میراث
گرگیعان؛ جشن میلاد امام حسن ع
می‌گویند ریشه این رسم برمی‌گردد به زمان پیامبر اسلام(ص) و ولادت امام حسن مجتبی(ع). کودکان به رسم شادباش در خانه پیامبر(ص) رفتند و ایشان با شیرینی و تنقلات از آنها پذیرایی کردند. حالا قرن‌هاست مردم عرب ایران در جنوب ایران ازجمله خوزستان، بوشهر و هرمزگان یاد این روز را با آیین «گرگیعان» گرامی می‌دارند. به گزارش همشهری، جشن گرگیعان یکی از جشن‌های مردم جنوب کشور است که با محوریت کودکان هر سال در 14رمضان و شب پانزدهم بعد از اذان مغرب و افطار همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌شود.
گرگیعان یعنی چه؟
نام اصلی این آیین «قرقیعان» است ولی در زبان محلی به نام «گرگیعان» یا قره‌العین نامیده می‌شود. مردم بغداد آن را «ماجینه» و اهالی جنوب بغداد «کرکیعان»، بحرین «قرقاعون»، قطر «قرنقعوه»، کویت و شرق عربستان «قریقعان»، عمان «قرنقشوه» و در امارات متحده عربی و شهرستان میناب و جزیره قشم به نام «حق‌اللیله» می‌خوانند. این مراسم در بندر دیلم و شهرستان پارسیان نیز با نام گره‌گشو و در بندر دیر و بندر کنگان نیز با نام گرگشو
برگزار می‌شود.
روایت‌های مختلفی درباره این نام وجود دارد ولی یکی از روایت‌های محکم درباره میلاد امام حسن (ع) است. مشهور است که پیامبر(ص) امام حسن مجتبی را نور چشم خوانده بودند و وجه تسمیه این جشن هم به همین موضوع بر می‌گردد.
شکل اجرای گرگیعان
شیوه اجرای گرگیعان به این صورت است که کودکان بعد از افطار به کوچه‌ها می‌روند، دو ریگ یا سنگ در دست می‌گیرند و آنها را به هم می‌کوبند. با ضرباهنگی که با صدای سنگ‌ها ایجاد می‌شود، شعرهای‌مرتبط با جشن را می‌خوانند: گروه اول می‌خوانند «گرگیعان و گرگیعان» و گروه دوم جواب می‌دهند «الله یعطیکم رضعان» (خدا به شما پسر دهد) یا اینکه «گرگیعان و گرگیعان، الله ایخلی اولیدکم» (خدا پسر کوچک شما را نگه دارد).
کودکان همراه با شعرخوانی به در خانه‌ها می‌روند و البته مردم از قبل برای این روز آماده شده‌اند و با شیرینی و پسته و بادام از کودکان پذیرایی می‌کنند. بچه‌ها روی گردنشان کیسه‌ای می‌گذارند که از لحظه شروع جشن تا پاسی از شب آنها را با شیرینی پر می‌کنند و با دست پر به خانه بر می‌گردند.
فراموشی و رونق دوباره
آن‌طور که یکی از فعالان میراث فرهنگی خوزستان توضیح می‌دهد مناسک جشن گرگیعان تا دهه پیش به‌صورت کاملا مردمی برگزار می‌شد و کم کم روبه فراموشی می‌رفت، اما از 12سال پیش با توجه فعالان این حوزه مناسک محلی این جشن وارد فضای رسمی شد تا دوباره احیا شود.
قاسم آل‌کثیر در این‌باره به همشهری می‌گوید: پرونده ثبت ملی این جشن را در اوایل دهه 90آماده کرده و بالاخره توانستیم آن را در سال 95به ثبت ملی برسانیم. حالا جشن گرگیعان یکی از میراث‌های ناملموس ثبت شده مردم عرب ایران در فهرست آثار ملی است.
به‌گفته وی، احیای دوباره این جشن موجب شده است از ابتدای‌ماه رمضان خانواده‌ها کم‌کم درگیر آن شوند و کسب‌وکار خیاط‌ها برای دوخت لباس‌های محلی و تولیدکنندگان ابزار مورد نیاز جشن ازجمله کلاه‌های پسرانه و زنجیرهای سکه‌ای دخترانه رونق بگیرد.
آل‌کثیر توضیح می‌دهد که در چند سال اخیر استقبال و اشتیاق برای مشارکت در جشن زیادشده است؛ به‌طوری که امسال مردم در اهواز یک روز زودتر به پیشواز گرگیعان رفتند؛ هرچند جشن اصلی شب گذشته (چهارشنبه، 16فروردین) در اهواز، شوشتر، شوش، آبادان، جراحی، خرمشهر، رامهرمز، شادگان، ماهشهر، دارخوین، شادگان، سوسنگرد، هویزه و بسیاری از روستاهای تابعه برگزار شد.
درخواست از مسئولان
فعال میراث فرهنگی خوزستان هرچند از استقبال مردم برای برگزاری جشن گرگیعان خبر می‌دهد، اما تأکید می‌کند که میراث فرهنگی کار جدی‌ای در این زمینه انجام نداده است.
آل‌کثیر با تأکید بر اینکه شهر یک کالبد و مردم کنشگران آن هستند، توضیح می‌دهد: مردم در ایام رمضان در تکاپوی جشن هستند، اما شهر هیچ رنگ و بویی از این آیین ندارد.
او معتقد است این کرختی و بی‌تفاوتی می‌تواند منجر به ایجاد فاصله میان مردم و شهر و همچنین مسئولان شود. آل‌کثیر اظهار امیدواری می‌کند مسئولان در این جشن همراه مردم باشند. او البته به نکته دیگری اشاره می‌کند و آن جذب فعالان حوزه کودک، میراث فرهنگی و همچنین مذهبی به این آیین است. آل‌کثیر توضیح می‌دهد: جذب گروه‌های مختلف با علایق متفاوت یک فضای مشارکتی و هم‌افزایی ایجاد کرده است که مسئولان می‌توانند با ورود به گرامیداشت جشن این هم‌افزایی را تقویت کنند.
