عزم دولت برای مقابله با کیسه‌های پلاستیکی

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

گره کور «کیسه‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف» با تصمیمات متناقض و بی‌توجهی متولیان به تغییر فرهنگ مصرف، باز نخواهد شد. توزیع رایگان انواع کیسه‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف در فروشگاه‌ها و ورودی بسیاری از شهرها و مناطق توریستی تصور عمومی در آسیب‌های زیست‌محیطی را درحالی‌که قوانین و آیین‌نامه‌های بازدارنده تصویب و پیش‌بینی شده‌اند، بسیار کم‌رنگ می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشور بسیار بالاست و از حدود 177میلیون تن کیسه تولید شده در سال، فقط 4 درصد در مراکز پسماند، فشرده‌سازی و در زمین دفن می‌شود. راه‌حلی که کشورهای مختلف برای کاهش مصرف در پیش گرفته‌اند عدم‌ارائه کیسه پلاستیکی، دریافت مالیات برای مصرف کیسه‌، عدم‌تولید پلاستیک کمتر از 25 تا 50 میکرون و... است. سال گذشته اما آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی به تصویب هیأت وزیران در دولت سیزدهم رسید که براساس آن باید در بازه‌های زمانی 3ماهه مقدمات برچیده‌شدن کیسه‌های پلاستیکی فراهم شود. حالا رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست خبر از استفاده از ظرفیت‌های قانونی برای اجرایی شدن این آیین‌نامه و قوانین بالادستی در حوزه پسماند داده است. معضلات زیست‌محیطی افزایش میزان و پراکندگی کیسه‌های پلاستیکی رها شده در محیط‌زیست، شامل آسیب به منظر عمومی، راهیابی میکروپلاستیک‌ها به چرخه غذایی انسان، آلودگی و تغییر اکوسیستم‌های آبی و ایجاد اختلال در امر مدیریت پسماند شهری در مراکز دفن است.

کاهش تولید محصولات پلاستیکی در بهار1402
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست: برای اینکه مردم مسائل محیط‌زیستی را جدی بگیرند، باید کم‌کم دولتمردان و کارخانه‌ها را به سمت تولید ظروف دوستدار محیط‌زیست هدایت کنیم. آیین‌نامه کاهش پلاستیک در دولت سیزدهم مصوب و ابلاغ شد. براساس این آیین‌نامه باید سالی20درصد نایلون و پلاستیک‌های زیر 4 میکرون ضخامت در کشور کاهش پیدا کند. به‌طوری که در یک بازه زمانی 5 ساله باید تولید کیسه‌های پلاستیکی به صفر برسد. همچنین مردم باید از ظروف سازگار با طبیعت و همچنین نایلون‌های غیرپلاستیکی با جنس‌هایی مانند پارچه استفاده کنند. کیسه‌های پلاستیکی وقتی به طبیعت افزوده می‌شوند بازه زمانی بسیار طولانی را باید طی کنند تا به‌تدریج جذب خاک شوند. استفاده از کیسه‌های یک‌بار مصرف به‌معنای از بین بردن طبیعت است. اکنون در حال بازگشت به زمان زندگی بدون «یکبار مصرف‌ها» هستیم. طول عمر تولیدات دوستدار محیط‌زیست بیشتر از یک‌بار مصرف‌هاست چون می‌توان چندین بار و طی سال‌ها از آنها استفاده کرد. بنابراین از کارخانه‌ها می‌خواهیم با تغییر خط تولید از هیدروکربن‌ها و فرایندهای هیدروکربن کمتر استفاده کنند. آیین‌نامه‌ای نیز برای ایجاد ممنوعیت، محدودیت و افزایش هزینه برای کاهش استفاده از محصولات پلاستیکی در 3ماهه ابتدایی سال1402 به‌تصویب رسیده است.

انواع کیسه
 کیسه‌های پلاستیکی (محصولات پلیمری دیواره نازک): محصولات پلیمری عمدتاً پلی‌اتیلنی و پلی‌پروپیلنی، تک‌لایه و یا چندلایه که عمدتاً برای مصارفی نظیر کیسه‌های فروشگاهی، کیسه‌های زباله (خانگی، فروشگاهی، بیمارستانی و خدماتی)، دستکش‌های یک‌بار مصرف و سفره‌های یک‌بار مصرف به‌کار می‌روند.
 کیسه‌های پلاستیکی زیست تخریب‌پذیر: کیسه‌های پلاستیکی حاوی مواد یا پلیمرهایی که قابلیت تخریب و تجزیه توسط میکروارگانسیم‌های موجود در محیط طبیعی را در بازه زمانی مشخص 2 تا 10 ماه دارند و محصول نهایی فرایند تخریب این پلیمرها آب، دی‌اکسیدکربن و مواد غیرمضر است.
کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست: کیسه‌هایی با منشأ زیستی مانند کیسه‌های کاغذی و پارچه‌ای که قابلیت مصرف مجدد دارند و استفاده از آنها در محیط آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد می‌کند.

وظایف پیش‌رو
براساس آیین‌نامه کاهش پلاستیک مصوب آبان سال گذشته، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است که از زمان ابلاغ این آیین‌نامه تا 5سال آینده سالی 20درصد از تولید کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از 25میکرون جلوگیری کند و با مشوق‌های مالیاتی آن را با کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست یا زیست تخریب پذیر جایگزین کند. این وزارتخانه به همراه وزارت کشور باید ظرف 3 ‌ماه مقدمات ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی(به جز میوه‌فروشی‌ها)، ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی کمتر از 25میکرون و 60میکرون (در فروشگاه‌های زنجیره‌ای)، الزام تولید‌کننده به تغییر خط تولید و عدم‌استفاده از افزودنی برای شکستن زنجیره‌های پلیمری و تبدیل شدن پلاستیک به میکروپلاستیک را فراهم کند چراکه این پلاستیک‌ها به‌راحتی توان نفوذ به آب‌های زیرزمینی را دارند. مدیریت اجرایی پسماندهای عادی در خارج از محدوده و حریم شهرها و روستاها نیز باید با همکاری وزارت راه‌وشهرسازی و اصناف نسبت به جمع‌آوری کیسه‌های پلاستیکی رها شده در حوالی محورهای مواصلاتی اقدام کنند. وزارت جهادکشاورزی نیز موظف است به‌منظور حفاظت از خاک و محیط‌زیست ممنوعیت رهاسازی کلیه پلاستیک‌های مصرفی در اراضی زراعی و باغی را به کشاورزان ابلاغ کند. صدا و سیما و آموزش و پرورش نیز وظیفه فرهنگسازی دارند.