هزاران دعای دلنشین

علی‌الله سلیمی-روزنامه‌نگار

به‌تازگی کتاب «صحیفه باقریه و صادقیه» اثر آیت‌الله سیدمحمدباقر موحدابطحی با ترجمه فارسی علیرضا برازش توسط دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی منتشر شده است. این کتاب شامل متن عربی دعاهای منقول از 2امام و ترجمه فارسی آنهاست. مترجم این اثر،  مهندس صنایع از دانشگاه علم و صنعت و کارشناس ارشد قرآن و حدیث از دانشگاه تهران است و آثار متعدد و پرباری در حوزه‌های دینی و قرآنی دارد. ازجمله «معجم مفهرس کتب روایی (66جلد)»، «راهنمای مطالعات و تحقیقات (2جلد)، «قرآن صاعد (پژوهشی پیرامون مسئله دعا در فرهنگ اسلامی)» و «دعا از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی». برازش مسئولیت‌های اجرایی متعددی هم بر‌عهده داشته است؛ از جمله  رئیس‌کل کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، رئیس مؤسسه پژوهشی-فرهنگی انقلاب اسلامی (حفظ و نشر آثار مقام‌معظم‌رهبری)، مدیر شبکه یک و دو سیما و رئیس مؤسسه انتشارات امیرکبیر. ترجمه کتاب «صحیفه باقریه و صادقیه» ویژگی‌های ممتاز و قابل‌توجهی دارد که در گزارش زیر به برخی از آنها اشاره شده است.

1کتاب «صحیفه باقریه و صادقیه» ترجمه‌ای از کتاب الصحیفه ‌الباقریه‌ و الصادقیه الجامعه است که به همت مرحوم آیت‌الله سیدمحمدباقر ابطحی‌موحد گردآوری و در مجموعه‌ای 7جلدی شامل ادعیه وارده از 14معصوم(ع) منتشر شده است. علیرضا برازش، مترجم این اثر درباره ویژگی‌های این کتاب ارزشمند و 1108صفحه‌ای که جامع‌ترین اثر در جای خود محسوب می‌شود، می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد کمتر دعایی از دید مؤلف فقید دور مانده باشد؛ بنابراین نام «الصحیفه الجامعه» سزاوار آن است و نگاهی به شمار دعاها که فراتر از هزار است، این امر را تأیید می‌کند.»

2 با توجه به اینکه کتاب «صحیفه باقریه و صادقیه» در 2بخش تنظیم شده است، بخش اول به صحیفه باقریه اختصاص یافته و شامل 5فصل با موضوع و مضامین دعاهای امام باقر(ع) است. با عناوین «دعاهای امام‌باقر(ع) در به پاکی یاد کردن خداوند باشکوه، ستایش و بزرگداشت او، راز و نیاز با او و زاری به درگاه او»، «دعاهای‌امام درباره درخواست‌های فراگیر و ویژه»، «دعاهای امام در زمان‌های مختلف»، «دعاهای امام در موقعیت‌ها» و «دعاهای امام درباره کسانی که برای آنها دعا یا نفرین کرده است.» همچنین بخش دوم کتاب به صحیفه صادقیه اختصاص یافته که این بخش هم شامل 6فصل است؛ «دعاهای امام در مدح و بزرگداشت و یگانه دانستن و به پاکی یاد کردن و ستایش خداوند باشکوه و مناجات و زاری به درگاه او»، «دعاهای امام در خواسته‌های عام و خاص»، «دعاهای امام در اوقات شبانه‌روز»، «دعاهای امام در زمان انجام کارها»، «دعاهای امام برای برخی افراد یا ضد‌برخی افراد»، «دعاهای امام و دعاهای محافظت ایشان که برگرفته از قرآن کریم است.»

3 یکی از ویژگی‌های کتاب حاضر، دقت در اعراب‌گذاری و تا حد ممکن، آسان‌کردن مطالعه متن‌هاست. از این منظر، با توجه به اینکه قرار دادن نشانه‌های اعراب بر متن عربی شیوه‌های مختلفی دارد، در این کتاب از درج اعراب کامل، مانند آنچه در اغلب نسخه‌های قرآن دیده می‌شود، بهره گرفته شده است. تنها استثنا نسبت به شیوه اعراب کامل آن است که در همزه‌هایی که پایه الف و علامت فتحه یا کسره یا ضمه دارند، نشانه همزه (ء) حذف شده است (أَ←اَ). با این تغییر، اعراب کلمات سطرهای متوالی از هم دور می‌مانند و متن عربی آسان‌تر خوانده می‌شود.

4 توجه ویژه به آیات قرآن، از دیگر ویژگی‌های کتاب حاضر است. در این اثر، آیات قرآن یا عبارت‌هایی که بخشی از یک آیه قرآن هستند در متن عربی با پرانتز و در متن ترجمه فارسی با گیومه متمایز شده‌اند و نام سوره و شماره آیه مربوطه در پانوشت آمده است.

5 در متن فارسی کتاب حاضر، گاهی از پرانتز برای عبارت‌های معترضه بلند استفاده شده است. در این خصوص، توضیح یک نکته مهم و اساسی ضروری است و آن اینکه باید مخاطب توجه کند که آنچه در ترجمه در پرانتز قرار گرفته توضیحی افزون بر متن عربی نیست و تنها برای خواندن آسان‌تر با پرانتز جدا شده است.

6 درج اعراب در متونی که به تلفظ صحیح آنها تأکید ویژه می‌شود، یکی از دغدغه‌های مولفان و ناشران آثار است. به بیان دیگر، حتی در بهترین نمونه‌های قلم‌(فونت) در دسترس، درج اعراب کامل همیشه با مشکل روی هم افتادن اعراب حروف مجاور همراه است. با درنظر داشتن این موضوع، در کتاب حاضر این مشکل درصورت موردی، با جابه‌جایی ظریف حروف یا اعراب، در سراسر متن تصحیح شده است.

7 از نکات مهم دیگر که دغدغه دست‌اندرکاران کتاب «صحیفه باقریه و صادقیه» هم بوده است، مسئله حروف وصل است. توضیح اینکه حروف وصل«و» و «فَ» در آغاز جملات عربی به اقتضای کلام، ممکن است در فارسی به عبارات مختلفی مانند «و»، «پس»، «زیرا» و... ترجمه شوند یا اصلاً لزومی به ترجمه آنها نباشد. در کتاب حاضر تلاش شده که این نکته که مورد توجه مترجم هم بوده است، در سراسر متن یک‌نوا و یکدست شود.

8 با توجه به اینکه همه دعاها در این کتاب، متن یکسانی ندارند، برخی دعاها که متن بلندی دارند به چند پاراگراف پی‌درپی تقسیم شده است؛ به این هدف که اولاً متن دعاها تا حد امکان از توضیحات عربی غیردعا جدا شود و ثانیاً متن دعا و ترجمه آن آسان‌تر خوانده و تطبیق داده شود. در مواردی که کل متن یک پاراگراف شامل دعاست، گیومه‌های جداکننده دعا برداشته شده‌اند.