صنعت لیزر ایران در قله جهانی

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

صنعت لیزر ایران در چند سال اخیر توانسته از مرحله وابستگی به واردات عبور کرده و به مرحله خودکفایی در ساخت و حتی صادرات برسد. به همین دلیل است که می‌توان ایران را در زمره 10کشور برتر دنیا در حوزه لیزر دانست. به‌گفته حمید لطیفی، دبیر ستاد لیزر ایران 80محصول فوتونیکی دانش‌بنیان در کشور تولید می‌شود و همچنین براساس آمار انجمن لیزر و فوتونیک ایران، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه با رشد 50درصدی نسبت به 5سال گذشته به بیش از 80شرکت رسیده است.

تولید مهم‌ترین لیزرهای صنعتی
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه لیزر در طول چند سال گذشته، از محصولات تولیدی خود در این زمینه رونمایی کرده‌اند. مهم‌ترین این محصولات لیزرهای پیشرفته پزشکی و صنعتی است. به‌عنوان مثال، یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه موفق به ساخت لیزر فوق پیشرفته با قابلیت حکاکی و برش زیر آب شده است که با یک سوم قیمت نمونه‌های خارجی قابل تولید و ارائه به بازار است. همچنین دانشمندان در شرکت دانش‌بنیان دیگری توانسته‌اند به کمک جوش لیزر، سنسورهای مورد استفاده در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی را بومی‌سازی‌ کنند. ساخت لیزری که قابلیت حک و برش کمتر از 10میکرومتر را داشته باشد نیز از دیگر موفقیت‌های دانشمندان لیزر در ایران است.

لیزری برای کاهش درد
دانش لیزرهای فیزیوتراپی پرتوان هم حوزه‌ای است که با توانمندی دانشمندان ایرانی دستیابی به آن ممکن شده است. پیش از این یک شرکت دانش‌بنیان فعال در حوزه تجهیزات پزشکی با تولید 2دستگاه لیزرتراپی کم‌توان و تحریک مغناطیسی ضمن رفع نیاز کشور به واردات، به درمان بیماران نیز کمک کرده بودند. اما حالا دانشمندان به فناوری لیزر پرتوان نیز در حوزه پزشکی دست یافته‌اند. لیزر پرتوان (HPLT) یک پیشرفت تکنولوژیک  ایجاد شده در حوزه لیزر کم‌توان یا لیزر سرد است که بخش بسیار بزرگ‌تری از سطح بدن را در مقایسه با لیزر سرد درمان می‌کند. این نوع لیزر قبلا در پزشکی تنها در جراحی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. موفقیت دیگر نیز تولید لیزر جوش است که به کمک تعمیر وسایل جراحی و پزشکی می‌آید. تا یک یا دو سال پیش حدود 10هزار لیزر پیشرفته پزشکی وارد کشور می‌شد اما جوانان نخبه ایرانی با تولیدات خود باعث شدند که این وابستگی از بین برود.

لیزر پالس کوتاه
یکی دیگر از محصولات مهم این صنعت، لیزر فوق پیشرفته پالس کوتاه فمتوثانیه (Femtosecond) است که جزو ۱۰علم برتر جهان محسوب می‌شود. تغییر قطر لیزر در حد ابعاد نانومتر و توانایی نمونه ‌برداری فوق سریع از مهم‌ترین ویژگی‌های این محصول است. تکنولوژی تولید صنعتی این محصول در سال‌های اخیر فقط در انحصار کشورهای آلمان، آمریکا و روسیه بوده و با دستیابی به این تکنولوژی ایران نیز حالا در زمره کشورهای سازنده است و به این ترتیب با ساخت هر دستگاه حدود ۴۰ یا ۵۰ هزار دلار صرفه‌ جویی ارزی برای کشور ایجاد می‌شود.

حمایت ستاد لیزر ایران از دانشمندان
ستاد توسعه فناوری‌‌های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت با هدف شناسایی بهتر و جهت‌دهی توانمندی‌‌های داخلی برای رفع نیازهای فناورانه صنایع و همچنین توسعه فناوری‌‌های نوین همواره از دانشمندان این حوزه که در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی طرح‌های خود را ارائه می‌کنند با ارائه تسهیلات حمایت کرده و می‌کند.
فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت، موضوعاتی هستند که اهمیت راهبردی زیادی برای پیشرفت و ارتقای تاب‌آوری اقتصادی کشور دارند.

در مسیر صادرات
کشورهایی مانند روسیه و هند که تا پیش از این، ایران نیازمند خرید فناوری‌های لیزر از آنها بود حالا به کشور مقصد برای صادرات از ایران تبدیل شده‌اند. به این لیست می‌توان عراق را هم اضافه کرد. با پیشرفت صنعت لیزر ایران در همه حوزه‌های مورد بحث، تقاضا برای صادرات هر روز بیشتر می‌شود، چرا که در دنیا کمتر از 10کشور هستند که می‌توانند این لیزرها را تولید کنند.