سیلی از آوارگان روستایی در دوره پهلوی سرازیر پایتخت شدند
زاغه‌نشینی در میدان شهیاد
مریم قاسمی- روزنامه‌نگار
میدان آزادی که این روزها در محاصره خیابان‌های اصلی و بزرگراه‌هاست و هنوز گردشگران ایرانی و خارجی بسیاری به آنجا می‌روند، قبل از پیروزی انقلاب که «شهیاد» نام داشت، شاهد زاغه‌نشینی و زاغه‌نشینان بوده است. قصه برمی‌گردد به سال‌های پس از ماجرای اصلاحات ارضی که مهاجران در زاغه‌ها و گودهای جنوب شهر تهران ساکن شدند، چون هم ارزان و کم‌خرج بود و هم کسی با آنها کار نداشت. اطراف میدان آزادی، انتهای خیابان 17شهریور فعلی، میدان شوش و میدان غار از کانون‌های پرجمعیت زاغه‌نشینی بود.براساس تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، مشکلات زاغه‌نشینی و حاشیه‌نشین‌ها ریشه در سال‌های خیلی دور داشت. با اجرای اصلاحات ارضی در ابتدای دهه۴۰ و بر هم خوردن نظام زراعتی، سیلی از آوارگان روستایی و به‌ویژه آنهایی که تکه‌زمینی گیرشان نیامده بود، به امید زندگی بهتر به‌سوی شهرهای بزرگ سرازیر شدند و مقصد بیشتر این فقرا ابرشهر تهران بود؛ شهری درندشت که کسی، کسی را نمی‌شناخت و آنچنان گسترده و وسیع بود که در هر دره و کوه و کمر آن می‌شد آلونکی و زاغه‌ای بنا کرد. در یک بررسی گسترده و دقیق که در سال ۱۳۵۱ در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران انجام گرفت، مشخص شد که ۹۱درصد از سرپرستان خانواده‌های حاشیه‌نشین در تهران روستایی بوده‌اند. ۷۲ درصد آنان قبلاً دهقان محسوب می‌شدند و 28درصد خرده مالک بوده‌اند.همچنین یافته‌های پژوهشی مشابه در سال ۱۳۴۵ نشان می‌دهد که ۶۲ درصد از حاشینه‌نشینان تهران کارگر ساده، 22درصد کارگر نیمه‌ماهر و 16درصد کارگر ماهر بوده‌اند.
حضور خاطره‌انگیز «محمدعلی کلی» در نمازجمعه تهران
ابوذر چهل‌امیرانی- روزنامه‌نگار
«محمدعـلی کلی» چـهـره‌ای اســت فراموش‌نشدنی در عالم ورزش؛ برترین بوکسور سنگین وزن جهان که دین اسلام را انتخاب کرد و در دوران حیاتش، چندبار به ایران سفر و یک‌بار هم در نمازجمعه تهران شرکت کرد. او که تا آخرین لحظات زندگی‌اش برای ایجاد صلح و آرامش تلاش کرد، از پیوستن به ارتش آمریکا، برای شرکت در جنگ ویتنام خودداری کرد و به اتهام فرار از خدمت گناهکار شناخته شد. محمدعلی کلی معتقد بود این جنگ برخلاف اعتقادات دینی او است و پس از آن هرجا جنگی اتفاق می‌افتاد، واکنش نشان می‌داد. کلی سال۲۰۰۲یعنی یک‌سال پس از سقوط گروه طالبان، از افغانستان دیدن و با رئیس‌جمهور وقت ملاقات کرد.
همین تلاش‌ها برای ایجاد صلح و آرامش در جهان سبب شد تا سال۱۳۷۶ به‌عنوان سفیر صلح سازمان ملل انتخاب شود. او حتی پیشنهاد داده بود بین ایران و عراق میانجیگری کند و به‌گفته حسن غفوری‌فرد، رئیس سابق تربیت بدنی کشور و استاندار اسبق خراسان، مرحوم هاشمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت نیز پذیرفت. محمدعلی که چندبار پس‌از انقلاب به کشورمان سفر کرده بود باتوجه به شرایط آن زمان، تمامی سفرهایش رسانه‌ای نشد. در یکی از این سفرها که سال۱۳۷۲ انجام شد، او ضمن دیدار با جمعی از مقامات و ورزشکاران کشورمان و حضور در مقبره امام‌خمینی(ره)، در نمازجمعه تهران حضور پیدا کرد و پس از آن به مشهد رفت.
قانون عجیب سربازگیری از قصبات تهران
رضا نیکنام- روزنامه‌نگار
از اوایـل دوره قـاجـار سربازگیری به‌صورت دولتی و مستمر رواج یافت و شیوه کار هم براساس «بُنیچه‌بندی» بود که سازوکار آن جالب به‌نظر می‌رسد؛ چراکه آن ایام از هر دهاتی مقدار معینی مالیات و سرباز می‌گرفتند و این کار کاملا اجباری و جدی بود. آن دوران روش محاسبه دریافت مالیات از دهات و قصبات به این شکل بود که طبق قانون «بنیچه‌بندی» که معنایش مترادف «خدمت اجباری خصوصی» بود از هر دهات و قصبه‌ای، تعداد معینی سرباز به انتخاب و هزینه خود، برای خدمت در دولت انتخاب می‌کردند که به نوعی همان مالیات دهات و قصبه محسوب می‌شد و از همان موقع بود که واژه «خدمت اجباری» سر زبان‌ها افتاد.در دوره قاجار براساس قانون «بنیچه‌بندی» یا همان اساسنامه سربازگیری از هر ۱۰ نفر جوان هر روستا یک نفر به سربازی اعزام می‌شد. امیرکبیر برای بنیچه سربازگیری قوانین مدونی پدید آورد و توانست ارتشی قوی و منظم سازماندهی کند با
۵۰ فوج (هنگ) پیاده‌نظام که هر فوج یک هزار نیرو داشت. اگر شهر یا قصبه‌ای سرباز نمی‌داد باید مالیات بیشتری می‌داد و قانون مهمی هم که امیرکبیر وضع کرد، اینکه آن ۹ نفر دیگر که سربازی نمی‌رفتند باید به خانواده سرباز مقدار مشخصی گندم می‌دادند. جالب اینکه برای نخستین‌بار متولدان سال‌های ۱۲۸۴ و ۱۲۸۵ شمسی به خدمت سربازی اجباری فراخوانده شدند. تصویر پیش‌‌رو منسوب به نخستین پایگاه سربازگیری اجباری در تکیه دولت تهران در سال ۱۳۰۵ شمسی است که نشان می‌دهد امکانات آموزش نظامی در آن دوران چگونه بوده است.
