زلزله سوریه؛ بحران فراموش شده

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

«صادقانه بگویم؛ جهان سوریه را فراموش کرده است.» این بخشی از اظهارنظر مدیر برنامه‌های اضطراری سازمان بهداشت جهانی است. زلزله مرگبار هفته گذشته علاوه بر بخش‌های گسترده‌ای از جنوب ترکیه، مناطقی از شمال سوریه را هم ویران کرده است. دولت سوریه اعلام کرده که تاکنون بیش از 3500سوریه‌ای در این زلزله جان خود را از دست داده‌اند. با این حال برآوردها بیش از این است و پیش‌بینی می‌شود آمار قربانیان به 6هزار نفر هم برسد.
«مایک رایان»، مدیر برنامه‌های اضطراری سازمان بهداشت جهانی، با اشاره به اینکه میلیون‌ها نفر در سوریه در میانه بحرانی فراموش شده گرفتار شده‌اند، گفته: «باید متوجه باشیم که ابعاد فاجعه اخیر، بسیار بزرگ است و حل‌وفصل آن آسان نیست. اگر تجهیزات در دسترس نباشد، امدادگران نمی‌توانند کار خود را انجام دهند و این درست مانند این است که از یک آتش‌نشان بخواهیم بدون شلنگ آب با آتش‌سوزی مقابله کند.»
بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه نیز جمعه در بازدید از بیمارستانی در حلب و محل آواربرداری زلزله ضمن اشاره به تحریم‌های غرب که روند امدادرسانی به زلزله‌زدگان سوریه‌ای را بیش از پیش دشوار کرده، گفت: «غرب در حال سیاسی کردن وضعیت است. در رفتار غرب هیچ نشانی از انسان‌دوستی دیده نمی‌شود؛ در گذشته هم وجود نداشته، حالا هم وجود ندارد.»
روند امدادرسانی به سوریه در مقایسه با ترکیه بسیار کند است. آنچه روند امدادرسانی را در این کشور در مقایسه با ترکیه دشوارتر کرده، علاوه بر تحریم‌های غرب، کنترل مناطق زلزله زده توسط گرو‌ه‌های مختلف است. بخشی از مناطق تحت‌تأثیر زلزله، ازجمله شهر حلب، در کنترل دولت است که روند امدادرسانی در آنها آغاز شده است اما شمال و شمال غرب سوریه میان 4گروه به نسبت‌های مختلف تقسیم شده است. گروه‌های اپوزیسیون دولت بشار اسد، گروه تروریستی «هیأت تحریرالشام» وابسته به القاعده، گروه موسوم به «ارتش آزاد» مورد حمایت ترکیه و کردها هریک مناطقی را تحت کنترل دارند.
به ‌گزارش الجزیره، زلزله دوشنبه گذشته، صدها هزار نفر را در سراسر مناطق بی‌خانمان کرده است. «هیمیار عبدالمغنی»، نماینده سوریه در صندوق جمعیت سازمان ملل متحد می‌گوید: «50هزار نفر را اسکان داده‌ایم. این یعنی اینکه هم‌اکنون صدها هزار نفر در این سرمای شدید در فضای باز می‌خوابند.»

گام‌هایی برای رفع موانع امدادرسانی
با گذشت نزدیک به یک هفته از زلزله، گام‌ها برای امدادرسانی به مناطق زلزله‌زده سوریه کمی سریع‌تر شده است. در یکی از مهم‌ترین تحولات، دولت بشار اسد که پیش‌تر اعلام کرده بود کمک‌های امدادی را تنها به مناطق تحت کنترل خود خواهد فرستاد، اعلام کرده که مجوز ارسال کمک‌های بشردوستانه به تمامی بخش‌های کشور را صادر کرده است. «مارتین گریفیتس»، مسئول امور بشردوستانه سازمان ملل، این تصمیم دولت سوریه را گام مثبت و رو به جلو خوانده، اما همزمان تأکید کرده که زلزله‌زدگان سوریه‌ای به کمک‌های بیشتری نیاز دارند. سازمان ملل همچنین اعلام کرده این سازمان با هلال احمر سوریه و کمیته صلیب سرخ برای امدادرسانی به سوریه هماهنگی‌های لازم را انجام خواهد داد.
در این میان گروه‌های مخالف دولت سوریه نیز اعلام کرده‌اند برای نخستین بار توانسته‌اند موافقت آنکارا را برای استفاده از گذرگاه‌های «باب السلامه» و همچنین کریدورهای دیگر در «الرای» به ‌دست آورند. این در حالی است که در گذشته (پیش از زلزله) مواردی وجود داشته که با وجود اجازه دولت سوریه برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به مناطق شمال و شمال غرب، گروه‌های مخالف دولت مانع از دسترسی مردم به کمک‌ها شده و محموله‌های بشردوستانه را بازمی‌گرداندند. تا پیش از زلزله تنها مسیر مرزی برای ورود به استان ادلب در شمال غرب سوریه، گذرگاه «باب الهوی» در مرز میان سوریه و ترکیه بود که تقریبا تمام کمک‌های بشردوستانه حیاتی برای بیش از 4میلیون نفر ساکن در این مناطق از طریق آن ارسال می‌شد. سازمان ملل و گروه‌های امدادی بارها درخواست کرده بودند تا برای تسریع در روند ارسال کمک‌های بشردوستانه از مسیرهای بیشتری استفاده شود؛ درخواستی که به‌نظر می‌رسد گام‌های مؤثری برای اجرایی شدن آن برداشته شده است.
مانع بزرگ دیگر، تحریم‌های آمریکا علیه سوریه بوده است. در پی افزایش انتقادها و درخواست‌های بین‌المللی برای لغو آنها به‌منظور امدادرسانی به زلزله‌زدگان، واشنگتن اعلام کرده که تحریم‌ها در مناطق زلزله‌زده را به‌مدت 180روز لغو می‌کند. «کرم شعار»، محقق سوریه‌ای در گفت‌وگو با الجزیره با اشاره به اینکه معافیت آمریکا تأثیر مثبت اما محدودی بر روند امدادرسانی به سوریه دارد، می‌گوید: «این معافیت، ارسال کمک‌ها را آسان‌تر می‌کند. این معافیت بدان معناست که خیرین و سازمان‌های امدادی نیاز ندارند تا پیش از ارسال کمک‌ها به‌دنبال گرفتن اسناد و مجوزهای لازم برای این کار باشند. اما نکته اینجاست که باید دید آیا شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی حاضرند برای کمک به سوریه پیشقدم شوند یا خیر. چون اغلب مؤسسات همچنان نگران نقض قوانین مربوط به تحریم‌ها هستند و ترجیح می‌دهند که جانب احتیاط را رعایت کنند.»
در این میان، روسیه و ایران ازجمله کشورهایی هستند که بیشترین کمک‌ها را به سوریه ارسال کرده‌اند. پاکستان و هند نیز ازجمله کشورهایی هستند که علاوه بر کمک به ترکیه، کمک‌های بشردوستانه خود را برای مردم سوریه نیز ارسال کرده‌اند. با این حال «بوثینا شعبان»، معاون رئیس‌جمهور سوریه، با انتقاد از رویکرد بی‌تفاوت کشورهای غربی نسبت به تبعات انسانی زلزله در کشورش در مقایسه با ترکیه به خبرگزاری سانا گفته: «چرا دولت‌های غربی با کشورها یکسان رفتار نمی‌کنند؟ اینجا دیگر مسئله، سیاست نیست، انسانیت است.»

بازگشت سوریه به جامعه جهانی
به‌نظر می‌رسد که تحولات جهانی و منطقه‌ای پس از زلزله، از بازگشت دوباره سوریه به جامعه جهانی به‌ویژه جهان عرب حکایت دارد. روانه شدن کمک‌های قابل توجه از سوی کشورهای منطقه به سوریه به اعتقاد برخی کارشناسان، می‌تواند پایان انزوای منطقه‌ای و روند بازگشت سوریه به صحنه جهانی را تسریع کند؛ به‌ویژه که بشار اسد جمعه در اقدامی غافلگیرکننده اعلام کرد با درخواست جامعه جهانی برای کمک به مناطقی که تحت کنترل دولت سوریه نیست، موافقت کرده است. دولت بشار اسد با وجود اصرارهای چند روز پیش خود مبنی بر اینکه تمام کمک‌های به سوریه باید از کانال دولت این کشور انجام شود، جمعه در پاسخ به درخواست سازمان‌های امدادی اعلام کرد لازم نیست تمام کمک‌ها به سوریه از کانال دولت این کشور انجام شود؛ اقدامی که با واکنش مثبت جامعه جهانی روبه‌رو شد.
دویچه‌وله با اشاره به حمایت فزاینده کشورهای عربی از دولت سوریه به‌ویژه پس از وقوع زلزله اخیر نوشته: «علاوه بر تماس تلفنی رهبران مصر، قطر، عمان، اردن، امارات، بحرین، لبنان، الجزایر و عراق با بشار اسد، اغلب این کشورها کمک‌های بشردوستانه‌ خود را روانه دمشق کرده‌اند که نشان می‌دهد مایلند بار دیگر سوریه را در میان خود ببینند.»


شمار قربانیان زلزله در ترکیه از 25هزار نفر فراتر رفت
با آمار جدیدی که از زلزله اخیر ترکیه اعلام شده، این زلزله پس از زلزله سال 1937، مرگبار‌ترین زلزله 100سال اخیر این کشور بوده است.

قدرت زلزله معادل ۵۰۰بمب هسته‌ای بود
دبیرکل امور زلزله و کاهش خطر اداره مدیریت بلایای طبیعی ترکیه اعلام کرده انرژی
آزاد شده توسط زلزله ۷.8ریشتری معادل انرژی ۵۰۰بمب اتمی بوده است. از روز دوشنبه، بیش از 2هزار پس‌لرزه ثبت شده است.

بازگشایی گذرگاه مرزی ارمنستان و ترکیه
گذرگاه آلیکان در مرز ارمنستان و ترکیه پس از ۳۵سال برای ارسال کمک‌های بشردوستانه ارمنستان به زلزله‌زدگان ترکیه‌ای بازگشایی شد. ترکیه در سال ۱۹۸۸ از طریق این گذرگاه کمک‌های بشردوستانه‌ای را برای مردم زلزله‌زده ارمنستان ارسال کرده بود.

اعزام پزشکان کوبایی به ترکیه و سوریه
مقام‌های دولتی کوبا اعلام کردند که 32پزشک را در قالب گروه امدادی به سوریه و ترکیه اعزام می‌کنند.