باید از آثار برگزیده جشنواره حمایت شود

علی‌الله سلیمی-روزنامه‌نگار

مریم زندی، از شاعران فعال در حوزه شعر کودک و نوجوان است و امسال در هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر با کتاب«دلتنگم و می‌دانی...» جزو نفرات برتر بود و در بخش شعر کودک و نوجوان، اثر او به‌عنوان شایسته تقدیر انتخاب و معرفی شد. زندی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دارد و از سال 81تاکنون با مجلات و مطبوعات مختلف مثل سروش کودکان، کیهان بچه‌ها، همشهری بچه‌ها، پویندگان، باران و... همکاری داشته است.
او 8 عنوان کتاب چاپ شده دارد که برخی از این آثار در جشنواره‌های ادبی مختلف برگزیده شده است. از آثار شاخص این شاعر می‌توان به کتاب‌های «حوصله‌ام پیش تو جا مانده‌است»، «چرا بی‌خداحافظی رفته‌ای؟‌» «مشق آسمان»، «تولدت مبارک»، «وقت گل برف» و «دفتر گل باز شد» اشاره کرد. مریم زندی در چند رویداد ادبی هم به‌عنوان داور جشنواره حضور داشته است. از جمله، داور سیزدهمین جشنواره شعر فجر و داور جایزه کتاب سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. کتاب اخیر این شاعر؛ «دلتنگم و می‌دانی...» پیش از اینکه در هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به‌عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شود، در جشنواره قلم زرین هم به‌عنوان یکی از نامزدها معرفی شده بود.
با مریم زندی درباره این کتاب و جشنواره شعر فجر گفت‌وگو کرده‌ایم.

به تازگی کتاب«دلتنگم و می‌دانی...» شما در هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به‌عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی و از شما به‌عنوان شاعر این مجموعه تقدیر شد. درباره این اثر بگویید. چه ویژگی‌هایی دارد؟
کتاب «دلتنگم و می‌دانی...» مجموعه شعری است برای مخاطبان نوجوان ۱۳ سال به بالا که در قالب‌های نیمایی و چهارپاره سروده شده است. این اثر درونمایه‌های عاشقانه و اجتماعی دارد که دوری، دلتنگی و بی‌قراری‌های دوران نوجوانی را بیان می‌کند. رویکردی که فکر می‌کنم وجه تمایز این اثر با سایر آثار هم محسوب می‌شود، چون در این کتاب مفاهیم عاشقانه برای مخاطبان نوجوان به شکل‌های گوناگون مطرح شده است. از دیگر ویژگی‌های این مجموعه، موضوعات به روز است. به‌عنوان مثال در این کتاب شعری درباره کرونا دارم که در ایام همه‌گیری کرونا سروده شد و جزو نخستین شعرهای سروده‌شده با موضوع کرونا بود. از ویژگی‌ها و موضوعات دیگر این کتاب، می‌توان به دلتنگی‌ برای همکلاسی‌، نگرانی‌ها، شادی‌ها، امیدها، عشق‌های زودگذر و آنی و ارتباط با جهان هستی یک نوجوان اشاره کرد. به‌نظرم یک نویسنده یا شاعر زمانی‌که بتواند دنیای نوجوانی را خوب درک کند و با روحیات و دنیایشان همذات‌پنداری کند، موفق است.
مفاهیم عاشقانه در آثاری که برای مخاطبان نوجوان تألیف یا سروده می‌شود، معمولاً حساسیت‌‌برانگیز است. شما با چه رویکردی این مضامین را برای مخاطبان مطرح کردید؟
بله، گفتن از موضوعاتی مانند عشق برای نوجوانان هم سخت است و هم ساده. سخت به این خاطر که ما نمی‌توانیم به همان زبانی که از عشق برای بزرگسالان می‌گوییم برای مخاطبان نوجوان هم از این موضوع بگوییم. مخاطب نوجوان روحیات خاص خود را دارد و طبعاً باید از زاویه نگاه یک نوجوان به این مسئله نگاه کنیم که طبعاً این مسئله برای شاعر دشواری‌های خاص خود را دارد. از طرف دیگر، ساده است، چون مخاطب نوجوان سادگی را دوست دارد. به‌نظرم باید از عاشقانه‌های نجیب برای نوجوانان گفت. چون مضمون عشق برای نوجوانان جنبه حضوری ندارد و بیشتر ذهنی و قلبی است. نوجوان عشق را احساس می‌کند. یک نوع بی‌قراری و کلافگی را نوجوانان در مقطعی از زندگی خود احساس می‌کنند. شاید همه این احساس در ذهنشان باشد اما نوجوان آن را حس می‌کند. چون بخشی از زندگی یک نوجوان است که عواطف و احساسات خود را درک کند.
یکی از ویژگی‌های کتاب«دلتنگم و می‌دانی...»، تصاویر هنرمندانه و درخشان آن است که کمک می‌کند حس‌برانگیزی شعرها بیشتر باشد. این موفقیت چگونه برای این اثر حاصل شد؟
خوشبختانه برای تصویرگری این کتاب، با تصویرگر در ارتباط بودم و همین ارتباط مؤثر و دو سویه باعث شد تا هماهنگی بیشتری بین شعرها و تصاویر به‌وجود بیاید. خانم ناهید مظفری، به‌عنوان تصویرگر کتاب، هر تصویری را که کار می‌کرد برای من ارسال می‌کرد. من هم به‌عنوان کسی که شعرهای کتاب را سروده، هر نکته‌ای که بعد از دیدن تصویر به ذهنم می‌رسید با او در میان می‌گذاشتم. این تعامل و ارتباط دوسویه باعث شد ارتباط تنگاتنگی بین شعرها و تصاویر کتاب به‌وجود بیاید و همین مسئله یکی از رمزهای موفقیت کتاب«دلتنگم و می‌دانی...» در بین مخاطبان است. چون اغلب آنها وقتی کتاب به دست‌شان می‌رسید از تصاویر آن هم تعریف می‌کردند.
به‌نظــر شمـا برگزیده شدن یک اثر در جشنواره شعر فجر تا چه اندازه می‌تواند بر سرنوشت آن اثر یا شـاعر کتاب تأثیر بگذارد؟
بدون شک، جشنواره شعر فجر، رویداد بزرگی در حوزه شعر است و کتابی که در آن برگزیده می‌شود می‌تواند مورد توجه بیشتر قرار بگیرد اما متأسفانه این امکان همیشه به شکل کامل و مطلوب محقق نمی‌شود و از همه ظرفیت‌های این رویداد بزرگ ادبی آنطور که باید و شاید استفاده نمی‌شود. حمایت‌های لازم از آثار برگزیده در جشنواره‌ها نیز آنگونه که شایسته است، صورت نمی‌گیرد و طبعاً انتظار این است که از این آثار به‌موقع حمایت شود تا شاهد تأثیر این جشنواره‌ها باشیم. آثار من پیش از این هم در جشنواره شعر فجر برگزیده شده و حالا دومین بار است که در این جشنواره اثری از من انتخاب می‌شود. بار اول که اثری از من برگزیده شد، 21ساله بودم و در سال‌های بعد، تأثیر آنچنانی بر روند تجدید چاپ همان کتاب برگزیده ندیدم. با این حال، من کارِ خودم را می‌کنم. کار من، سرودن برای کودکان و نوجوانان است و سعی می‌کنم همواره کیفیت آثارم را از لحاظ ساختاری و مضمونی تقویت کنم و تأثیر جشنواره‌ها را باید در بازار کتاب و استقبال ناشران دید.
 با توجه به‌ اینکه شما سال‌هاست در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعالیت می‌کنید، چه تعریفی از این ادبیات و ویژگی‌های آن دارید؟
ادبیات کودک و نوجوان جنبه‌های لذت‌بخشی، انگیزه دادن به بچه‌ها، رشد و خلاقیت بچه‌ها و نوجوانان را درنظر دارد و زیرلایه‌های آن آموزشی است و هیچ متن شعر و نوشته‌ای برای کودک و نوجوان بی‌هدف نوشته نمی‌شود؛ یعنی هدفی دارد که می‌تواند اهداف اخلاقی و آموزشی باشد اما نباید مستقیم و گویا بیان شود، باید در زیرلایه‌های متن بوده و ‌لایه اصلی آن خلاقیت، حس کنجکاوی، لذت‌بخشی و انگیزه دادن به کودک و نوجوان باشد.
وضعیت فعلی ادبیات کودک و نوجوان، به‌ویژه شعر کودک را در کشورمان چگونه می‌بینید؟
وضعیت فعلی ادبیات کودک و نوجوان در کشورمان متأسفانه چندان مطلوب نیست. در این میان، شعر نوجوان وضعیت به‌مراتب بغرنجی دارد. تیراژهای پایین کتاب‌های شعر نوجوان زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود. شعر نوجوان کم‌کم دارد از ویترین و دستور کار ناشران حذف می‌شود. تعداد کم آثار تألیفی برای کودکان و نوجوانان، به‌خصوص برای نوجوانان به‌شدت مشهود است. به‌نظرم اگر بخواهیم یک جامعه فرهیخته داشته باشیم، باید پایه‌های ادبیات کودک و نوجوان‌مان را قوی کنیم تا فرهنگ کتابخوانی در جامعه به‌نوعی از پایه و اساس ترویج و تقویت شود.