‌یک‌میلیون دانش آموز افغانستانی در ایران

مریم سرخوش- روزنامه‌نگار

5میلیون مهمان افغانستانی از طیف‌های مختلف در کشور حضور دارند و رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور می‌گوید از این آمار، حدود یک‌میلیون نفرشان کودکانی هستند که باید شرایط تحصیل برای آنها فراهم شود. این در حالی است که با استقرار حکومت طالبان، روند مهاجرت خانواده‌های افغان به ایران به‌دلیل محدودیت‌های آموزشی در این کشور رشد بیشتری گرفته و نیاز به ایجاد فضای آموزشی برای این کودکان را دوچندان کرده است. شهریور امسال مهدی فیاضی، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور هم از افزایش ۴۰درصدی جمعیت دانش‌آموزان افغان خبر داده و گفته بود که جمعیت نیم‌میلیون نفری دانش‌آموزان افغانستانی هم‌اکنون به ۸۰۰هزار نفر رسیده، اما اطلاعات برخی از کودکان در سامانه ثبت نشده و آمار دقیقی از آنها و تراکم جمعیتی در برخی از مناطق وجود ندارد. بررسی‌های همشهری اما نشان می‌دهد که جمعیت کودکان اتباع نیازمند تحصیل در کشور که بخش قابل‌توجهی از آنها را افغان‌ها تشکیل می‌دهند بیش از آمارهای اعلام شده است و به یک‌میلیون نفر هم می‌رسد. البته آمارهای رسمی اعلام شده از وزارت آموزش و پرورش در ابتدای سال تحصیلی جدید هم نشان می‌دهد که جمعیت دانش‌آموزی کشور نسبت به سال گذشته یک‌میلیون نفر افزایش پیدا کرده و از 15میلیون نفر به حدود 16میلیون نفر رسیده؛ درحالی‌که آمار زاد و ولد در کشور چندان زیاد نیست. اما برای فراهم کردن امکانات مناسب تحصیل این دانش‌آموزان در کلاس‌های حداقل 40نفره و حذف کلاس‌های دوشیفته در مدارس هم باید 25هزار کلاس درس جدید ساخته شود؛ آن هم درحالی‌که بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های تحصیل این افراد از سوی دولت ایران تامین می‌شود و آبان امسال مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی گفته بود که کمک‌های سازمان ملل به اتباع خارجی مقیم ایران محدود شده و بیشتر هزینه‌های این اتباع از سوی خود دولت ایران تأمین می‌شود. سال 99هم مهدی محمودی، مدیرکل وقت اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور گفته بود که ۹۳درصد از کل هزینه آموزش اتباع خارجی را دولت می‌پردازد و سازمان‌های بین‌المللی تنها ۷درصد این هزینه را پرداخت می‌کنند.

هر کلاس درس یک‌میلیارد هزینه دارد
«ایران، سال‌هاست اقدامات حمایتی را برای مهاجران انجام می‌دهد و زیرساخت‌های آموزشی برای کودکان آنها فراهم کرده، اما با توجه به روند افزایشی ورود مهاجران به کشور که طی ماه‌های اخیر به‌دلیل استقرار حکومت طالبان و ممنوعیت‌های آموزشی به‌ویژه برای دختران بوده نیاز است که فضاهای آموزشی جدید هم احداث شود. محقق شدن این امر به‌تنهایی از عهده دولت و جامعه خیرین برنمی‌آید و مردم هم هرقدر که می‌توانند باید در ساخت مدارس کمک کنند.» اینها را ناصر قفلی، رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور به همشهری می‌گوید، اما معتقد است که به‌دلیل مشکلات زیست‌محیطی، تراکم سکونت خانواده‌های افغانستانی در برخی شهرها بیشتر از نقاط دیگر است و نیاز داریم که در این مناطق توجه بیشتری به مدرسه‌سازی داشته باشیم. او در این‌باره توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «به‌دلیل خشکسالی، ریزگردها و... هم‌اکنون با مهاجرت‌های زیادی از استان‌های جنوبی به نیمه شمالی کشور مواجه هستیم که بخش قابل‌توجهی از آنها در خراسان رضوی، البرز، اصفهان و تعدادی از شهرستان‌های استان تهران ساکن شده‌اند. البرز به‌دلیل همین افزایش مهاجرت‌ها و کمبود فضای آموزشی برای دانش‌آموزان مشکلات متعددی دارد؛ چراکه علاوه بر مهاجران افغانستانی، خانواده‌های ایرانی ساکن استان‌های جنوبی هم در برخی مناطق این استان‌ها ساکن شده و به تبع فرزندان آنها نیازمند حضور در مدرسه هستند.» به‌گفته این خیر مدرسه‌ساز، هم‌اکنون نزدیک به یک‌میلیون دانش‌آموز افغان در کشور حضور دارند که علاوه بر فضای آموزشی موجود در کشور باید برای آنها کلاس درس تأمین کنیم: «برای محاسبه این فضای آموزشی اگر آنها را در کلاس‌های 40نفره بگنجانیم، 25هزار کلاس درس نیاز خواهیم داشت! اگر هر 10کلاس درس را هم یک مدرسه درنظر بگیریم باید 2500مدرسه ساخته شود. هر کلاس درسی هم که امروز ساخته می‌شود با سایر ملزومات مورد نیازش، حدود یک‌میلیارد خرج دارد و به همین دلیل باید یک بودجه 25هزار میلیارد تومانی در اختیار داشته باشیم که این فضای آموزشی را تأمین کنیم.» او معتقد است که دولت و جامعه خیرین نمی‌توانند چنین هزینه‌ای را تأمین کنند و باید اقدامات دیگر ازجمله فروش املاک مازاد آموزش و پرورش و همچنین کمک‌های مردمی هم وجود داشته باشد: «آموزش و پرورش بیش از 100هزار میلیارد تومان املاک مازاد دارد. در این‌باره وزیر آموزش و پرورش چندی پیش اعلام کرد املاک مازاد برای احداث فضای آموزشی مورد نیاز فروخته شوند، اما با وجود اینکه بیش از 10هزار میلیارد تومان از این املاک شناسایی شده‌اند، این کار بسیار طولانی شده و با سرعتی که انتظار می رود، پیش نمی‌رود. این در حالی است که رئیس‌جمهوری هم چندی پیش تأکید کرد مدارس سنگی و کپری برچیده شوند، اما مشکلات این حوزه آنقدر زیاد است که باید سرعت چنین اقداماتی را چندین برابر کرد.»

روند مهاجرت‌ها ادامه دارد
تمامی کودکان شناسایی شده افغانستانی هم‌اکنون مشغول تحصیل هستند، اما به‌دلیل ازدحام جمعیت دانش‌آموزی بخش قابل‌توجهی از کلاس‌ها به‌صورت دوشیفته برگزار می‌شوند و ظرفیت‌های 30نفره هم به 45نفره رسیده است. رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور هم این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: «کودکان افغان در کشور ما زندگی می‌کنند و باید امکان تحصیل و بستر تربیت و آموزش آنها را فراهم کنیم. اگر فراهم نشود، آنها در آینده به افرادی ناباب برای کشور خودمان بدل خواهند شد. آموزش دیدن این کودکان به نفع کشور خودمان است و می‌توانند دکتر و مهندس‌های آینده ایران شوند. حتی اگر به کشور خودشان برگردند یا به کشورهای دیگر مهاجرت کنند هم این افتخاری برای ایران است که چنین کودکانی را تربیت کرده و یک کارنامه آموزشی خوب برای کشورمان ثبت می‌کند.» قفلی تأکید می‌کند: «این روند افزایشی ورود مهاجران ادامه خواهد داشت؛ چرا که همین حالا هم علاوه بر مشکلات اجتماعی و اقتصادی که منجر به افزایش روند مهاجرت افغان‌ها به کشور شده، دولت طالبان هم محدودیت‌هایی را برای تحصیل دختران اعلام کرده و احتمالاً ایران گزینه اول این خانواده‌ها برای تحصیل فرزندانشان خواهد بود. دولت ایران هم اعلام کرده که پذیرای این افراد است. آنها به ما پناه می‌آورند و باید شرایط آموزشی برایشان فراهم شود.» او در پاسخ به این سؤال که آیا کودکان افغان در کلاس و مدارس جداگانه از کودکان ایرانی تحصیل می‌کنند، می‌گوید: «چنین چیزی نداریم، اما در برخی مناطق آنقدر جمعیت آنها زیاد است که به‌صورت غیرارادی، بخش قابل‌توجهی از جمعیت یک مدرسه یا کلاس را تشکیل می‌دهند، اما تمامی این دانش‌آموزان می‌توانند همراه سایر دانش‌آموزان درس بخوانند.»

مکث
صدای کودکان افغان باشیم
خیرین مدرسه‌ساز سال گذشته مبلغی بیش از 4هزار میلیارد تومان کمک کردند. به‌گفته ناصر قفلی، انتظار می‌رود که این مبلغ امسال به 6هزار میلیارد تومان هم برسد، اما آورده دولت معادل چنین مبلغی نبوده و به‌صورت اوراق 3ساله پرداخت شده که به‌معنای افت 50درصدی مبلغ است؛ یعنی اگر 5هزار میلیارد اوراق باشد، اثر آن به‌عنوان پول نقد 2500میلیارد خواهد بود: «خیرین در این‌باره بسیار خوب پای کار آمدند و با حمایت‌های آنها تعدادی زیادی مدرسه ساخته شده، اما دولت هم باید این مراکز را تکمیل کند که هنوز محقق نشده است. باید هرچه زودتر این مراکز که تعدادشان زیاد هم هست، بهره‌برداری شوند. هم‌اکنون بیش از 100هزار مدرسه داریم که 10هزار مدرسه به‌صورت دوشیفته کلاس برگزار می‌کنند و در 30درصد مدارس استان‌هایی که با تراکم مهاجران مواجه هستند، کلاس‌هایشان دوشیفته برگزار می‌شود.» رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور با بیان اینکه برگزاری کلاس‌های دوشیفته آسیب‌هایی را هم به همراه دارد، می‌گوید: «تعلیم و تربیت باید از صبح زود آغاز شود و اگر کودک تا ظهر بخوابد و بعد در کلاس حاضر شود، این اتفاق خوبی نخواهد بود. از سوی دیگر والدین به‌ویژه آنهایی که شاغل هستند هم با این مسئله مشکلاتی دارند و در کار آنها خلل ایجاد می‌شود. باید چنین مشکلاتی به گوش مردم برسد و آنها پای کار بیایند. با توجه به مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها ایرادی به دولت نمی‌گیریم، آنها هم کارشان را کرده‌اند، اما نیاز داریم که با یک همدلی و همراهی، کمک کنیم تا انسان‌های خوب در کشورمان تربیت شوند و آموزش ببینند. این کودکان نمی‌توانند صدای خودشان را به کسانی برسانند و این وظیفه ماست که مشکل بزرگ آنها را حل کنیم.»