خوی زیر آوار سرما

الهه فراهانی-روزنامه‌نگار

«شایعه شده که امشب زلزله شدیدتری می‌آید. مردم تا جایی که می‌توانند وسایل باارزششان را از داخل خانه‌هایشان برمی‌دارند و آنهایی که در ارومیه و شهرهای اطراف کسی را دارند، به آنجا می‌روند و بقیه هم داخل باغ‌ها و فضاهای سبز چادر زده‌اند.»
این نمایی کلی از شهر فیرورق در 10کیلومتری غرب خوی است. جایی که زلزله 5.9ریشتری شنبه‌شب، خسارت زیادی به ساختمان‌ها و خانه‌های آن زده و باعث مجروح شدن ده‌ها نفر در آنجا شده است. تیم‌های امدادی از آمبولانس‌های اورژانس و هلال‌احمر گرفته تا نیروهایی که برای کمک به مردم زلزله‌زده آمده‌اند، حضور پررنگی در شهر دارند اما سرمای شدید هوا و وحشت مردم با بازگشت به خانه‌هایشان که بیشتر آنها آسیب‌دیده، شرایط ساکنان شهر را سخت کرده است.
حامد نوری، یکی از ساکنان فیرورق است؛ مردی که خانه‌اش در زلزله آسیب جدی دیده و به همراه همسر و فرزندانش در حال خارج کردن وسایل باارزششان از داخل خانه هستند تا هر چه زودتر شهر را ترک کنند و به خانه بستگانشان در ارومیه بروند. او در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: شبی که زلزله آمد، به رستوران رفته بودیم. ساعت از 9:30 شب گذشته بود که ناگهان همه‌‌چیز شروع کرد به لرزیدن. چون اخیرا هم در این منطقه زلزله آمده بود، مردم نسبت به هر لرزشی حساس شده بودند؛ حتی بعد از زلزله قبلی، خیلی‌ها می‌گفتند که قرار است زلزله شدیدتری بیاید. برای همین وقتی زمین لرزید، همه از داخل رستوران بیرون رفتیم. او ادامه می‌دهد، زمین همچنان می‌لرزید. زلزله چند ثانیه طول کشید. همه اهالی شهر وحشت‌زده از خانه‌هایشان خارج شده بودند. دیوار خانه‌ها ریخته و کوچه‌ها بسته شده بودند. باید خودمان را به خانه‌مان می‌رساندیم. مجبور بودیم برای عبور از کوچه‌ها، خودمان سنگ و آجرها را کنار بزنیم و راه را باز کنیم. خیلی‌ها مجروح شده بودند. همان موقع دیدیم، مردی را که همه لباس‌هایش غرق خون بود به بیمارستان می‌برند. می‌گفتند که تیرآهن روی سرش افتاده و مجروح شده است. امروز (یکشنبه) شنیدم که او فوت شده است. نوری می‌گوید: مردم همه به داخل کوچه‌ها ریخته بودند. کوچه‌هایی که بازتر بودند، عبور از آنها راحت‌تر بود. اما کوچه‌های باریک و بن‌بست، کاملا بسته شده بودند. ‌
نوری و خانواده‌اش هر طوری بود مسیر بازگشت به خانه را باز کردند و به آنجا رسیدند. اما همانطور که حدسش را می‌زدند، خانه‌شان خسارت زیادی دیده بود. او می‌گوید: خانه ما در طبقه دوم است و زیر آن یک بنگاه املاک است. بخشی از دیوار خانه ریخته بود. طوری که از بیرون داخل خانه معلوم بود. وارد خانه که شدیم، غرق آب بود. زلزله آبگرمکن را از جایش درآورده و لوله آب شکسته و خانه را آب گرفته بود. شدت زلزله به حدی بود که کابینت‌ها از جایشان درآمده و روی زمین افتاده بودند. کولر گازی هم وسط هال افتاده بود. نخستین کاری که کردم، آب و برق و گاز را قطع کردم که مبادا حادثه دیگری رخ بدهد. بعد خودم را به داخل خانه رساندم تا بتوانم وسایل باارزش را خارج کنم.

شانس آوردیم
شنبه‌شب برای خانواده حامد نوری و بسیاری دیگر از ساکنان فیرورق شب وحشتناکی بود. تنها در یکی از مناطق شهر، 80درصد خانه‌ها تخریب شده بودند و دیوارهایشان فرو ریخته و خیلی از سقف‌ها هم ترک خورده بود. خانه‌های قدیمی بیشتر آسیب‌دیده بودند اما شدت زمین‌لرزه به حدی بود که خانه‌هایی که چند سال بیشتر از عمرشان نمی‌گذشت هم آسیب جدی دیده بودند. مثل خانه خانواده حامد نوری که فقط 5سال از ساخت آن می‌گذشت. او می‌گوید: شاید اگر زلزله یکی دو ساعت دیرتر آمده بود، حالا شرایط فرق می‌کرد. وقتی زلزله آمد، بیشتر مردم شهر بیدار بودند. خیلی‌هایشان بیرون از خانه بودند و آنهایی که داخل خانه بودند هم به محض شروع زلزله توانسته بودند خودشان را نجات دهند. شانس آوردیم که زمان زلزله دیرتر نبود؛ در غیراین‌صورت ممکن بود خیلی‌ها جانشان را از دست بدهند. او ادامه می‌دهد: زلزله باعث تخریب مغازه پایین خانه ما هم شده بود. همه مردم شهر بیرون از خانه‌هایشان بودند و از ترس و وحشت جرأت نمی‌کردند به داخل خانه‌هایشان برگردند. در آن شرایط تنها راهی که داشتیم، این بود که شب را بیرون از خانه بگذرانیم. مخصوصا اینکه بین مردم شایعه شده بود که قرار است امروز (یکشنبه) زلزله قوی‌تری بیاید و خانه‌ها امن نیست. برای همین تصمیم گرفتیم لوازم باارزشمان را برداریم و شهر را ترک کنیم.

ترافیک در جاده‌ها
ترک کردن شهر، کاری بود که بسیاری از ساکنان فیرورق انجام دادند. آنهایی که بستگانی در شهرهای اطراف مخصوصا ارومیه داشتند، با برداشتن لوازم باارزششان، خانه‌هایشان را ترک کردند تا به محلی امن بروند. نوری می‌گوید: نه‌تنها خیابان‌های شهر که جاده‌ها هم قفل شده بود. انگار همه داشتند از شهر فرار می‌کردند. ازدحام ماشین‌ها در پمپ‌بنزین‌ها بیشتر بود. چون خیلی‌ها قصد داشتند شهر را ترک کنند. هر طوری بود خودمان را به ارومیه رساندیم. شب را آنجا ماندیم و صبح برگشتیم. وقتی برگشتیم، چیزی که به چشم می‌آمد، حضور آمبولانس‌ها و ماشین‌های اورژانس و هلال‌احمر و نیروهای امدادی در شهر بود. تا جایی که ممکن بود، برای زلزله‌زدگان چادر و لوازم امدادی آورده بودند. اما هنوز آوار کوچه‌ها سر جایش بود. کوچه‌ها و خیابان‌ها تا حدی که ماشین بتواند عبور کند، باز شده بودند. دیوار بسیاری از خانه‌ها ریخته و کوچه را بسته بود. افراد زیادی مجروح شده بودند اما گفته می‌شد که بیمارستان خوی هم در زلزله آسیب‌دیده و برای همین مجروحان به جاهای دیگری منتقل شده‌اند. عده‌ای هم می‌گفتند که قرار است بیمارستان صحرایی برپا کنند.
نوری با اشاره به سرمای شدید هوا در خوی و مناطق زلزله‌زده می‌گوید: شنبه‌شب، دمای هوا 9درجه زیر صفر بود. مردم شهر جرأت ندارند به خانه‌هایشان برگردند و آنهایی که کسی را در شهرهای دیگر ندارند، در باغ‌ها و فضاهای سبز چادر زده‌اند. در اطراف فیرورق باغ زیاد است و خیلی از مردم به باغ‌ها پناه برده‌اند اما سرمای هوا زندگی را برای آنها سخت کرده است.

خسارت در روستاها
آنطور که مردم مناطق زلزله‌زده می‌گویند، خسارتی که به شهر خوی وارد شده در برابر خسارت وارده شده به روستاها و شهرهای تابعه آن بسیار کمتر است. نیما هاشم‌پور یکی از ساکنان ارومیه است که شب حادثه به همراه خانواده‌اش در خوی بودند. او در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:پس از زلزله مردم وحشت‌زده از خانه‌هایشان بیرون آمده بودند. در یکی از خیابان‌های اطراف آتش‌سوزی شده بود که دود و شعله‌های آن قابل مشاهده بود. دیوار برخی از خانه ریخته بود و سقف خانه ما هم ترک بزرگی خورده بود. آن شب مردم شهر از ترس به خانه‌هایشان نرفتند و خیلی‌ها شب را در داخل ماشین سر کردند. به همین دلیل در خیابان‌ها ترافیک شدیدی ایجاد شده بود. خسارت زلزله در مناطق و روستاهای اطراف خوی خیلی بیشتر بود.

خوی روی ویبره
زلزله 5.9ریشتری که شنبه شب‌ شهر خوی و روستاهای اطراف آن را لرزاند درست 10روز بعد از زلزله 5.4ریشتری که دی‌ماه امسال در این شهر رخ داده بود رقم خورد. زلزله شنبه شب ساعت21:44 در عمق ۷کیلومتری زمین رخ داد و کانون آن جایی در ۶کیلومتری خوی بود. هرچند در زمین‌لرزه دی‌ماه، خساراتی به منازل مسکونی و ساختمان‌ها وارد شد اما میزان خسارت زلزله شنبه‌شب بسیار بیشتر از زمین‌لرزه 10روز قبل بود و آنطور که نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی گفته است، عمق بحران و خرابی‌ها در مناطق زلزله‌زده شهرستان خوی چنان بالاست که نیاز به استفاده از امکانات ملی و ورود شخص رئیس‌جمهور به اتاق مدیریت بحران است. این در حالی است که شرایط سخت آب‌وهوایی، توزیع هرچه بیشتر تجهیزات اسکان را ضروری کرده است. پس از زمین‌لرزه 5.9ریشتری شنبه‌شب، بیش از 40پس‌لرزه ثبت شد که بزرگ‌ترین آن 4.2ریشتر بود و همین باعث شده که مردم مناطق زلزله‌زده از ترس زمین‌لرزه‌ای دیگر، جرأت بازگشت به خانه‌هایشان را نداشته باشند. به‌گفته استاندار آذربایجان غربی  متأسفانه 3نفر در زلزله خوی جانشان را از دست دادند که مرگ یکی از جان‌باختگان به‌دلیل سکته قلبی بوده است. محمدصادق معتمدیان افزود: همچنین 973نفر در این زلزله مصدوم شدند.

بسیج ملی برای امدادرسانی
زلزله شنبه شب خوی، علاوه بر هلال‌احمر، اورژانس و سایر نهادهای امدادی، جهادگران و عوامل سازمان بسیج سازندگی سپاه را نیز برای کمک به زلزله‌زدگان به میدان امدادرسانی کشاند. حضور جهادگران و مسئولان سازمان بسیج سازندگی سپاه شهدای آذربایجان‌غربی به همراه دیگر مسئولان سپاه در این مناطق پررنگ و بدون وقفه ادامه دارد و پس از پایان اقدامات مربوط به تخمین خسارات، بخش آواربرداری و بازسازی منازل آسیب‌دیده آغاز می‌شود که در این زمینه نیز گروه‌های جهادی بسیج سازندگی در حالت آماده‌باش قرار دارند. علی حیرانی، رئیس سازمان بسیج سازندگی آذربایجان غربی از ایجاد قرارگاه جهادی در خوی برای امدادرسانی به مردم خبر داد و گفت: این قرارگاه با حضور ۲۳۰جهادگر ایجاد می‌شود. وی از راه‌اندازی ۱۰قرارگاه منطقه‌ای، ۲۵قرارگاه محلی در ۷۰روستای زلزله‌زده خوی خبر داد و گفت: اقداماتی نظیر تهیه و توزیع چادر، باز کردن راه‌های برفی منتهی به روستاهای آسیب‌دیده و آواربرداری ازجمله خدمات و امدادرسانی‌های این قرارگاه است. وی ضمن اشاره به اینکه از نخستین لحظه مخابره وقوع زلزله در خوی جهادگران پای کار مردم هستند، ادامه داد: در کنار یکدیگر و با تکیه بر هم می‌توانیم این روزهای دشوار را پشت‌سر بگذاریم.

توزیع سوخت در خوی
پس از وقوع زمین‌لرزه، مردم از ترسشان به خیابان ریختند و به‌دلیل سرد بودن هوا، اکثر مردم ناچار شدند شب را در ماشین‌هایشان بخوابند. به‌گفته احمد مجرد، مدیر شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه ارومیه، 1.3لیتر سوخت در خوی توزیع شده است. وی افزود: با توجه به افزایش استفاده مردم از خودرو به‌خاطر پس‌لرزه‌های آن، شنبه شب 420هزار لیتر سوخت خودرو در این شهرستان مصرف شد. به‌گفته وی، 20دستگاه وانت سیار حامل سوخت برای سوخت‌رسانی به اردوگاه‌های اسکان اضطراری هلال احمر آماده داریم و 300کپسول گاز نیز در انبار نفت موجود است و درصورت نیاز به سرعت آنها را میان مردم توزیع می‌کنیم. مدیر شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه ارومیه با اشاره به ازدحام بیش از حد مردم در جایگاه‌های سوخت ادامه داد: پیش‌بینی می‌کنیم تا 3روز آینده مصرف بنزین به‌طور قابل توجهی در این شهرستان افزایش یابد. مجرد گفت: خوشبختانه هیچ خسارتی به تاسیسات انبار نفت خوی وارد نشده و سوخت‌رسانی با تمام توان در این شهرستان ادامه دارد. وی تأکید کرد: با توجه به سرمای هوا و وضعیت جوی سهمیه نفت سفید شهرستان را افزایش داده و به‌ازای هر خانوار 2بشکه را اعلام کرده‌ایم و از امروز آماده توزیع است و مشکلی از بابت تأمین سوخت شهرستان نداریم.

ارزیابی خسارت مناطق زلزله‌زده
زمین‌لرزه 5.9ریشتری در شهرستان خوی، موجب بروز آسیب و خسارات جدی به برخی واحدهای مسکونی در بخش‌هایی از این شهرستان شد. به‌دنبال وقوع این زلزله، تمامی واحدهای امدادی و خدماتی به حالت آماده‌باش درآمده و از استان‌های همجوار نظیر آذربایجان‌شرقی و اردبیل نیز عازم منطقه شدند. ارزیابی خسارت مناطق زلزله‌زده نیز از همان ساعات اولیه آغاز شد که برآوردهای اولیه حکایت از این داشت که واحدهای مسکونی 70روستا از 20تا 80درصد آسیب دیده‌اند. در مناطق شهری نیز خسارت‌هایی در شهر خوی و شهر فیرورق گزارش شده است. جعفر برزگر، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آذربایجان‌غربی، با حضور در جمع خبرنگاران در منطقه زلزله‌زده خوی گفت: از نخستین ساعات پس از زلزله 75تیم کارشناس ارزیابی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در مناطق کانون‌ زلزله حاضر شدند که در مرحله اول در 26روستای اعلام شده از سوی ستاد هماهنگی مدیریت بحران کار ارزیابی میزان خسارت وارده به واحدهای مسکونی را آغاز خواهند کرد. وی گفت: با توجه به برودت هوا و شرایط منطقه، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با تمامی توان در ارزیابی واحدهای خسارت دیده مناطق زلزله‌زده روستایی و شهری پای کار است و به خدمات‌رسانی به شهروندان زلزله زده خواهد پرداخت.‌

وزیر کشور  در میدان  
احمد وحیدی، وزیر کشور ساعاتی پس از وقوع این زمین‌لرزه در شهرستان خوی حاضر شد. وی با بیان اینکه ‌نیروهای امدادی و جهادی ‌برای ارزیابی و تامین نیاز زلزله‌زدگان ‌به 70روستا اعزام شده‌اند، افزود: ‌با ایجاد کمپ برای استقرار فوری زلزله‌زدگان و اهدای چادر از سوی هلال احمر، اقدامات لازم برای اسکان زلزله‌زدگان در منطقه انجام شد. وزیر کشور همچنین از رفع مشکل اتصال آب، برق و گاز در منطقه خبر داد و گفت: استاندار آذربایجان غربی نیز پیگیری‌های لازم را برای تامین سوخت و مایحتاج مردم انجام داده‌اند. وزیر کشور، پس از بازدید از مناطق زلزله‌زده، سحرگاه دیروز در جلسه ستاد مدیریت بحران شهرستان خوی حاضر شد و گفت: امدادرسانی به زلزله‌زدگان باید با تمام توان و ظرفیت انجام شود. وی ادامه داد: باید به موضوع مقاوم‌سازی‌ واحدهای مسکونی در شهرستان خوی توجه ویژه شود، در این زلزله اخیر نیز شاهد بودیم که ساختمان‌های مقاوم‌سازی‌ شده آسیب جدی ندیده‌اند و بیشترین آسیب مربوط به بافت فرسوده و ساختمان‌های ناایمن است. وزیر کشورگفت: تأمین بسته‌های معیشتی و حمایتی از زلزله‌زدگان خوی در دستور کار است و با همراهی هلال احمر و دیگر دستگاه‌های امدادی شاهد تقسیم این اقلام هستیم.