چه مستندهایی به فجر می‌آیند

کمتر از 10روز دیگر چهل‌و‌یکمین جشنواره فیلم فجر در حالی آغاز می‌شود که در کنار بخش سودای سیمرغ، یکی از بخش‌های پرمخاطب جشنواره، سینمای مستند است. این بخش همه ساله با اکران تعدادی از مستندها داوری شده و نهایتاً در اختتامیه آثار برگزیده اعلام می‌شود.
این درحالی است که با درنظر گرفتن عدم‌اعلام آثار راه‌یافته به جشنواره از سوی دبیرخانه گمانه‌زنی‌های مختلفی از سوی اهالی سینما و رسانه‌ها انجام شده و نام‌های مختلفی مطرح شده است. از سوی دیگر مجتبی امینی، دبیر جشنواره درباره اعلام آثار راه‌یافته به این دور از جشنواره فیلم فجر گفت: اسامی آثار راه یافته به بخش‌های مختلف تا 5بهمن ماه اعلام می‌شود.
طی فراخوانی که برای چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر از سوی دبیرخانه این رویداد سینمایی منتشر شد، دو شرط برای انتخاب فیلم‌های مستند گذاشته شد؛ یکی از این شروط این بود که مستندها در بخش بلند شانزدهمین جشنواره فیلم سینما حقیقت (که آذرماه امسال برگزار شد) حضور داشته باشند و همچنین زمان آنها بیش از 75دقیقه باشد.

این ۱۶ اثر در بخش بلند ملی سینما حقیقت که آذرماه برگزار شد، به نمایش درآمد:«امین‌الضرب» به کارگردانی جمشید بیات ترک، «ردی از یک مرد» ساخته ساسان فلاح ‌فر، «دیافراگم» به کارگردانی جواد وطنی، «اپی بین مرگ و زندگی» به کارگردانی مهدی سالکی، «قانماز» به کارگردانی علی قاسمی و جعفری موسوی، «سه نهزارم» به کارگردانی بهروز نورانی‌‌پور، «کوهستان بی‌صدا» به کارگردانی فرود عوض‌پور، «خونه مامان شکوه» به کارگردانی مهدی بخشی مقدم، «آقا نعمت» به کارگردانی علی تک روستا، «برزخی‌ها» به کارگردانی عارف افشار، «برای پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی، «دنیای وحشی زاگرس» به کارگردانی فرشاد افشین‌پور، «قرار روز شانزدهم» به کارگردانی سیدمحمداحسان اصغرزاده، «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده، «پیله ابریشم» ساخته محسن آقایی و «غیرمسکونی» به کارگردانی مسعود زارعیان.

راهی برای حضور مستندها
از سوی دیگر، براساس فراخوان فجر، فیلم‌های بلند بخش شهیدآوینی نیز به‌دلیل آنکه در بخش مسابقه حقیقت حضور داشتند، اجازه حضور در جشنواره را خواهند داشت. بنابراین مستندهای «در پس جنگ» (75دقیقه) و «6410روز اسارت» (84دقیقه) نیز می‌توانند از آثار حاضر در جشنواره فجر امسال در بخش مستند باشند. نکته قابل توجه درباره مستندهای بلند بخش ملی سینما حقیقت اینجاست که تعدادی از این آثار، زمانی کمتر از 75دقیقه دارند.  به‌عبارت دیگر، با توجه به شرط جشنواره برای پذیرش مستندهای بالای 75دقیقه، یا این آثار حذف خواهند شد یا کارگردان باید نسخه جدیدی را که زمانش بالای 75دقیقه باشد به دبیرخانه جشنواره ارسال کند. کارگردان‌ها می‌توانند با اضافه کردن چند دقیقه به فیلم، شرط 75دقیقه را تأمین کنند.
با این حال، نکته مهم این است که با اضافه کردن تصاویر جدید به فیلم، فرم کلی اثر دچار تغییر نشود.

فیلم هایی که شاید نیایند‌

از بین 16مستند بخش ملی که در بالا ذکر شد، مستند «پاییز پنجاه سالگی» محسن اسلام‌زاده قطعاً اجازه حضور در جشنواره فجر را ندارد، چرا که این فیلم چندی پیش به مناسبت سالگرد شهادت سردار سلیمانی از تلویزیون پخش شد و چند اکرانی نیز در سینماها داشت. از سوی دیگر، مستندهای «کوهستان بی‌صدا»،«دیافراگم»، «اپی بین مرگ و زندگی»، «سه‌نهزارم»، «برای پس از مرگم» و «قرار روز شانزدهم» به‌دلیل آنکه زیر 75دقیقه هستند، از شانس کمی برای حضور در جشنواره فجر برخوردارند، مگر آنکه کارگردان این آثار بتوانند چند دقیقه‌ای به فیلم خود اضافه کنند.
سیداحسان اصغرزاده،کارگردان مستند «قرار روز شانزدهم» نیز در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرد که فیلمش به‌دلیل آنکه زیر 75دقیقه است، در جشنواره فجر حضور نخواهد داشت. او همچنین بیان کرد که اضافه کردن نزدیک به 13دقیقه به فیلمش، از نظر کیفی به فیلم‌آن ضربه زده و این کار را نمی‌کند.
‌برای پس از مرگم 65دقیقه‌‌، دیافراگم 66دقیقه، اپی بین مرگ و زندگی 63دقیقه و قرار روز شانزدهم 62دقیقه است. به‌نظر می‌رسد اضافه کردن نزدیک به 12-11دقیقه به این فیلم‌ها امری دشوار است، به‌ویژه آنکه ماهیت داستان فیلم نباید دچار تغییرات زیادی بشود. البته مستندهای «کوهستان بی‌صدا» 72دقیقه و «سه نهزارم» نیز 70دقیقه است و طبیعتاً کارگردان اثر، دست بازتری برای اضافه کردن چند دقیقه‌ای به فیلم‌ها دارد.تجربه چند سال اخیر جشنواره فجر نشان داده که نزدیک به 10فیلم به بخش مستند راه پیدا کرده و به رقابت با یکدیگر  می‌پردازند تا سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند بلند را از آن خود کنند. با این حال باید دید پس از اعلام آثار از سوی دبیرخانه، کدام فیلم‌های مستند در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر حضور خواهند داشت.