برابری شمار روزهای آلوده و سالم

سیدمحمد فخار؛ روزنامه‌نگار

 122روز از نیمه دوم امسال گذشته و در طول این دوره، هوای تهران 61روز سالم داشته و 61روز ناسالم؛ این یعنی طی 4ماه اخیر مردم در نیمی از روزها هوای آلوده به ذرات و گازهای سمی، تنفس کرده‌اند. در طول 30سال تاریخ سنجش کیفیت هوای پایتخت، هیچ‌گاه هوا چنین دوره آلوده‌ای را طی نکرده بود. نزدیک به یک میلیون وسیله نقلیه فرسوده، تردد آزادانه 2میلیون موتورسیکلت کاربراتوری، مازوت‌سوزی و گازوئیل‌سوزی مقصران اصلی این شرایط هستند.

پیگیری‌ نقشه‌های ماهواره‌‌ای
رصد نقشه‌های سامانه ونتوسکای که شامل 8ماهواره هواشناسی است، نشان می‌دهد ابر سیاه دی‌اکسید گوگرد که حاصل سوختن گازوئیل بی‌کیفیت و مازوت پرگوگرد از سوی صنایع است، طی این مدت در نزدیک‌ترین فاصله به پایتخت شدت داشته است. محدوده اصلی تولید این ابر از غرب به کرج، ‌از جنوب به رباط کریم، از شمال به سولقان و از شرق به میدان آزادی می‌رسد. این محدوده درست شامل تمرکز شهرک‌های صنعتی، یک پالایشگاه نفت و معادن شن و ماسه است که هر یک در تولید آلودگی هوای منابع ثابت تهران نقش مستقیم دارند. محیط‌زیست استان تهران در این زمینه البته همواره رصدهای خود را انجام می‌دهد و هر‌ماه اعلام می‌کند ده‌ها صنایع آلاینده را پلمب کرده است، اما تمرکز بسیار این صنایع در منطقه مذکور آلودگی هوای تهران را به راحتی تضمین می‌کند. آلودگی هوای تهران از دوشنبه هفته پیش شروع شده و امروز به یک هفته آلودگی مستمر می‌رسد. طی این دوره 6روز هوا ناسالم برای همه و یک روز ناسالم برای گروه‌های حساس بوده که نشان از وضعیت بحرانی کیفیت هوا دارد. نتایج پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد در پی شرایط پایدار جو، عدم‌وزش باد مؤثر و انباشت آلاینده‌ها امروز صبح هوا آلوده باقی خواهد ماند. از سویی با تشدید ترافیک صبحگاهی، افزایش غلظت ذرات معلق و برقراری وضعیت ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس در بیشتر مناطق را به‌دنبال خواهد داشت. عدم‌وزش باد مؤثر در طول روز از پراکندگی آلاینده‌ها جلوگیری خواهد کرد. با استمرار پایداری جوی تا اواخر وقت یکشنبه و افزایش تردد خودروها بر میزان غلظت ذرات معلق افزوده خواهد شد و کیفیت هوا در بیشتر مناطق در محدوده ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس قرار خواهد گرفت. این شرایط با توجه به سرعت اندک باد محلی و دمای هوا در روز دوشنبه نیز ادامه خواهد یافت. از سویی پیش‌بینی‌های میان‌مدت سازمان هواشناسی جهانی نشان می‌دهد تا 10بهمن شرایط به تناوب برای آلودگی هوا آماده است و نباید منتظر هوای با کیفیت در دهه نخست بهمن بود.

آمارسازی
پژوهش‌های دانشگاهی و کارشناسی درباره آلودگی هوای تهران تا آن حد است که طرح‌ها و اقدامات آن همواره الگویی برای شهرهای دیگر کشور می‌شود. یکی از اقدامات ماندگار در این عرصه تهیه سیاهه انتشار بود که منابع آلاینده هوا را با همکاری دانشگاه‌های پیشرو کشور، به دقت مشخص کرده بود. این فهرست در سال‌های1392و1396 منتشر شد و سیاهه انتشار سال‌جاری نیز در دست تهیه از سوی شهرداری تهران است. این فهرست منابع انتشار آلودگی را مشخص می‌کند و طبق آخرین آمار، کامیون‌ها که درباره سهم آلایندگی آنها هر از چند گاهی خبرهای متفاوتی منتشر می‌شود، در تولید ذرات معلق شهر 15.7درصد سهم دارند. البته همین هفته گذشته بود که سیدمحمد‌مهدی میرزایی‌قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم گفت: «درباره آلودگی هوا نباید به مردم آدرس غلط داد.» اما معصومه ابتکار، رئیس اسبق سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگویی اعلام کرد که «طبق آمار، هر شب 10هزار کامیون فرسوده در تهران تردد می‌کنند» این آمار سه‌برابر آمار واقعی درباره کامیون‌هایی است که تردد شبانه دارند. طبق آخرین شمارش سامانه‌های ترددشمار تهران، از ساعت ۱۰ دوشنبه‌ شب تا ۶ صبح‌ماه آذر، تنها ۳۸۳۸ تردد کامیونی ثبت شده است. این، عدد واقعی تردد کامیون‌هایی است که نوعا فرسوده هستند، اما سهم آنها نسبت به میلیون‌ها وسیله نقلیه دیگر، قابل مقایسه با آمار غلط اعلامی نیست.