نبوغ ایرانی برای تشخیص سرطان

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

دستگاه تشخیص سرطان (CDP) که توسط یک دانشمند ایرانی اختراع و با همکاری یک شرکت دانش بنیان ایرانی ساخته شده است، تحول بزرگی در حوزه پزشکی نه‌تنها ایران بلکه دنیا به‌حساب می‌آید. این دستگاه در حقیقت یک ابزار جراحی نوین است که می‌تواند حین جراحی، نواحی سرطانی در بافت پستان بیمار را تشخیص دهد تا با حفظ کامل عضو، فقط بخش سرطانی بافت توسط جراح برداشته شود. این پیشرفت بزرگ برای بیماران مبتلا به سرطان پستان می‌تواند امیدوارکننده و نوید بخش باشد.

کمک به جراح برای حذف نواحی آلوده به سرطان
دکتر محمد عبدالاحد سازنده این دستگاه و رئیس پژوهشکده الکترونیک سرطان دانشگاه علوم پزشکی تهران، عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران و عضو انستیتو کانسر دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره عملکرد این فناوری در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: این ابزار نوین با تشخیص حواشی سرطانی بافت مورد نظر در هنگام جراحی، به جراح کمک می‌کند فقط نواحی سرطانی که منجر به عود مجدد بیماری می‌شود را بردارد.

تشخیص در زمان واقعی
دستگاه CDP چون یک اتفاق مولکولی را شناسایی می‌کند بنابراین سرعت تشخیص حاشیه‌های سرطانی تومور را به کمتر از 15ثانیه تقلیل می‌دهد. این در حالی است که روش پاتولوژی frozen برای این تشخیص، نزدیک به یک ساعت زمان می‌‌برد. در مجموع می‌توان گفت این دستگاه کل بافت پستان را بین 7تا 9دقیقه مورد بررسی قرار می‌دهد.

4 پتنت آمریکایی

عبدالاحد درباره گواهی ثبت اختراع CDP گفت: این دستگاه دارای تأییدیه نظام پزشکی است. علاوه بر این حق ثبت اختراع (پتنت) آمریکا را نیز دارد. پس از پتنت آمریکا، برای چاپ مقاله در مجله علمی نیچر آماده شدیم که تقریبا پس از 9تا 11ماه چالش با داورهای مجله و آنالیز‌های علمی، در نهایت این مقاله در دی 96به چاپ رسید. در سال 97نیز تولید دستگاه در شرکت دانش بنیان مستقر در مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) آغاز شد.

تمایل خارجی ها برای خرید دستگاه
به‌گفته عبدالاحد استقبال از این دستگاه در ایران و خارج از کشور بسیار زیاد است، به‌ویژه چون نمونه خارجی هم ندارد. در ایران این دستگاه در بیمارستان امام خمینی(ره)، شهدای تجریش و 5دانشگاه علوم پزشکی تبریز، اهواز، کردستان و لرستان استفاده می‌شود. دو کشور هند و اندونزی با ابراز شگفتی نسبت به عملکرد انقلابی این دستگاه، برای خرید آن ابراز تمایل کرده‌اند. یک شرکت هندی نیز با حضور در ایران و مشاهده عملکرد دستگاه از نزدیک قرار است قراردادهای خرید آن را با شرکت سازنده امضا کند. از سویی شرکت زیمنس آلمان نیز قصد داشت با پرداخت مبلغ کلانی این دستگاه را به نام خود ثبت کند که مخترع و تیم طراحی رضایت نداشتند. طبق گفته‌های عبدالاحد واکنش‌های بین‌المللی نسبت به این دستگاه بسیار مثبت بوده است تا جایی که تصور ساخت چنین ابزار فناورانه و نوینی در حوزه پزشکی از سوی ایرانی‌ها را نداشتند.

تشریح اجزا و کارکرد دستگاه
این دستگاه 3قسمت اصلی دارد، یک سنسور یک‌بار مصرف، یک سر پروب الکتریکی بی‌سیم که جراح از آن استفاده می‌کند و یک سیستم کنترل اصلی رایانه‌ای که سیگنال‌‌ها را از سر پروب دریافت کرده و آنها را در کمتر از 15ثانیه تجزیه و تحلیل می‌کند و به جراح می‌گوید آیا در بافت حاشیه تومور سلول‌های نئوپلاستیک هست یا خیر. یکی از مهم‌‌ترین تفاوت‌‌های فیزیولوژیکی بین سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم، استفاده از گلوکز یا اکسیژن برای استخراج انرژی جهت متابولیسم سلول‌ها است. این دستگاه پراکسید هیدروژن آزاد شده از سلول‌های نئوپلاستیک ناشی از کمبود اکسیژن از سلول‌های پیش‌ نئوپلاستیک تا سلول‌های سرطانی بدخیم را تشخیص می‌دهد و می‌تواند بافت اطراف تومور را از سلول‌های نئوپلاستیک پاک کرده و امکان انجام یک عمل جراحی موفقیت‌آمیز برای حفظ سینه بدون برداشتن توده بزرگ را برای جراح فراهم کند.

دقت 93 درصدی
عبدالاحد که به واسطه اختراع این دستگاه، برگزیده جایزه مصطفی(ع) در سال 2019شده است، درخصوص میزان دقت این دستگاه در تشخیص سلول‌های سرطانی گفت: در کارآزمایی‌های انجام شده، دقت CDP بین 93تا 94درصد تشخیص داده شده است. از زمان ساخت استفاده از این دستگاه در بخش‌های بیمارستانی، تاکنون حدود 500عمل جراحی با کمک CDP انجام شده است که با استناد به تجزیه و تحلیل آماری انجام شده در بیش از 4هزار نمونه، دقت و حساسیت CDP در مقایسه با آسیب‌‌شناسی بالاتر است.