میناب به خاک نشست

امیررضا محمودی|بندرعباس - خبرنگار:

 میناب به دلیل قرار گرفتن در دشتی کم‌ارتفاع یکی از آب‌خوان‌های اصلی جنوب کشور محسوب می‌شد، اما حالا وضع نامساعد آن تعجب محققان اروپایی را برانگیخته است تا جایی که پروفسور «اولی وتزل» که سال گذشته به میناب سفر و تحقیقات خود را در این دشت شروع کرده بود، وضع آن را شوکه‌کننده توصیف کرد. این استاد دانشگاه هانوفر خواستار توقف فوری برداشت آب از منابع زیرزمینی دشت میناب در هرمزگان شد. با وجود این، هم‌چنان 1080 چاه غیرمجاز در این استان وجود دارد و تعداد قابل‌ توجهی از آن‌ها در میناب حفر شده‌اند. البته این چاه‌ها و مصرف آب در بخش کشاورزی عامل اصلی بروز فاجعه زیست‌محیطی دشت نیست، بلکه برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی برای تامین آب بندرعباس و سدسازی روی رودخانه‌های ورودی به این دشت برای تامین آب آشامیدنی مرکز استان، مهم‌ترین عامل فرونشست دشت است.

 برداشت نامتوازن

فرونشست و چاله‌های متعددی که به صورت ناگهانی در این دشت ایجاد می‌شود، جان ساکنان آن به‌ویژه اهالی 30 روستا را تهدید می‌کند. فقط در یکی از موارد فرونشست، بخشی از یک مدرسه روستایی تخریب شد. یک محقق زمین‌شناسی با بیان اینکه در گذشته منابع آب زیرزمینی دشت میناب بسیار غنی و پر آب بود، می‌گوید: پیش از این بارش‌های متوالی در کنار پستی دشت موجب می‌شد آب‌ها در این منطقه تجمع کنند. وقتی برداشت‌ همراه با ورود آب باشد، توازن برقرار می‌شود و مشکلی پیش نمی‌آید، اما در سال‌های اخیر بارندگی در میناب بسیار کاهش یافته و گاه حتی 80 درصد کاهش باران را شاهد بوده‌ایم. به همین دلیل برداشت‌های بی‌رویه موجب شده است سطح آب‌های زیرزمینی افت کند و برخی از چاه‌های عمیق منطقه خشک شوند.  محمد رضایی توضیح می‌دهد: با از بین رفتن منابع آبی، حفره‌های عمیقی در زیرزمین ایجاد و به مرور زمان موجب نشست می‌شود. این فرونشست‌ها می‌تواند ناگهانی باشد و حفره‌های خالی در عمق خاک پر شود که این اتفاق برای روستاییان به‌ویژه کشاورزان خطرناک است.

این محقق راه‌ رفع مشکل را جلوگیری از برداشت آب‌های زیرزمینی و ایجاد سدهای آبخیزداری در مسیر مسیل‌ها و رودخانه‌ها برای تغذیه مجدد آب‌خوان‌ها می‌داند و می‌افزاید: همچنین برداشت آب کشاورزی در این دشت باید هدفمند و بر مبنای تولید اقتصادی و جلوگیری از کشت محصولات آب‌بر باشد. با وجود این، هم‌چنان باید گفت بیش از اینکه آب در بخش کشاورزی هدر رود، برداشت آب برای تامین آب آشامیدنی شهرهای اطراف، دشت میناب را در معرض خطر قرار داده است.

ترک بعد از آبیاری

یکی از روستاییان دشت میناب می‌گوید: در اکثر زمین‌های کشاورزی شاهد نشست زمین یا ترک‌خوردگی‌های عمیق هستیم که امکان کشت محصول را عملا از بین برده است. حتی احتمال سقوط کودکان و کشاورزان در این فروچاله‌ها وجود دارد.

احمد زراعی با بیان اینکه بعد از هر بار آبیاری زمین یکی از این چاله‌ها دهان باز می‌کند، می‌افزاید: ده‌ها روستا روی این دشت بنا شده‌اند و بارها شاهد ویران شدن ساختمان‌ها به دلیل نشست زمین بوده‌ایم. اقتصاد و زندگی ما به این دشت وابسته است و حالا زمین هم زیر پای ما را خالی کرده. آبی برای کشاورزی نمانده و در بسیاری از دشت‌های اطراف میناب امکان کشاورزی وجود ندارد. تنها درخواست ما از مسئولان این است که در اسرع وقت جلو برداشت آب بیشتر از میناب و انتقال آن به شهرهای دیگر را بگیرند.

حقابه تامین شود

نماینده میناب در مجلس شورای اسلامی در این باره با ابراز تاسف از وضع موجود می‌گوید: آنچه از مسئولان می‌خواهیم متوقف شدن برداشت آب از دشت میناب است. تراز آبی این دشت منفی است و بیشتر از اینکه آب به آن وارد شود از آن برداشت می‌کنیم.

 سید مصطفی ذوالقدر می‌افزاید: در این شرایط کشاورزی و دامداری در منطقه در حال صدمه دیدن است و وزارت نیرو باید به عنوان مهم‌ترین متولی برای جلوگیری از برداشت آب اقدام و برنامه‌های خود را ارائه کند. وی خواستار اختصاص حقابه کشاورزان و روستاییان منطقه از آب‌های برداشتی و آب سد میناب می‌شود و ادامه می‌دهد: چاه‌های انتقال آب از دشت میناب به بندرعباس باید مسدود و آب این شهر از سد استقلال و شمیل تامین شود.