دفاع اتوبوسی مقابل ترافیک

حامد فوقانی-دبیر گروه شهری

استانداردهای جهانی و بررسی‌های انجمن‌های بین‌المللی معتبر همچون UITP ( Internationale des Transports Publics، اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی) اعلام می‌کنند که توسعه پایدار شهرهای بزرگ از مسیر توسعه و تقویت حمل‌ونقل همگانی می‌گذرد. در این میان پژوهشگران فعال در چنین مؤسساتی اغلب معتقدند که اگر 90درصد سفرهای شهری افراد ساکن در یک‌ کلانشهر، به‌وسیله حمل‌ونقل عمومی صورت بگیرد، یعنی آن شهر توانسته بر مشکلاتی مثل آلودگی هوا، ترافیک و هزینه‌های هنگفت ناشی از آنها فائق بیاید. البته همین مؤسسات عنوان می‌کنند که هنوز شهری در جهان به‌طور کامل نتوانسته است چنین چیزی را محقق کند، اما برخی از شهرها توانسته‌اند مثلا مرز 30درصدی جابه‌جایی با اتوبوس درون‌شهری را درنوردند. حال طبق آخرین پژوهش‌های صورت گرفته، اتوبوسرانی با سهم 20 تا 30درصدی می‌تواند نقش واقعی خود را برای حمل‌ونقل عمومی ایفا کند؛ این درصورتی است که شبکه اتوبوسرانی در تهران، سهمی بین 4تا 6درصد در سفرهای درون شهری دارد. سؤال اما اینجاست که این شبکه با سابقه محبوب  چرا در پایتخت ایران سهم پایینی دارد؟ آیا از محبوبیت افتاده یا مشکل جای دیگری است؟ واقعیت آن است که اتوبوسرانی تهران با حدود 2هزار اتوبوس، توان پاسخگویی به نیاز شهروندان را ندارد و صورتش را با سیلی سرخ نگه داشته است. سؤال‌های بعدی اینکه چرا تعداد اتوبوس‌ها اینقدر کم است و برای تهران 9.5میلیون نفری با 20میلیون سفر روزانه، چرا اتوبوسرانی به جای 5میلیون نفر-سفر در روز، یک‌میلیون نفر-سفر دارد؟ پاسخ به بی‌مهری‌های صورت گرفته 3دولت از سال 1389 تا 1400 و بی‌توجهی مدیریت شهری پنجم از سال 1396 تا 1400 برمی‌گردد. شاید باورش سخت باشد، اینکه اگرچه دولت باید در تامین ناوگان اتوبوسرانی 82.5درصد منابع مالی را بپردازد، اما دولت‌های دهم، یازدهم و دوازدهم طی 12سال، نه‌تنها یک‌ریال هم برای این منظور واریز نکردند و خودشان هم برای واردات اتوبوس آستین بالا نزدند، بلکه سهم یک‌سوم یارانه بلیت را هم نپرداختند. خب معلوم است که حال اتوبوسرانی نَزار می‌شود، اما تداوم دست روی دست گذاشتن در این بخش، یعنی افزایش میزان استفاده از خودروهای شخصی، ترافیک، آلودگی هوا و در نتیجه هزینه‌هایی که از نظر سلامتی به مردم و حکومت تحمیل می‌شود. احیای این بخش کاملا شدنی است  آنچنان که شهرداری تهران اعلام کرده، طی برنامه‌ای 3ساله و 11اقدام، اتوبوسرانی پرتوان خواهد شد.

مشارکت
قرارداد تولید 2500اتوبوس میان وزارت کشور با ایران‌خودرو دیزل بسته شده که 500دستگاه از این تعداد تاکنون به کلانشهرها تحویل داده شده است؛ این در حالی است که به‌تازگی 10دستگاه تحویل شهرداری شده و ۱۰دستگاه اتوبوس دیگر که پیش از این تحویل داده شده، نیز در مرحله شماره‌گذاری هستند و به‌زودی وارد چرخه خدمت‌رسانی می‌شوند. در هشتمین شنبه امید و افتخار که در ماه مهر امسال برگزار شد، ۲۰۰دستگاه اتوبوس جدید به تهران تعلق گرفت.

 احیای اتوبوس‌های گازسوز
طبق آمار حدود 800دستگاه اتوبوس گازسوز به‌خاطر گذشت تاریخ انقضای مخازن‌شان، زمینگیر شده‌اند که تاکنون مخازن 300دستگاه تعویض شده و مخزن 500اتوبوس دیگر نیز تعویض می‌شود.

 واردات
در فاز نخست ساخت اتوبوس در داخل کشور، هزار دستگاه سهم تهران است؛ درصورتی که پایتخت به‌صورت اورژانسی دست‌کم به 2هزار اتوبوس نیاز دارد؛ بنابراین باید هزار دستگاه از طریق واردات تامین شود که به همین‌خاطر درخواستش به دولت و وزارت کشور داده شده است.

 میدل باس‌ها
۵۰۰دستگاه میدل‌باس اتوماتیک (اتوبوس سایز متوسط در اندازه میان مینی‌بوس و اتوبوس‌های معمولی) به ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران اضافه می‌شود.

 از 9متری تا 18متری
آبان‌ماه سال گذشته از 110دستگاه اتوبوس درون‌شهری دیزلی بهره‌برداری شد. این ۱۱۰دستگاه اتوبوس وارد ۱۰خط در ۱۰منطقه شهر تهران شد؛ این درحالی است که اگرچه اتوبوس دیزلی تک‌کابین که به اتوبوس 12متری مشهور است، بیشترین سهم تولید کارخانه‌های داخلی را به‌خود اختصاص داده، اما به‌زودی تولید اتوبوس دوکابین 18متری برای بی‌آرتی کلانشهرها شروع خواهد شد و چند ماه دیگر هم اتوبوس شهری 9متری به بازار عرضه خواهد شد.

 اورهال
بازسازی اساسی اتوبوس‌ها موضوع دیگری است که در دستور کار قرار دارد. در گام نخست، 500دستگاه اتوبوس کارکرده و فرسوده برای مهرماه وارد خطوط شدند. تا پایان امسال نیز ۸۰۰دستگاه اتوبوس ملکی (دوکابین) و ۶۰۰دستگاه اتوبوس تک‌کابین خصوصی بازسازی خواهند شد.

 بازنگری خطوط
یکی از اقدامات در دستور کار شرکت واحد اتوبوسرانی برای خدمت‌رسانی بهتر، بازنگری خطوط به‌ویژه خطوط بی‌آرتی بوده است. این طرح و اقدام همچنان در دستور کار است تا به خطوطی که با حجم بیشتری از مسافر روبه‌رو هستند، اتوبوس‌های بیشتری اعزام شوند. به این منظور ساماندهی و بازمهندسی خطوط انجام می‌شود. ساماندهی و بهسازی توقفگاه‌ها، پایانه‌ها و ایستگاه‌های اتوبوس و همچنین پیاده‌سازی‌ سیستم یکپارچه مدیریت ناوگان از دیگر اقدامات به‌حساب می‌آید.

 کارخانه نوآوری
یکی از برنامه‌های کاربردی برای اتکا به ظرفیت تولید داخل، راه‌اندازی کارخانه نوآوری اتوبوسرانی پایتخت ایران بوده است. فاز مطالعاتی این کارخانه به پایان رسیده تا پس از اجرا، علاوه بر تمرکز بر تولید و آزمایش اتوبوس‌های برقی، چگونگی تولید اتوبوس‌های معمولی با کمترین هزینه و بیشترین کیفیت را نیز پیگیری کند.

 اتوبوس برقی
طبق برنامه نخستین گام، 50دستگاه اتوبوس تمام‌برقی با همکاری بخش خصوصی پیش از پایان سال وارد خطوط حمل‌ونقل همگانی می‌شوند. البته فقط کار به این 50 اتوبوس برقی ختم نمی‌شود و 900دستگاه دیگر قرار است به روش‌های مختلف ازجمله مشارکت بخش خصوصی، اتوبوس‌های واگذار شده توسط دولت و وزارت کشور، شهرداری تهران و... تامین شود.

 ون‌ها به میدان می‌آیند
شهرداری برای کمک به اتوبوسرانی خرید 20هزار ون سقف بلند را دنبال می‌کند. ماه پیش نیز مراسم رونمایی 630دستگاه ون تاکسی صورت گرفت تا به مرور برای فعالیت به معابر تهران بیایند. شهرداری تهران در ارتباط با این ۶۳۰دستگاه قدرالسهم خود را در تفاهم با وزارت کشور پرداخت کرده‌ است و پیگیری تامین ون‌های بیشتر از این مسیر است.

 ال‌آرتی
اگرچه احداث خطوط ال‌آرتی (قطارهای سبک شهری) هنوز در مرحله مطالعاتی به سر می‌برد، اما خبر می‌رسد که جدا از بررسی 3محور بزرگراه شهید همت و خیابان‌های جمهوری و انقلاب، معاونت حمل‌ونقل و ترافیک برای کاهش حجم مسافران اتوبوسرانی، ایجاد ال‌آرتی در برخی خطوط بی‌آرتی را هم در دست مطالعه دارد.