برای یک لقمه‌ نان

فاطمه رجب‌زاده|بجنورد - خبرنگار:

خیلی‌هایشان مبتلا هستند. بررسی مراکز درمانی این را نشان می‌دهد. بسیاری از آن‌ها هم در نوبت دریافت سبدهای غذایی مانده‌اند. طرح‌های شناسایی انجام‌شده هم البته گویای همه واقعیت درباره تعداد مبتلایان به سوء‌تغذیه در خراسان‌شمالی نیست؛ اجرای طرح‌های شناسایی با پوشش جمعیتی بیشتر، اعتبار بیشتر می‌خواهد.

یک روز نان و 10 روز گرسنگی

رنگ به رو ندارد. لاغر اندام و بی‌اعصاب است. او یکی از همان‌هایی است که سبد غذایی می‌خواهد، اما هنوز باید در نوبت بماند. 2 دختر و یک پسربچه‌ با جثه‌ای بسیار کوچک، چادر او را می‌کشند و بازی می‌کنند. سروصدایشان او را آزار می‌دهد. چادر را سفت می‌چسبد. تشری به بچه‌ها می‌زند و می‌گوید: «آقا! این بار ممکن است ما هم تحت پوشش قرار بگیریم؟ همسرم کار درست و حسابی ندارد. شما که می‌دانید. با بخور و نمیر کارگری نمی‌تواند گوشت بگیرد که این بچه تقویت شوند.» دست پسرش را می‌کشد و جلوتر می‌آورد: «از مدرسه به ما گفته‌اند باید به تغذیه‌اش برسیم. قدش از همسن و سال‌هایش کوتاه‌تر است.» جواب کارشناس اما همان است که دفعه قبل بود. زن با کلافگی زمزمه می‌کند: «همه‌اش می‌گویند درست می‌شود... به شما اطلاع می‌دهیم.»

زینت با شوهرش حامد 3 سال قبل از روستایی نزدیک بجنورد به شهر آمدند تا کار پیدا کنند. حالا حامد کارگر گذرست. یک روز پول می‌آورد و 10‌روز دست خالی می‌آید. او خودش برای سبد تغذیه مراجعه کرده و هنوز در نوبت است.

 اکسیر است گوشت

اعظم در همسایگی زینت با 4 بچه قدونیم‌قد زندگی می‌کند. در محله آن‌ها چند زن سرپرست خانوار دیگر با مشکلات کمرشکن اقتصادی دست به گریبانند. او می‌خواهد درباره اسم و رسمش چیزی ننویسم: «اسم را بنویسی شاید بشناسند، خانواده شوهر خدابیامرزم آبرو دارند، اما نتوانستند به ما کمکی کنند. از وقتی شوهرم مرد، خیاطی می‌کنم و به زحمت هزینه خورد و خوراک فرزندانم را در می‌آورم. توان خرید مواد مقوی و سالم را ندارم. گوشت سفید و قرمز که دیگر اکسیر است.»

او هم برای دریافت سبد غذایی معرفی شده و حالا چشم‌انتظار است تا باری از دوشش برداشته شود.

خطوط گرسنگی

شیارهای سوء‌تغذیه بر چهره ساکنان روستاهای خراسان‌شمالی عمیق‌تر است. کودکان با چهره‌های خشکیده و پاهای استخوانی، بعضی برهنه‌پا و چند نفری با پاپوش پلاستیکی پاره، در کوچه و پس‌کوچه‌های اسفروج می‌دوند. رنگ رخساره‌شان خبر می‌دهد از درد گرسنگی و تغذیه ناسالمی که فقر به سفره‌هایشان تحمیل می‌کند.

احمد امروز صبحانه نان خورده. می‌گوید: گاهی که پدرم پول بیشتری بیاورد، غذاهای خوشمزه می‌خوریم. آن‌ها گاو و گوسفند ندارند. همه را چند سال قبل فروختند تا پدرش به شهر برود و بتواند آن‌جا کاری دست‌وپا کند. حالا او در کارگاهی نزدیک شهر کار می‌کند و وقتی هر دو روز یک‌ بار به خانه می‌آید، احمد و 2 خواهر کوچکش خوشحال می‌شوند، زیرا روزی که پدر می‌آید، سفره رنگ می‌گیرد.

اوضاع در «آینه قلی»، «امام دره» و «آبچور» هم بهتر نیست. رنج محرومیت از روستاهای مرکز خراسان ‌شمالی تا مرزی‌ترین روستاهای استان در چهره بسیاری از اهالی ردی دارد.

 درآمد ناچیز خانوارهای روستایی

بر اساس اطلاعات معاونت مناطق محروم و روستایی ریاست جمهوری، درآمد خانوار روستایی خراسان‌ شمالی در مقایسه با درآمد خانوار روستایی کشور، 25 درصد کمتر است و حتی آن‌ها 12 درصد درآمدهایشان را پیش‌خور می‌کنند. به علاوه با این‌که این استان 1/82 درصد جمعیت روستایی کشور را دارد، تنها یک درصد درآمد روستایی کشور به جیب روستانشینان این استان می‌رود.

آمار کمیته امداد امام‌خمینی (ره) خراسان ‌شمالی از پوشش مبتلایان به سوء‌تغذیه، 2 هزار نفر در سال گذشته اعلام شده است. حتی مدیر کل می‌گوید: تعداد مبتلایان بیشتر شده‌اند. عباس اهرابی ضعف اقتصادی و قدرت پایین خرید مردم را عامل افزایش مبتلایان به سوء‌تغذیه در این استان می‌داند.

آماری که همه واقعیت نیست

مواد غذایی‌ای را که در سبد تحت پوشش‌ها قرار می‌گیرد دانشگاه علوم پزشکی تعیین می‌کند و مبلغ 70 هزار تومان برای خرید این اقلام را کمیته امدادی‌ها به حساب نیازمندان واریز می‌کنند تا اقلام خاص را فروشگاه‌های خاص تهیه کنند. معاون حمایت و سلامت کمیته امداد امام‌خمینی(ره)  خراسان ‌شمالی از طرحی برای پوشش تغذیه مادران باردار شهری خبر می‌دهد و می‌گوید: کمیته امداد این طرح را تنها در شهر و دانشگاه علوم پزشکی در روستاها اجرا می‌کند. سال گذشته کمیته امداد تنها توانست از 38 مادر دچار سوء‌تغذیه با پرداخت ماهانه 104 هزار تومان حمایت کند. امسال این آمار کمی افزایش یافته است. حمید خوجانی می‌گوید: «بر اساس تفاهم‌نامه، که البته هنوز قطعی نیست، قرار است این تعداد را به 100 نفر افزایش دهیم.»

او این را هم می‌گوید که آمارها درباره سوء‌تغذیه، چندان نمی‌تواند تحلیل درستی از وضع اقتصادی یک منطقه ارائه دهند، چرا که زیر پوشش قراردادن تعدادی از کودکان با توجه به محرومیت و وضع معیشتی مردم ابلاغ می‌شود، اما ممکن است آمار نیازمندان بیشتر از موارد ابلاغی باشد.

شناسایی مبتلایان

شناسایی بیشتر مبتلایان و به دست آوردن آماری نزدیک به واقعیت برای حمایت و تزریق زندگی به وجود کودکانی که گرسنگی دنیایشان را تیره ‌و تار می‌کند، وظیفه‌ای است که بر عهده ‌دانشگاه علوم پزشکی قرار گرفته است. مدیر گروه بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی بجنورد هم همین را تایید می‌کند و می‌گوید: «اگر اعتبار بیشتری برای سبدهای حمایتی دریافت کنیم، می‌توانیم جمعیت بیشتری را تحت پوشش قرار دهیم.» بنابراین با افزایش اعتبار، طرح‌های شناسایی گسترده‌تری قابل اجراست و مبتلایان به سوء‌تغذیه از گوشه و کنار استان کشف می‌شوند.

آنها برای شناسایی مبتلایان، شاخص‌هایی چون قد و و زن و غیره دارند. این شاخص‌ها در قالب اجرای طرح‌های تعریف شده به دست می‌آید و گروهی از مبتلایان شناسایی می‌شوند. نسرین علیزاده آماری از تعداد مبتلایان به سوء‌تغذیه خراسان‌ شمالی اعلام نمی‌کند، اما با اشاره به طرح‌هایی چون بررسی وضع ریزمغذی‌ها و طرحی به نام «انیس» گوشه‌ای از چهره فقر در این استان را نشان می‌دهد: «سال 91 وضع کمبود ویتامین A، D و آهن در گروه سنی کودکان 15 تا 23 ماهه بررسی شد. نتایج نشان می‌دهد 28 درصد این کودکان دچار کمبود ویتامین D هستند. نتایج این بررسی ملاک عمل برای حمایت از مبتلایان شناسایی شده در این استان است.»  به گفته او، در طرح «انیس» شاخص‌های تن‌سنجی کودکان به دست آمده است؛ شاخص‌های لاغری، کوتاه‌قدی و کم‌وزنی بررسی شده است و در نتیجه آن 7/37 درصد کودکان زیر پوشش این طرح کوتاه‌قد و 7/8 درصد لاغرند. به علاوه 39/7 درصد کودکان 15 تا 23 ماهه این استان دچار کم‌خونی هستند. علیزاده از طرح‌های توزیع رایگان قطره‌ آهن و تامین سبدهای غذایی برای بهبود مبتلایان شناسیایی شده هم خبر می‌دهد.

   500 کودک در نوبت

معاون حمایت و سلامت کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان‌ شمالی از طرحی با عنوان رفع سوء‌تغذیه نیازمندان و اقداماتی می‌گوید که کارشناسان کمیته امداد امام خمینی (ره) برای جست‌وجوی نیازمندان در نقاط مختلف استان انجام می‌دهند. 2 هزار کودک زیر 5 سال که سال گذشته زیر پوشش این طرح قرار گرفته‌اند، امسال نه تنها کمتر نشده‌اند، بلکه به گفته حمید خوجانی، افزایش هم یافته‌اند. او می‌گوید: «امسال 500 کودک برای بهره‌مندی از این طرح در نوبت هستند. برای زیر پوشش قرارگرفتن این کودکان تلاش می‌کنیم.»