قوانین بر زمین مانده سرنخ آلودگی هوا

تداوم آلودگی هوا در پایتخت سبب شد تا مدیریت بحران استان تهران هشدار نارنجی صادر کند و برای دومین هفته مراکز آموزشی و علمی غیرحضوری شدند. وضعیت چنان بحرانی است که خودروهای اورژانس برای امدادرسانی به مصدومان (بیماران قلبی و ریوی و...) در برخی از میادین (آزادی، تجریش و شهرری) مستقر شده‌اند. آسمان دودگرفته تهران نه‌تنها سبب اعتراض شهروندان شد، بلکه انتقاداتی را هم از سوی اعضای پارلمان شهری در پی داشته است؛ انتقاد از عمل ‌نکردن به مسئولیت‌های پیش‌بینی‌شده در قانون هوای پاک؛ قانونی که حدود ۵سال پیش در ۳۴ماده تصویب شد و قرار بود براساس آن، آلودگی هوا کاهش یابد، اما امروز رنگ خاکستری آسمان شهر نشان از آن دارد که 23نهاد، سازمان و ارگان متولی مقابله با آلایندگی هوا، یا به وظایف و تکالیفشان آنطور که باید و شاید عمل ‌نکرده‌اند یا به‌طورکلی ترک فعل در این مقوله رخ ‌داده است. گرچه مدیریت شهری در این موضوع کمترین وظیفه و مسئولیت را دارد، اما باتوجه ‌به نقش تأثیرگذار حمل‌ونقل عمومی در کاهش ترافیک و آلودگی هوا، روز گذشته جلسه هم‌اندیشی با حضور علیرضا زاکانی، شهردار تهران و اعضای پارلمان شهری تشکیل شد و توسعه و تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی (مترو و اتوبوس) مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به‌گزارش همشهری، آلودگی هوا پدیده‌ای است که نه‌تنها در تهران، بلکه در سایر شهرهای بزرگ دنیا هم رخ می‌دهد و عوامل متعددی ازجمله آلاینده‌های متحرک (وسایل نقلیه فرسوده) و غیرمتحرک (صنایع و...) در بروز آن نقش دارند؛ به‌طور مثال تا 18سال قبل مکزیکوسیتی آلوده‌ترین شهر دنیا بود، اما امروز به مدد برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و سرمایه‌گذاری روی حمل‌ونقل عمومی (اتوبوس و مترو) آلودگی هوا را کنترل کرده است یا در دهلی‌نو تصویب قوانین در راستای کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین یا فرسوده و... منجر به کاهش آلودگی هوا شده است؛ درحالی‌که همچنان شهرهایی مثل لاهور پاکستان، داکای بنگلادش، پکن چین، دهلی و کلکته هند، ورشوی لهستان، ریاض عربستان و موناکوی فرانسه با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند.
در این میان، مدیریت شهری تهران هم برای کنترل و کاهش میزان آلودگی هوا برنامه‌هایش را بر توسعه و تقویت ناوگان حمل‌ونقل همگانی تنظیم کرده است؛ اگرچه شهرداری در میان 23دستگاهی که وظایفی در این خصوص دارند، در رده یازدهم از نظر تعداد وظیفه قرار دارد و قطعا دست تنها نمی‌تواند در کاهش آلودگی هوا اقدامی کند.
برنامه‌ای که شهردار تهران در جلسه هم‌اندیشی با اعضای پارلمان شهری ارائه داده است نشان می‌دهد که مدیریت شهری رویکرد توسعه و بازسازی اتوبوسرانی و مترو  را در پیش گرفته و قصد دارد از طریق توسعه، تقویت و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی به وظیفه خود در قبال ابرچالش زیست‌محیطی عمل‌کند.
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در تشریح برخی از جزئیات جلسه هم‌اندیشی گفت: «هماهنگی‌های لازم با طرف قرارداد چینی انجام شده و اگر در اسرع‌وقت مبلغ پرداخت شود، یک سال و نیم آینده 360واگن‌ از چین به ایران منتقل می‌شود. همچنین براساس توافقات صورت‌گرفته با واگن‌سازی تهران مدت تحویل از ۲۰ماه به ۱۶ماه تقلیل یافته است.» به‌گفته او، 2هزار دستگاه اتوبوس تا ۱۴ماه آینده از سوی وزارت کشور باید به تهران تحویل داده شود. تعدادی نیز شهرداری خریداری می‌کند. قرارداد اتوبوس برقی هم منعقد شده است.  چمران با بیان اینکه تمام این موارد برنامه میان‌مدت هستند، تأکید کرد: «تا پایان سال شاید نهایتاً ۵۰۰دستگاه اتوبوس دریافت کنیم،‌ اما واگن جدید نخواهیم داشت.» آنطور که او گفته: «قرارداد تأمین ون‌های ۱۴نفره هم با پشتیبانی وزارت صمت در حال انعقاد است و تعدادی خریداری و وارد شده است و تعدادی هم وارد می‌شود.»
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران نیز  در تشریح جلسه هم‌اندیشی روز گذشته به برنامه تحولی حمل‌ونقل عمومی در افق1404 اشاره کرد و گفت که با برنامه‌های پیش‌بینی‌شده سهم مترو و اتوبوس در تردد و جابه‌جایی مسافران افزایش می‌یابد و نتیجه این برنامه‌ها کاهش ترافیک و آلودگی هوا خواهد بود.

مکث
قوانین بر زمین مانده
چند سال است که تهران درگیر آلودگی هواست و در فصول سرد سال این وضعیت تشدید می‌شود و تاکنون هیچ نهاد و سازمانی به‌عنوان مقصر یا متهم اصلی معرفی نشده است، اما مهدی اقراریان، عضو کمیسیون نظارت و حقوقی پارلمان شهری چندی پیش به‌صراحت سازمان محیط‌زیست را خطاب قرار داد و گفت: «بیشترین میزان مسئولیت در مدیریت هوای پاک بر عهده سازمان محیط‌زیست است و امروز این سازمان غایب جدی حوزه مربوط به آلودگی هواست؛ بنابراین دادستانی باید در راستای احقاق حقوق عمومی مردم به موضوع ورود و با متخلفان برخورد کند.»  به‌گفته او، قوانین بر زمین‌مانده چون گازسوز کردن وسایل نقلیه، اسقاط خودروهای فرسوده، جلوگیری از شماره‌گذاری خودروهای بی‌کیفیت و... هم در بروز معضل آلودگی هوا نقش داشته‌اند و اگر دستگاه‌های متولی به این قوانین عمل می‌کردند امروز آسمان تهران دودگرفته نبود. بنا به گفته  رئیس فراکسیون شوراها، مدیریت شهری و روستایی مجلس حدود ۸۰درصد آلودگی هوا در کلانشهرها به‌ویژه تهران ناشی از وسایل حمل‌ونقل موتوری متحرک و ۲۰درصد هم مربوط به فعالیت‌های معدنی، صنایع آلاینده ثابت و سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی منازل و... است.  محسن پیرهادی، تاکید کرد: «در سال‌های اخیر شهرهای پیشرفته برای ترغیب مردم به استفاده‌نکردن از خودروهای موتوری باهم رقابت می‌کنند و ما هنوز روی موضوع علت آلودگی تفاهم نداریم؛ بنابراین تا زمانی که سیاست ما افزایش بزرگراه‌ها و پارکینگ‌های طبقاتی باشد، قطعاً استفاده از خودروهای شخصی افزایش می‌یابد و معضل آلودگی گسترده‌تر می‌شود. امروز راهکارهای کوتاه‌مدت، معضل آلودگی تهران را حل نخواهد کرد و باید به‌دنبال راهکارهای بلندمدت بود.»