گیلان: جانم از زباله به لب رسید

معضل پسماند در شهرهای گردشگرپذیر شمالی، موضوع جدیدی نیست. حجم بالای مسافران و تولید زباله، باعث شده تا علاوه بر ناخوشایند شدن مناظر طبیعی، محیط‌زیست هم به مخاطره بیفتد. حالا در آخرین خبر، حمزه عشوری، مدیر کل اداره محیط ‌زیست گیلان می‌گوید که از 219نقطه بحرانی شناسایی شده زباله در گیلان، 104نقطه پاکسازی شده ‌است. گیلان، تفرجگاه‌های طبیعی زیادی دارد که متأسفانه در بیشتر این مناطق حجم انبوه زباله رها شده در طبیعت به چشم می‌خورد. مسئولان اداره محیط ‌زیست، راه‌ چاره را علاوه بر جانمایی سطل‌های بزرگ زباله در نقاط پرتردد در طبیعت، فرهنگسازی تفکیک زباله خشک و ‌تر و همکاری نهادهای دیگر همچون شهرداری می‌دانند. در این گزارش به تازه‌ترین اقدامات استان برای معضل مدیریت پسماند می‌پردازیم.

 فرهنگسازی در اولویت
۱۰۴مورد از ۲۱۹نقطه بحرانی شناسایی شده زباله در گیلان پاکسازی شده‌ و اقدامات لازم برای پاکسازی ۵۳نقطه بحرانی زباله در حال انجام است. اما 62نقطه باقی مانده همچنان در وضعیت نامناسب هستند؛ نقاطی که به‌گفته حمزه عشوری، مدیرکل اداره محیط‌زیست گیلان، در رشت، آستارا، لنگرود، بندرانزلی، رودبار، آستانه اشرفیه، شفت، فومن، صومعه‌سرا، ماسال و املش است. در هر نقطه‌ای که حجمی از زباله‌های تفکیک‌نشده در طبیعت رها شوند و شیرابه‌ها به خاک و آب نفوذ کنند، به‌نظر بحرانی می‌رسد. کارشناس مسئول پایش پسماند محیط‌زیست گیلان، در این‌باره به همشهری می‌گوید: نقاط تخلیه پراکنده زباله را به‌عنوان نقطه بحرانی زباله نامگذاری کرده‌ایم؛ نقاطی که بیشتر شامل حاشیه رودخانه‌ها، کوه‌ها، مناطق گردشگری و زیارتی استان می‌شود و در طول سال‌ها کم‌کم به حجم انبوهی از زباله تبدیل شده که هر رهگذری زباله‌ای به آن اضافه می‌کند. عظیم احدی‌فر ادامه می‌دهد: در برخی از این نقاط بحرانی، حدود 50کیلوگرم زباله ریخته شده و در برخی نقاط بحرانی دیگر، حجم زباله بیشتر است.

جانمایی مخازن
زباله‌ انباشته شده در گوشه و کنار این استان گردشگرپذیر که حالا نقاط بحرانی زباله خوانده می‌شود، روزبه‌روز بیشتر می‌شود و به‌گفته احدی‌فر، تصاعدی شدن تعداد آن باعث شده تا اداره محیط‌زیست به‌دنبال راه‌حل جدی آن باشد. آمار نشان می‌دهد که بعد از شناسایی این نقاط و پاکسازی، آنها دوباره به محل تجمع زباله تبدیل می‌شوند. احدی‌فر به 62نقطه بحرانی زباله که همچنان در وضعیت نامناسب هستند، اشاره می‌کند و می‌گوید: در حقیقت یک‌سوم از این 62نقطه، قابلیت پاکسازی دائمی ندارند، چرا که یا در محدوده بین روستایی قرار دارند یا منطقه‌ای بکر هستند و مسافران با دیدن مقداری از زباله به آنها زباله دیگری اضافه می‌کنند.  اداره محیط‌زیست، نصب و جانمایی مخازن بزرگ 10هزار لیتری را در 15نقطه بحرانی از این 62نقطه با همکاری دهیاری‌ها و شهرداری‌های در برنامه دارد، اما احدی‌فر برای حل معضل مدیریت پسماند، فرهنگسازی مردم استان و از آن مهم‌تر گردشگران را راهگشا و در اولویت می‌داند. او اضافه می‌کند: در گیلان بیش از هزار راه دسترسی به کوهستان و جنگل و دریا داریم که فقط با همکاری گردشگران، عاری از زباله می‌شود. بنابراین باید طرح‌های مشارکتی، آموزش فراگیر و مدیریت زباله هم اجرا شود تا شاهد نتیجه باشیم.

جداسازی خشک و ‌تر
شهرداری رشت در کمک به مدیریت پسماند چند سالی است تفکیک زباله خشک و ‌تر را در دست اجرا دارد؛ طرحی که به ‌گفته مدیر پسماند شهرداری رشت به‌دلیل کوتاهی پیمانکار در 3سال اخیر به نتیجه نرسیده و حالا برای جبران با جدیت بیشتری از سوی پیمانکار جدید پیگیری می‌شود. مدیر پسماند شهرداری رشت به همشهری می‌گوید: در طرح جدید از شرکت‌های دانش‌بنیان برای طراحی نرم‌افزار پسماند خشک کمک گرفتیم و شهروندان رشت از نصب این اپلیکیشن استقبال کردند و از این طریق زباله‌های خشک تحویل گرفته می‌شود. همچنین آموزش چهره به چهره شهروندان و آموزش دانش‌آموزان در مدارس برای فرهنگسازی تفکیک زباله در رشت از ابتدای فصل زمستان آغاز می‌شود.
 حسن هادی‌زاده می‌گوید: 10درصد زباله‌ جمع‌آوری شده در روز، باید پسماند خشک باشد که هم‌اکنون نیم درصد زباله خشک جمع‌آوری می‌شود. میزان زباله‌های جمع‌آوری شده در رشت به 600تن می‌رسد.

مدیریت پسماند بارزترین چالش گیلان
روزانه حدود ۵۸ هزار تن زباله در کشور تولید می‌شود. در این میان سهم استان‌های گردشگرپذیر گیلان، مازندران و گلستان حدود ۶هزار تن در روز است که این رقم در ایام نوروز تا 3برابر بیشتر می‌شود. پسماند سال‌هاست که بزرگ‌ترین چالش گیلان است که با جمعیتی بیش از 2میلیون ‌و500هزار نفر، روزانه نزدیک به 2500تن زباله در مناطق شهری و روستایی آن تولید می‌شود. رشت با جمعیت حدود 700هزار نفری و تولید 600تن زباله در روز، بیشترین تولید زباله در استان گیلان را دارد. نگاهی به کلانشهر گردشگرپذیر اصفهان با جمعیت حدود 2میلیون ‌و500نفر نشان می‌دهد، روزانه در این شهر حدود هزار تن پسماند تولید می‌شود که 330تن غیرارگانیک است و دفن می‌شود، 70تن پسماند خشک است که بازیافت می‌شود و 600تن ارگانیک یا ‌تر است که به کود تبدیل می‌شود. شیراز هم با جمعیت بیش از 1.5 میلیون نفری خود، تولید زباله‌ای حدود هزار تا 1050 تن در روز دارد که علاوه بر تفکیک بخشی از پسماند از مبدأ بخش عمده‌ای از تفکیک پسماند خشک و ‌تر در محل سایت برمشور صورت می‌گیرد. مکان‌یابی نامناسب محل‌های دفن زباله، کم‌‌توجهی به موضوع کاهش تولید پسماند، عدم‌تفکیک پسماند از مبدأ و پایین بودن مشارکت مردمی، بر شدت بحران پسماند در استان گیلان افزوده ‌است و به این بحران باید بی‌اعتنایی مسافران و گردشگران را هم اضافه کرد. برای ساماندهی این وضعیت، زباله‌سوز نوشهر با ظرفیت 200تن در روز معادل 50درصد ظرفیت، در حال فعالیت است. نیروگاه زباله‌سوز 450تنی ساری نیز مراحل تکمیل ساخت‌وساز را می‌گذراند. زباله‌سوز رشت نیز با ظرفیت 600تن در حال ساخت است و تا پایان سال آینده تکمیل می‌شود. در گیلان 26مرکز دفن زباله وجود دارد. از هر تن پسماند بین 30 تا 50 لیتر شیرابه تولید می‌شود. نفود این شیرابه به آب‌های زیرزمینی، خاک و چاه‌های اطراف، معضل اصلی است؛ از این‌رو باید تفکیک زباله خشک و ‌تر را بیش از پیش جدی بگیریم .

مکث
پاکسازی سراوان تا پایان سال
بهسازی محل دفن زباله در سراوان رشت در حال انجام است. کارشناس مسئول پایش پسماند محیط‌زیست گیلان از تکمیل 2 پروژه در حال اجرای طرح بهسازی پسماند در سراوان می‌گوید: طرح بهسازی پسماند در سراوان گیلان با 2 پروژه اصلاح طرح هندسی جلوگیری رانش زباله در زمین و راه‌اندازی تصفیه‌خانه شیرابه در سراوان با اعتبار ملی در دست انجام است که تا پایان سال تکمیل می‌شود. ارتفاع پسماند سراوان به بالای ۱۰۰متر و مساحت آن به ۲۵هکتار رسیده، اما به‌گفته مسئولان تا پایان سال از ورود زباله ۱۷شهرستان به سراوان جلوگیری می‌شود.