اینجا چراغی روشن است
کارآفرینان روستایی با ایجاد اشتغال توانسته‌اند زمینه‌ساز بازگشت‌روستاییان به زادگاهشان شوند
در پی رونق روستاها با اشتغال‌زایی و تامین زیرساخت‌ها در سال‌های اخیر، بازگشت روستاییان به زادگاه خود بیشتر شده است. کارآفرینان و جوانان روستا با احیای صنایع‌دستی کهن روستاهای خود یا کسب‌وکار ابا و اجدادی شان و همچنین جان بخشیدن به توسعه بومگردی در برخی از روستاهای کشور، توانستند نام روستای خود را بر سر زبان‌ها بیندازند. در این روستاها نه‌تنها بومیان بلکه برخی از شهرنشینان نیز راهی روستا شده‌اند و برای خود کاری دست و پا کرده‌اند. در این گزارش به سراغ برخی از روستاهایی که در سال‌های اخیر مهاجرت معکوس داشته‌اند رفتیم و از روزگار آنها باخبر شدیم؛ روستاهایی که کسی در آن بیکار نیست.
خراشاد، روستای جهانی پارچه‌بافی
آوازه هنر پارچه‌بافی یا توبافی (به زبان‌محلی) روستای خراشاد، هنری که قدمتش در بیرجند به 3قرن پیش می‌رسد، به همت زنان این روستا جهانی شد. زنان روستا گردوغبار فراموشی را از این هنر زدودند و حالا روستای خراشاد، به یکی از قطب‌های پارچه‌بافی کشور تبدیل شده و در سال97 به‌ثبت جهانی رسیده است. زنان روستای خراشاد، نزدیک به 2دهه گذشته یک شرکت تعاونی راه‌اندازی کردند که تمام محصولات تولید شده این زنان را می‌خرد و به نقاط مختلف کشور و حتی کشورهای اروپایی ارسال می‌کند. زنان خانه‌دار پای دستگاه پارچه‌بافی می‌نشینند و شال سر، حوله مسافرتی، حوله نوزاد، سفره نان، دستمال جیبی، دستمال آشپزخانه، صافی و چادر شب می‌بافند. توبافی در خراشاد با استقبال خوبی از سوی روستاییان روبه‌رو شد؛ به‌طوری که علاوه بر تک تک خانه‌های روستا که یک کارگاه است، 170کارگاه در سطح روستا دایر است و تولیدات را برای فروش و ارسال عرضه می‌کند. روستای خراشاد بعد از ثبت جهانی، به‌عنوان یکی از روستاهای مهاجرپذیر در خراسان جنوبی شناخته شده و ساخت‌وساز ویلاهای استقامتی نیز در روستا بیشتر شد.در ثبت جهانی روستاهای کشور2روستای قاسم‌آباد در گیلان و روستای کلپورگان در سیستان و بلوچستان نیز به‌ترتیب در چادرشب بافی و سفال ثبت جهانی شده‌اند. رونق اقتصادی این 2 روستا و آوازه جهانی شدن شان بازگشت روستاییان و مهاجرت معکوس را رقم زده است.
محمدآباد، روستای پیراهن دوزان در سمنان
سیدمحمدرضا هاشمی، استاندار سمنان چندی پیش خبر داد که روستای محمدآباد در شهرستان میامی استان سمنان، بیکار ندارد و این روستا در تولید پوشاک استان سمنان، نامی درخشان است. اهالی روستای محمدآباد، کارآفرینی را با راه‌اندازی 125کارگاه کوچک و دوخت پیراهن شروع کردند. جوانان روستا راه درآمدزایی را، رونق دادن به کارگاه‌های دوزندگی می‌دانند و نه تنها تمایلی به مهاجرت از روستا ندارند، بلکه باعث شدند تا به جمعیت هزار و 500نفری روستا اضافه شود و سهم مهمی در تولید پوشاک استان داشته باشند. مشکلات روستای محمدآباد مانند دیگر روستاهای استان، در نقص زیرساخت‌ها خلاصه می‌شود که به‌گفته استاندار سمنان، در اولویت رسیدگی و رفع مشکلات است.
اشترمل، دهکده ملی منبت گلریز
روستای اشترمل، پرجمعیت‌ترین روستای تویسرکان همدان است که مردمانش به چوب، جان می‌بخشند و هنرشان باعث شد تا 2سال پیش، اشترمل به نام «دهکده ملی منبت گلریز ایران» معرفی شود. هنر منبت کاری در این روستا، سابقه نیم قرنی دارد و به روزگاری برمی‌گردد که تعدادی از جوانان روستا با سودای یادگیری هنر منبت راهی تهران شدند و با دست پُر به روستا برگشتند و از این راه ارتزاق کردند و هر چه را که آموخته بودند، به علاقه‌مندان آموزش دادند. سبک خاص منبت روستای اشترمل، منبت گلریز بوده که ظریف‌ترین نوع منبت است و فقط با دست انجام می‌شود. حالا روزبه‌روز بر کارگاه‌های این روستا و به‌دنبال آن جمعیت بیش از 1700نفری آن اضافه می‌شود. هنرمندان و کارآفرینان در 500واحد کارگاهی مشغول کارند و بیش از ۹۰درصد امرار معاش مردم روستا، از این راه تامین می‌شود. ناگفته نماند که بانوان هم در این حوزه مشغول به کارند و همین امر باعث شده تا کارگاه‌های خانوادگی در روستا دایر شود. 10نمایشگاه دائمی مبل منبت نیز در روستا فعال است.
تامین زیرساخت‌ها، علت بازگشت به روستاهای کردستان
تامین زیرساخت‌های راههای ارتباطی در روستاهای استان کردستان، باعث شده تا روستانشینانی که روستاهای خود را رها کرده بودند، به زادگاه خود بازگردند. این را سرپرست امور توسعه روستایی استانداری کردستان به خبرنگار همشهری می‌گوید و ادامه می‌دهد: بیشتر روستانشینان به‌دلیل نبود زیرساخت‌های اصلی به‌خصوص راههای دسترسی، روستای خود را رها کردند، اما در سال‌های اخیر با تامین زیرساخت‌ها، به روستاها بازگشتند. سیروان بهرامی در توضیح بیشتر می‌گوید: روستای رشیدآباد در سرشماری سال 95جمعیتی برابر با هزار و 633نفر داشته و در پدیده مهاجرت معکوس، امروز به جمعیت 2هزار نفر رسیده است. روستاهای دیگری همچون مرادقلی، پنجه علی، شیخ حیدر، شریف آباد، قوچه، کهریزه، و قهرآباد با مهاجرت معکوس روبه‌رو بوده‌اند. براساس آخرین سرشماری جمعیت روستای آقبلاغ با 23خانوار، 99نفر و در سال‌جاری با 37خانوار 105نفر است. روستای غیبی‌سو با 100خانوار، 334نفر جمعیت داشته و در سال‌جاری با 174خانوار به جمعیت 624 نفر رسیده است. بهرامی یکی دیگر از علت‌های مهاجرت معکوس را افزایش جاذبه‌های گردشگری و رونق بومگردی می‌داند و می‌گوید: رویکرد ما توسعه موزون منطقه‌ای است که در این حوزه روستاها حائز اهمیت هستند. بیکاری و مشکلات معیشتی در کنار نبود زیرساخت‌های اصلی همچون آب، برق، مخابرات و اینترنت مهم‌ترین عامل مهاجرت روستاییان بوده است؛ موضوعی که حل‌شدن آن شرایط خوبی برای مهاجرت معکوس ایجاد کرده است. کارآفرینان روستا با احیای صنعت یا هنر فراموش شده روستا، توانسته‌اند راهی برای رونق اقتصادی روستا پیدا کنند و زمینه‌ساز مهاجرت معکوس شوند. در این میان برخی از روستاهای کشور به واسطه هنر کهن خود ثبت ملی یا جهانی شده‌اند.
مکث
گلستان و همدان، روستاهای پیشگام در مهاجرت معکوس
نگاه کلی به استان‌های کشور، نشان می‌دهد که گلستان و همدان در سال‌های اخیر، بیشتر از استان‌های دیگر زمینه بازگشت روستاییان به زادگاهشان را فراهم کرده است. افزایش واحدهای تولیدی در روستاهای عطاآباد، پنجپیکر، وامنان و محمدآباد در استان گلستان باعث شده تا بیکاری از روستاها رخت بربندد و 47درصد جمعیت استان در روستاها ساکن باشند. روستاهای بدون بیکار و مهاجرپذیر استان همدان، علاوه بر اشترمل شامل سیدشهاب، جیجانکوه، دهنو آورزمان، لتگاه، دینارآباد، کردآباد، گچ‌تپه، حسام‌آباد، سلیمان‌آباد، رباط و زعفرانیه است.
