گفت‌وگو
همشهری، کارنامه و چالش‌های شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی می‌کند
توقعات بزرگ، موانع فراوان
در حالی 38سال از شکل‌گیری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی می‌گذرد که بررسی عملکرد این شورا نشان می‌دهد در برخی بخش‌ها با موفقیت و در برخی موضوعات با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم؛ چالش‌هایی که رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با ایشان به برخی از آنها اشاره کردند و خواهان برطرف شدن آنها شدند. رهبر معظم انقلاب، رصد و شناخت دقیق ضعف‌ها و گزاره‌های غلط فرهنگی، ارائه راه‌حل‌های عالمانه برای رواج گزاره‌های صحیح و پیش‌بَرنده، وقت‌گذاری کافی برای حضور در شورا، بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور و تجدید فرهنگ و روحیه انقلابی را از کارکردهای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی دانستند. به این بهانه در حاشیه همایش گام دوم شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در مسیر تحول با برخی اعضای آن درباره اقدامات انجام شده و در شرف انجام به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه مصوبات اجرا نشده این شورا به 2بخش ملی و استانی تقسیم می‌شود، گفت: «مهم‌ترین مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ابعاد ملی و کشوری دارد. اسنادی مانند سند نقشه جامع علمی کشور و سند تحول آموزش و پرورش دارای برش‌های استانی هستند که برش‌هایی از آنها باید به شکل استانی تا پایان دنبال شوند.»
سیدرضا عاملی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته برخی مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی اجرایی نشده بود؛ درحالی‌که تأکید بسیاری بر اجرای آنها از سوی دستگاه‌های مختلف وجود داشته است، افزود: «سند مهندسی فرهنگی کشور اساسا به سمت اجرایی شدن نرفته بود. اخیرا با گذشت 8سال از تصویب این سند، ستاد هماهنگی مهندسی فرهنگی کشور تشکیل شد و از زمان شکل‌گیری آن اراده راهبردی برای عمل به مفاد این سند به‌وجود آمده است و راه تحقق اهداف سند فرهنگی کشور در حال هموار شدن است.»
وی اضافه کرد: «برش استانی این سند اکنون در11استان تدوین و ابلاغ شده است و در 3استان نیز شخص رئیس‌جمهور از آن رونمایی کرده است. پیش‌بینی می‌شود برش استانی این سند در مابقی استان‌ها نیز تا پایان سال‌جاری بر اساس اسناد فرهنگی هر استان و بر مبنای نظام و مسائل آنها و به استناد سند مرجع تدوین و ابلاغ شود.»
روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور پس از یک‌دهه
دبیرشورای‌عالی انقلاب فرهنگی، روزآمدسازی سند جامع علمی را یکی از مهم‌ترین اقدامات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برشمرد و گفت: «هم‌اکنون در شرف اصلاح و روزآمدسازی کامل نقشه جامع علمی کشور هستیم. این سند بعد از 10سال از تدوین و ابلاغ آن در حال روزآمدسازی است. در این سال‌ها طبیعتا فناوری و هوش مصنوعی، فضای مجازی و فناوری جدید شکل گرفته است که همه این موارد نیازمند الزامات جدیدی است که سبب شده روزآمدسازی این قانون به‌عنوان یک اولویت مطرح شود.»
عاملی با ارزیابی پیشرفت این سند در کشور گفت: «براساس ارزیابی‌هایی که از سند جامع علمی کشور داشته‌ایم می‌توان گفت که 70درصد مفاد این سند اجرایی شده است. این موفقیت ناشی از برگزاری منظم جلسات، نظارت بر حسن اجرای این سند و نیز فعال بودن کارگروه‌های مرتبط با این سند بوده است. بدون شک روزآمدسازی سند جامع علمی کشور می‌تواند مسیرهای جدیدی را در مسیر توسعه علمی و فناوری کشور ایجاد کند.»
وی با اشاره به برخی چالش‌ها و موانع در اجرای مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و اینکه رهبر معظم انقلاب بر الزامی بودن مصوبات این شورا تأکید دارند، گفت: «مانع اساسی مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نبود ضمانت اجرایی برای عملیاتی کردن مصوبات شوراست. البته به لحاظ روح مصوبه رهبر انقلاب فرمودند که مصوبات شورا در حکم قانون نیست، بلکه مر قانون است و مصوبات باید اجرایی شود. وقتی از امام(ه) و رهبر انقلاب نیز سؤال می‌کنند، امام فرمودند مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باید ترتیب اثر داده شود.»
عاملی با بیان اینکه در سازوکارهای جدید قوه قضاییه، تعامل مناسبی میان شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و سازمان بازرسی برای پیگیری اجرای مصوبات این شورا برقرار شده است، اضافه کرد: «اجرا نکردن مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در حکم عدم‌اجرای قانون از سوی دستگاه‌هاست. سازمان بازرسی در 2سال اخیر به کمک شورا آمده و یک رونوشت از مصوبات اساسی به این سازمان ارسال کرده است و اگر موارد تخلف و اجرا نشدن قانون وجود داشته باشد، موضوع از سوی سازمان بازرسی پیگیری و با دستگاه‌های متخلف برخورد خواهد شد.»
تجدید روحیه انقلابی در برنامهریزیهای شورا
دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در ادامه و در پاسخ به این سؤال که اعضای شورا چگونه به مطالبه رهبرمعظم انقلاب اسلامی مبنی بر ضرورت تجدید روحیه انقلابی در برنامهریزیهای شورا پاسخ خواهند داد، گفت: «جبهه بزرگ فرهنگی و انقلابی سرمایه بزرگی در کشور است که به تعبیر رهبر معظم انقلاب هزاران نفر جمعیت، تشکل، گروه، دسته، مجموعه و جریان است که واقعا علاقه دارند کاری برای اسلام و ارزش‌های اسلامی در کشور داشته باشند؛ به‌عنوان مثال مؤسسات قرآنی مردمی بسیاری داریم که موفقیت آنها به‌مراتب بیشتر از مؤسسات دولتی است. اعتبارات دولتی باید به سمت این مؤسسات که انگیزه و توان دارند سوق پیدا کند و از مجموعه‌ها حمایت حقوقی، قانونی و مالی بیشتری صورت بگیرد.»
وی اضافه کرد: «این کار نیازمند فعالیتی فراگیر است و باید نهضت حضور مردم در حوزه‌های فرهنگی شکل بگیرد؛ چراکه اعتقاد داریم هر جایی که مردم حضور پیدا کردند در آن عرصه موفق‌تر از فعالیت‌هایی بوده‌ایم که به شکل نهادی و دولتی ورود کرده‌ایم و طبیعتا موفق نشد‌ه‌ایم.»
عاملی با اشاره به موضوعات مرتبط با عفاف و حجاب و مباحث پیرامون آن با بیان اینکه موضوع عفاف و حجاب را نباید تنها منحصر به دولت کرد، گفت: «موضوع عفاف و حجاب مربوط به همه مردم ایران است. این مسئله حقوق اجتماعی مردم است. مردم باید در صحنه حضور داشته باشند و فضا باید فضایی شود که رعایت عفاف و حجاب در جامعه شکل بگیرد.» دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با اشاره به اینکه از آبان‌ماه سال 1400تاکنون دست‌کم 30جلسه با 64مصوبه در این شورا برگزار شده است به نقد عملکرد شورا پرداخت و گفت: «شورا نیازمند همکاری گستره‌تری از سوی اعضاست. اینکه رهبر معظم انقلاب بر هویت جمعی تأکید کردند این بود که اعضا در اجرای ماموریت‌های خود خصوصا اعضای حقوقی و قوای سه‌گانه مشارکت تمام‌عیاری در تصمیم‌گیری‌ها و مصوبات داشته باشند.»
وی با تأکید بر اینکه قوای سه‌گانه کشور باید در امتداد یکدیگر حرکت کنند، در پاسخ به این سؤال که برخی مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با مخالفت‌هایی ازسوی برخی قوا روبه‌رو می‌شود، افزود: «هنگامی که مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تصویب و برای اجرا ابلاغ می‌شود، قوای سه‌گانه باید از مصوبه ابلاغی حمایت و از آن پشتیبانی کنند. اختلاف‌نظر درباره یک موضوع مانند کنکور طبیعی است، اما این اختلاف‌نظرها باید پیش از تبدیل شدن موضوع به مصوبه مطرح شود و بعد از تصویب آن نباید این اختلاف‌‌ها مطرح شود، بلکه همه باید برای اجرا کردن آن مصوبه تلاش خود را انجام دهند.»
خانه‌های گفت‌وگو احیا شد
دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در ادامه و در پاسخ به این سؤال که دشمن از طریق نفوذ فرهنگی در تلاش برای ایجاد دودستگی در جامعه است و شورا در این زمینه چه اقداماتی را انجام داده است، به احیای خانه گفت‌وگو پس از گذشت سال‌ها از تصویب آن در کشور اشاره کرد و گفت: «سال‌هاست که جریان‌های معاند بر طبل جدایی و انشقاق در کشور می‌کوبند. تجربه ما در سال‌های گذشته نشان می‌دهد افرادی که به هردلیلی به موضوعی اعتراض دارند توانسته‌اند بعد از دریافت مجوز، اعتراض خود را طرح کنند.» عاملی اضافه کرد: «برای تسریع در فرایند مصوبه، خانه گفت‌وگو را که از سال‌ها قبل در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده بود، احیا کردیم. با احیای این قانون، تشکل‌های دانشگاهی و حتی افرادی که عضو هیچ تشکلی در دانشگاه نیستند، اما به موضوعی علاقه دارند و می‌خواهند درباره آن حرف بزنند، می‌توانند با دریافت مجوز در این خانه‌ها به گفت‌وگو بپردازند و نظرات خود را بیان کنند.» وی با بیان اینکه با وجود چنین سازوکارهایی ممکن است افراد کمی برای دریافت مجوز تجمع اقدام کنند، خاطرنشان کرد: «متأسفانه سیاه‌نمایی‌هایی در جامعه وجود دارد که به شکل هدفمند و درطول سال‌های طولانی در حال انجام است. واقعیت این است که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و سیاستگذاری آن در سال‌های گذشته مبتنی بر ایجاد فضای مفاهمه و گفت‌وگو در جامعه بوده است؛ چراکه اعتقاد داریم جوانه نوآوری در گفت‌وگو شکل می‌گیرد و تلخ‌گویی و بن‌بست‌نمایی کمکی به پیمودن راه بهتر در جامعه نمی‌کند.»
فراز و فرود شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با تغییر دولت‌ها
رئیس شورای فرهنگی، اجتماعی زنان و خانواده و عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز درحاشیه همایش گام دوم شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در مسیر تحول گفت: «در 40سال گذشته هر بار دولت‌ها با شورای‌عالی انقلاب فرهنگی همراه شدند، بسیاری از مصوبات فرهنگی کشور جنبه عملی پیدا کرد، اما با تغییر دولت‌ها و نگرش‌های آنان به موضوعات فرهنگی، این شورا نیز با فراز و فرودهای بسیاری همراه شده است.» کبری خزعلی با بیان اینکه تحول فرهنگی باید در مسیر سبک زندگی مردم دیده و احساس شود، گفت: «خانواده و سبک زندگی مهم‌ترین تأثیرات فرهنگی را می‌پذیرند. آشفتگی فرهنگی یا افتادن زمام امور به‌دست افراد ناشایست، ناشی از آشفتگی در تصمیم‌گیری مسئولان کشور است.» وی با انتقاد از برخی شاخص‌سازی‌های کاذب در زمینه حضور زنان در جامعه ادامه داد: «متأسفانه در گذشته شاخص سنجش حضور زنان در جامعه به تعداد وزیر یا نماینده مجلس شدن محدود شده بود؛ درحالی‌که بدون شک با توجه به وضعیت فرهنگی کشور این ظرفیت وجود دارد که دست‌کم تا 3برابر وضعیت کنونی شاهد حضور زنان در تمام عرصه‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و هنری کشور باشیم.» این عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه باید فرهنگ ایرانی از تهدیدها برای خود فرصت بسازد، افزود: «تبدیل کردن تهدید جهانی‌سازی به فرصت برای ایجاد معاهدات و افزایش ارتباطات با شکل‌گیری نظام فرهنگی مشترک و شورای فرهنگی با کشورهای همسو و همراه برای کاهش وابستگی به سازمان‌های بین‌المللی و فرهنگی می‌تواند گام مؤثری برای جلوگیری از نفوذ فرهنگی غرب در کشور باشد.» خزعلی ادامه داد: «با تلاش صورت گرفته در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی سند 2030که برای نفوذ در مدارس کشور طراحی شده بود رد شد که این موضوع را می‌توان یکی از موفقیت‌های شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در عمل به وظایف آن به شمار آورد.»
نبود اعتبار، چالش مصوبات شوراست
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی نیز در حاشیه همایش گام دوم شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در مسیر تحول در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین چالش شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بعد از 38سال از تاسیس آن چیست، گفت: «یکی از چالش‌های اساسی نبود اعتبار برای اجرا کردن مصوبات شوراست. بدون منابع مالی کافی امکان اینکه بتوان مصوبات را اجرا کرد، وجود ندارد. اگر مصوبه‌ای در شورا به تصویب می‌رسد باید منابع مالی برای اجرای آن نیز درنظر گرفته شود؛ در غیراین صورت ممکن است مصوبات جنبه اجرا به‌خود نگیرد.» امیرحسین بانکی‌پور، با بیان اینکه بسیاری از مصوبات در مرحله اجرا به‌دلیل داشتن بار مالی پیش‌بینی نشده از سوی دستگاه‌ها مسکوت باقی می‌مانند، افزود: «متأسفانه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگ را صرفا محترم می‌داند، اما برای آن جایگاهی در نظام بودجه‌ریزی قائل نیست. به‌عنوان نمونه هنگامی که از لزوم تخصیص بودجه در حوزه کار رسانه‌ای برای فرهنگسازی صحبت می‌شود، می‌گویند این کار در اولویت نیست و اعتباری به آن تخصیص نمی‌دهند و با این کار به فرهنگ کشور و مصوبات شورا ظلم می‌کنند.»
