نوسازی هدفمند شهر

محمد سرابی-روزنامه نگار

سابقه نوسازی شهری در کشور‌های توسعه‌یافته اروپا به قرن18 بازمی‌گردد؛ زمانی که انقلاب صنعتی شیوه زندگی شهری را تغییر داده بود و محله‌های بزرگی در حاشیه و درون شهر‌های قدیمی به‌وجود آمده بود که کارگران فقیر کارخانه‌ها در آن سکونت داشتند. اگرچه شهر‌های قرن18 از آنچه اکنون به‌عنوان زیرساخت آب و برق می‌شناسیم، بی‌بهره بودند، اما ظاهر این محله و شکل ساختمان‌ها هم نشانه‌ای از محرومیت کامل بود. پیش از آن هم ساخت و تخریب ساختمان‌ها به‌صورت طبیعی انجام می‌شد اما این کار در چارچوب طرح معینی قرار نداشت. پس از انقلاب فرانسه موضوع رسیدگی به اقشار شهری کم‌درآمد در غرب اروپا مورد توجه قرار گرفت. در نیمه قرن19 طرحی برای بازسازی پاریس ارائه شد. در همین زمان گروهی از اصلاح‌طلبان اجتماعی و سرمایه‌گذاران تصمیم به رفع مشکل محله «مینستر» لندن گرفتند که تبدیل به محلی فقیر و بدنام شده بود. سرمایه‌گذاران شخصی تعدادی بلوک‌های ساختمانی در برخی نقاط این محله ایجاد کردند و تعدادی از ساکنان به آنها منتقل شدند. بلوک‌های آپارتمانی اطراف یک حیاط مرکزی ساخته شده بودند و اصول معماری مانند نورگیر‌بودن و تامین گرما، در آنها رعایت شده بود. قانون بهداشت عمومی هم ایجاد شبکه انتقال فاضلاب را اجباری کرده بود. موفقیت این ساختمان‌ها باعث تقلید آن در ساخت‌و‌ساز‌های دیگر شد. شورای شهر لندن که در سال1889 تاسیس شد، با مشاهده موفقیت‌ قبلی سرمایه‌گذاران خصوصی، اجازه پاکسازی محله «نیکول» را صادر کرد که باعث شد در مدت کوتاهی بیش از هزار واحد آپارتمان دو سه‌اتاقه در آن ساخته شود. تعدادی مغازه و کارگاه نیز در این محله ساخته و کلیسا‌ها و مدرسه‌های آن حفظ شدند. در سال1900 پروژه جدید رسما افتتاح شد.
بعد از پایان جنگ جهانی اول و در سال1919 شرایط اقتصادی جدید و کمبود مسکن باعث شد که دولت انگلیس به‌دنبال طرح بلندمدتی برای تامین خانه‌ باشد. به‌دلیل حضور بخش خصوصی قدرتمند و صاحب ثروت در این کشور، دولت بیشتر کار برنامه‌ریزی و مشارکت کلی را برعهده داشت. تا 10سال ساختمان‌های جدید ساخته شدند و بعد از آن رکود جهانی اقتصاد کار را متوقف کرد. دولت انگلیس از بخش مسکن که تا حدی در هدایت دولت قرار داشت، به‌عنوان راهی برای ایجاد رونق اقتصادی بهره‌گرفت. نمونه نوسازی شهری انگلیس بعدا در نیویورک و سپس در دیگر شهر‌های بزرگ دنیا اجرا شد.