جهان‌نما
پایان پرونده بحران منطقه‌ای قطر
سفر غیرمنتظره رئیس امارات متحده عربی به قطر را می‌توان نقطه پایان رسمی بحران در روابط دوحه و کشورهای عربی منطقه دانست
5سال پس از قطع روابط تجاری و دیپلماتیک امارات متحده عربی با قطر، محمد بن‌زاید آل‌نهیان، رئیس امارات در یک سفر از پیش اعلام نشده روز گذشته به دوحه سفر کرد. این سفر که گفته می‌شود به دعوت تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر انجام شده را می‌توان پایانی بر خصومت 2طرف دانست که در یک بحران منطقه‌ای بین سال‌های 2017تا2021 میان قطر و کشورهای عربی، رودرروی هم قرار گرفته بودند.
اگرچه کشورهای عربی به رهبری عربستان در سال2021 پایان تحریم‌ها علیه قطر را اعلام کردند اما سفر دیروز نقطه عطف بحرانی است که قطر را با چالشی بی‌سابقه روبه‌رو کرده بود. در جریان افتتاح بازی‌های جام‌جهانی در دوحه، محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی و عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر، شرکت کرده بودند اما از طرف امارات شیخ محمد بن‌راشد آل‌مکتوم، معاون رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و حاکم دبی در این مراسم حاضر شده بود؛ امری که باعث شد تا برخی ناظران گمانه‌زنی کنند که افق روابط قطر و امارات همچنان تیره است.
بر همین اساس است که سفر دوشنبه محمد بن‌زاید آل‌نهیان به دوحه را که از او به‌عنوان معمار اصلی تحریم‌های سختگیرانه ائتلاف سعودی علیه قطر نامبرده می‌شود می‌توان پایان بحران منطقه‌ای این کشور با همسایگانش به‌شمار آورد.
کشورهای شورای همکاری‌های خلیج‌فارس در سال2017 همزمان با موج اعتراض‌های گسترده در کشورهای منطقه، به‌دلیل حمایت قطر از گروه اخوان‌المسلمین در مصر و جریان‌های نزدیک به این گروه در کشورهای دیگر، دوحه را که به‌دنبال تقویت هرچه بیشتر قدرت نرم خود بود، به حمایت از تروریسم متهم کرده و مرزهای هوایی، زمینی و دریایی خود را به‌مدت 3سال‌ونیم به روی این کشور بستند.
این کشورها فهرستی با ۱۳خواسته ازجمله متوقف شدن فعالیت شبکه خبری الجزیره، خروج سربازان ترکیه از خاک قطر و دوری از ایران و ترکیه را به دوحه ارائه دادند و خواستار اجرای آنها شدند. دولت قطر از اجرای این خواسته‌ها سر باز زد و کشورهای همسایه را به نقض حاکمیت خود متهم کرد. در آن زمان، مسدود شدن تنها راه حمل‌ونقل زمینی به قطر توسط عربستان سعودی باعث شد که جمعیت 2.7میلیونی قطر نسبت به کمبود موادغذایی و سایر کالاهای اساسی به‌شدت احساس خطر کنند. سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس سرانجام در چهل‌ویکمین نشست خود که در اوایل ژانویه۲۰۲۱ به میزبانی عربستان برگزار شد «بیانیه العلا» را در راستای پایان بحران با قطر امضا کردند؛ آتش‌بسی دیپلماتیک که هنوز تا عادی‌سازی روابط راه درازی در پیش داشت.
خبرگزاری رویترز با اشاره به سفر غیرمنتظره محمد بن‌زاید به قطر نوشته است: در اوج بحران قطر، ستون‌نویس‌های روزنامه‌های نزدیک به دولت امارات پیشنهاد می‌دادند که در امتداد مرز 87کیلومتری قطر و عربستان سعودی خندقی حفر شده و با زباله‌های هسته‌ای پر شود. گرچه این درخواست‌ها در حد لفاظی‌های دیپلماتیک باقی ماند اما نشان می‌داد که بحران تا چه حد جدی است؛ بحرانی که به اعتقاد حاکم وقت کویت تقریبا تا آستانه آغاز تقابل نظامی پیش رفته بود.
با نزدیک شدن رقابت‌های جام‌جهانی فوتبال، اما چشم‌انداز سیاست خارجی قطر به‌طور اساسی دستخوش تغییرات شد؛ چرا که دوحه برای برگزاری بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان نیاز داشت تا تنش‌ها با همسایگانش را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. به همین دلیل قطر به جای ادامه تقابل، تلاش کرد تا نقش منطقه‌ای سازنده را در پیش گرفته و تنش‌ها با همسایگان را کاهش دهد. این کشور همچنین سیاست متنوع‌سازی هر چه بیشتر شرکای تجاری و سیاسی را در پیش گرفت تا از این طریق تهدیدهای امنیتی علیه خود را کاهش دهد.
ژانویه2021 بود که قطر پس از سال‌ها تنش روابط دیپلماتیک خود با مصر را از سرگرفت. گفته شده، دیپلمات‌های ارشد ضمن سفرهای متقابل، کمیته‌ای را تشکیل دادند تا نگرانی‌های متقابل را حل‌وفصل کنند و همکاری‌ها میان 2کشور را افزایش دهند. دوحه با بهبود روابط با قاهره متعهد شد تا طی سال‌های آتی به‌میزان 5میلیارد دلار در اقتصاد مصر سرمایه‌گذاری کند. قطر علاوه‌بر تنش‌زدایی با قاهره چند گام دیگر پیش گذاشت و زمینه دیدار تاریخی عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، را در دوحه و در حاشیه افتتاح بازی‌های جام‌جهانی فراهم کرد. العربیه نوشته است که این دیدار نتیجه 2ماه میانجیگری قطر بوده است. 2کشور طی سال‌های اخیر درگیر تنش‌‌های متعدد منطقه‌ای بوده‌اند.
قطر اختلافاتش را با عربستان سعودی نیز تا حد زیادی کاهش داده و سعی کرده در مسیر عادی‌سازی روابط با ریاض حرکت کند. پس از چند دور گفت‌وگو و مذاکره از ژانویه2021، در تازه‌ترین تحول محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی و شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی امیر قطر، در مراسم افتتاحیه بازی‌های جام‌جهانی با یکدیگر دست داده و به دوربین‌ها لبخند زدند.
قطر در مقاطعی نیز میان آمریکا و ایران میانجیگری کرده است. این کشور پس از ماه‌ها میزبانی مذاکرات آمریکا و طالبان، در نهایت به خروج شتابزده نیروهای آمریکایی و اروپایی از افغانستان کمک قابل‌توجهی کرد؛ رویکردی که باعث شده تا غربی‌ها قطر را بهترین دوست منطقه‌ای ناتو بنامند.
به اعتقاد برخی ناظران، سفر غیرمنتظره رئیس امارات به قطر تازه‌ترین دستاورد میزبانی جام‌جهانی فوتبال برای قطر است که به‌طور رسمی به یک دوره پرتنش از روابط دوحه با همسایگانش پایان داده است.
