نابغه موسیقی که صدایش مثل هیچکس نبود
«آن زمانها خوشحال بودیم و شادی میکردیم که ظهر در جایی مهمان هستیم که تاج در آنجا حضور دارد. و این شب را شب شادی میدانستیم، چرا که همراه او بودیم و از صدایش لذت میبردیم؛ صدایی که به واقع از جنس دیگری بود. همه میخواندند اما صدای تاج صدای دیگری بود و این خواست خداست. هنرمند باید سیمش به سیم ازلی وصل باشد.» اینها را استاد حسن کسایی، نوازنده بزرگ نی میگوید.
در زمانی که جلالالدین تاج اصفهانی در قید حیات بود، خوانندههای مختلفی در رادیو برنامه اجرا میکردند؛ چهرههایی که با روزنامهها و مجلههای بسیاری در ارتباط بودند و میل زیادی به مطرح شدن داشتند. با این همه امروز نه اسمی از آنها هست و نه یادی. تاج ارتباط زیادی با مدیران روزنامهها و تلویزیون و رادیو نداشت. حتی در زمانی هم که رادیو نبود، از صدای او صفحهای ضبط نشد. با این حال، هنرش او را زنده نگهداشت. آوازهای تاج یادگار ارزندهای است از مکتب اصفهان.
سیدجلال از همان اوایل بهخاطر ذوق موسیقایی و علاقهای که نسبت به ادبیات فارسی داشت، در مناسبتهای گوناگون، شعری را انتخاب میکرد و لب به آواز میگشود. نخستین مربی او پدرش بود و بعدها در مکتب سیدعبدالرحیم اصفهانی، مکتب حبیب و مکتب عبدالحسین صفر پرورش یافت. البته همراه با خانوادهای که همواره مشوق او بودند. مجموعه این عوامل و نبوغ باطنی او به همراه صدای منحصربهفردش، خیلی زود او را به چهرهای بیمانند تبدیل کرد. البته منش نیک و بزرگواریاش هم در این امر، بیتأثیر نبود. تاج، گنجینه و حافظ تمامی پردهها، مقامات و گوشههای موسیقی مقامی ایرانی بود. از شاگردان شناخته شده تاج، میتوان از مرتضی شریف، احمد مراتب، حسین شاهزیدی و علیرضا افتخاری نام برد.
از مشهورترین آثار جلالالدین تاج اصفهانی صفحه آواز همایون است که در حدود ۱۳۱۲ در تهران ضبط شد. این اثر، دهههای متوالی از شهرت و محبوبیت برخوردار بود و از آثار معیار در بررسی مکتب آواز اصفهان است. علی تجویدی از نوازندگان ویلن درباره تاج اصفهانی گفته است: «به راستی تاج اصفهانی ازجمله چهرههای درخشان عالم هنر و خوانندگی است که شاید سالیان دراز مادر دهر چنان فرزندی نزاید. تاج اصفهانی صرفنظر از هنر و هنرمندی واجد شرایط صفات برجستهای بود. از مکارم اخلاقی، مناعت طبع، بزرگمنشی و وارستگی گرفته تا ظرافت طبع و خوشصحبتی همه دستبهدست هم داده و از تاج انسانی نمونه بهوجود آوردند تا جایی که هیچکس پیدا نمیشود که او را دیده باشد و شیفتهاش نشود.» تاج در بامداد ۱۳ آذر ۱۳۶۰ در سن ۷۸ سالگی در منزل پدری بهعلت کهولت سن و بیماری درگذشت و در تکیه سیدالعارفین در تخته پولاد اصفهان به خاک سپرده شد.