معمای امنیتی «درعا»

اواخر هفته گذشته گروه تروریستی داعش اعلام کرد که «ابو الحسن الهاشمی القرشی» رهبر این گروه در یک درگیری مسلحانه کشته شده است. این دومین رهبر گروه داعش است که در سال‌جاری میلادی کشته می‌شود. داعش بدون اشاره به جزئیات چگونگی کشته شدن او اعلام کرده که «ابوالحسین الحسینی القرشی» به‌عنوان رهبر جدید این گروه انتخاب شده است. ناظران بر این باورند که با وجود شباهت‌های اسمی، رهبر پیشین و فعلی داعش هیچ نسبتی با یکدیگر ندارند چون احتمالا نام‌های اعلام شده، نام واقعی این افراد نیست.
گفته شده، ابوالحسن الهاشمی القرشی اواسط ماه اکتبر (حدود 2ماه قبل) پس از محاصره شدن از سوی ارتش سوریه و گروه‌های محلی، خود را منفجر کرده است. خبرگزاری دولتی سوریه (سانا) پریروز به نقل از یک منبع امنیتی در درعا اعلام کرد که ابوالحسن الهاشمی القرشی در واقع همان «عبدالرحمن العراقی» معروف به «سیف بغداد» است که در عملیات امنیتی مشترک انجام شده توسط ارتش سوریه و برخی گروه‌های محلی در شهر جاسم در حومه شهر درعا کشته شده است.
شهر درعا نخستین شهری بود که در سال 2011 علیه حکومت بشار اسد شورید. مطرح شدن نام این شهر پس از 11 سال، بار دیگر خطر چالش‌‌های امنیتی آن را، این بار با حضور داعش، یادآور شده است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس درباره عملیات ارتش سوریه نوشته: این عملیات که 2 روز طول کشیده، یک روز پس از بمبگذاری در اتوبوسی در حومه شهر دمشق آغاز شده که در جریان آن 18سرباز سوریه‎ای کشته و 27تن دیگر زخمی شدند. در آن زمان رسانه‌های نزدیک به دولت سوریه گزارش دادند که مقام‌های اطلاعاتی دریافته‌اند که تعدادی از اعضای داعش در محله‌های شمالی شهر جاسم در استان درعا در 60کیلومتری جنوب دمشق مخفیگاه‌هایی دارند. در این عملیات، نیروهای دولتی سوریه به همراه نیروهای تیپ هشتم شرکت داشتند.
وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) نیز گرچه خبر کشته شدن رهبر داعش را تأیید کرده اما بدون اشاره به نقش دولت سوریه در کشته شدن ابو الحسن القرشی، انجام این عملیات را به نیروهای موسوم به «ارتش آزاد سوریه» که جزو نیروهای مخالف دولت سوریه هستند نسبت داده است.
براساس گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی غربی، ابوالحسن القرشی، رهبر کشته شده داعش، احتمالا «جمعه عواد ابراهیم البدری» برادر ابوبکر البغدادی رهبر سابق داعش، یا «عبدالرئوف المهاجر» یکی از رهبران ارشد داعش بوده است. گزارش‌های دیگری نیز به نقل از دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در لندن منتشر شده که در آنها ضمن اشاره به حملات گروه «ارتش آزاد سوریه» که منجر به کشته شدن ابوالحسن شده، نام واقعی رهبر داعش را «عبدالرحمن العراقی» عنوان کرده است.

چه‌کسی رهبر داعش را کشت؟
طبق گزارش روزنامه العربی الجدید، عملیات‌های ضدتروریستی اخیردر منطقه درعا با هدایت ارتش سوریه و با حضور نیروهای تیپ هشتم انجام شده است. نیروهای این تیپ که به نیروهای «جبهه جنوبی» معروف بودند، زمانی در جرگه مخالفان مسلح دولت سوریه قرار داشتند اما به واسطه میانجیگری روسیه در سال 2018از در سازش با دولت مرکزی سوریه در آمدند. این گروه در ازای واگذاری تسلیحات سنگین خود و نگه داشتن تسلیحات سبک در قالب تیپ هشتم از لشکر پنجم ارتش سوریه سازماندهی شده و وارد کارزار مقابله با گروه‌های تروریستی به‌ویژه داعش شد. تیپ هشتم از لشکر پنجم ارتش سوریه در واقع توسط روسیه ایجاد شد. تیپ هشتم برای مدتی حتی تحت فرمان مستقیم روسیه بود.
بنا بر گزارش‌ها، تیپ هشتم از ماه گذشته عملیات‌هایی را علیه 20تا 30مخفیگاه‌ اعضای داعش در منطقه طارق السد در درعا انجام داده است. در یکی از این عملیات‌ها که به همراه نیروهای ارتش سوریه 2هفته قبل انجام شد، ‌پس از 2 روز محاصره یکی از مخفیگاه‌های داعش، اجساد 9عضو این گروه تروریستی و 3غیرنظامی کشف شد.

وضعیت شکننده امنیت درعا 
خبر کشته شدن ابو الحسن القرشی، رهبر داعش در مخفیگاهش در استان درعا واقع در جنوب سوریه، بحران امنیتی، این منطقه را بار دیگر برجسته کرده است. استان درعا از سال 2021تاکنون شاهد 226حمله تروریستی بوده که در جریان آن حداقل 131غیرنظامی کشته شده‌اند. 3 شهردار، 2 عضو کمیته مرکزی، 47نفر از اعضای سابق گروه‌های مخالف دولت که اخیرا به هیچ گروه نظامی وابسته نبودند، جزو قربانیان حملات تروریستی داعش در یک سال گذشته بوده‌اند.
العربی جدید نوشته: «عملیات اخیر و کشته شدن رهبر داعش پایان فصل دیگری از حیات هسته‌های مشکوک داعش در استان درعا بود. با این حال، با توجه به تشدید تحرکات این گروه تروریستی در جنوب سوریه، بعید به‌نظر می‌رسد که کشته شدن ابو الحسن القرشی در درعا به معنی پایان فعالیت داعش در این منطقه باشد.»
پیش از تسلط دوباره نیروهای دولت بشار اسد بر این استان در سال 2018، درعا و بخش‌هایی از استان قنیطره تحت کنترل گروه‌های وابسته به جبهه جنوبی ارتش آزاد سوریه بود. در سال 2016بود که گروه موسوم به «ارتش خالد بن الولید» وابسته به گروه تروریستی داعش در این منطقه اعلام موجودیت کرد. این گروه گرچه عمر چندانی نداشت و درنهایت طی عملیات‌های ضدتروریستی دولت سوریه و گروه‌های وابسته به آن متلاشی شد اما برخی از عناصر آن که از عملیات‌ها جان سالم به در برده بودند به روستاها و زادگاه‌های خود در جنوب و جنوب غربی بازگشتند؛ افرادی که به اعتقاد ناظران با پیوستن به گروه تروریستی داعش در اغلب ترورها و حملات هدفمند سال‌های اخیر به‌ویژه یک سال گذشته علیه نیروهای دولتی سوریه و غیرنظامیان در این کشور نقش داشته‌اند.
محمد العسکرا، فعال حقوق‌بشر که وضعیت مناطق جنوبی سوریه را مستند می‌کند، معتقد است که عناصر سابق ارتش خالد بن ولید با هسته جدید داعش در جنوب سوریه ارتباط نزدیکی دارند. العسکرا به العربی جدید می‌گوید: «طبق جزئیاتی که داریم بیش از 200عضو سابق ارتش خالد بن الولید اکنون در درعا به عضویت داعش درآمده‌اند که برخی از آنان ملیت عراقی دارند. اینها اغلب افرادی هستند که پیش‌تر کنترل منطقه یرموک در غرب درعا را در دست داشتند. آنها پس از بیعت با ابو الحسن القرشی، رهبر داعش، به‌طور رسمی در شهر جاسم مستقر شدند.» شهر جاسم جایی است که رهبر داعش در عملیات اخیر کشته شد.
گرچه داعش با سقوط آخرین سنگر خود در شهر باغوز در شرق سوریه در سال 2019از نظر سرزمینی کاملا شکست خورد، اما هسته‌های این گروه‌های تروریستی در بخش‌های مختلفی از سوریه همچنان فعال است؛ ازجمله در صحرای سوریه که نیروهای آن بارها به نیروهای دولتی سوریه و غیرنظامیان حمله کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال، در سال 2018بود که در جریان حمله آنان 258عضو اقلیت دروزی‌ سوریه در استان سویده قتل‌عام شدند.
به اعتقاد برخی ناظران، داعش در جنوب سوریه اکنون به‌دنبال گسترش سرزمینی نیست و بیشتر به‌دنبال حفظ خود و انجام عملیات‌های محدود با اهداف مشخص است. در این میان، امنیت درعا اکنون به‌طور مستقیم توسط نیروهای امنیتی دولت سوریه و تیپ هشتم که پس از توافق با دمشق به ریاست «الحمد العوده» در ارتش سوریه ادغام شده، مدیریت می‌شود.

مکث
رهبر داعش در درعا چه می‌کرد؟
ابوالحسن الهاشمی القرشی، رهبری گروه تروریستی داعش را پس از کشته شدن «ابو ابراهیم القرشی» به‌عهده گرفت. ابو ابراهیم القرشی نیز پس از آنکه نیروهای ویژه آمریکایی به محل اختفای وی در شهرک اطمه در شمال سوریه حمله کردند، خود را منفجر کرد. رشید الحورانی، فعال سوریه‌ای، به شبکه العالم می‌گوید: «رهبر داعش که این گروه او را ابوالحسن القرشی نامیده بود، در استان درعا به نام ابو عبدالرحمن العراقی شناخته می‌شد. او حدود یک سال پیش با زنی از ساکنان درعا ازدواج کرد، سپس مزرعه‌ای در شهر جاسم در استان درعا خرید و در آن خانه‌ای ساخت.» گفته شده، القرشی محکمه‌ای در فاصله 400متری از مرکز ایست بازرسی نیروهای حکومت سوریه برپا کرده بود و همین محکمه بود که حضور او و اعضای گروه داعش را در این منطقه فاش کرد و باعث شد گروه‌های محلی به آنان در شهر جاسم و اطراف آن حمله کنند. شمار عناصر داعش و فرماندهان‌شان در این شهر قبل از عملیات یادشده 200نفر بود. محکمه یادشده مخالفان داعش را در شهر جاسم محاکمه و همچنین احکامی برای ترور برخی از آنان صادر می‌کرد. به‌گفته «محمد الدرعاوی» فعال رسانه‌ای در درعا، ولید البیروتی، ابو حسن الشامی و شماری از فرماندهان و عناصر داعش که برخی از آنها تونسی بودند، همراه ابوالحسن الهاشمی القرشی کشته شدند. آسوشیتدپرس نوشته که گروه‌های محلی که در عملیات ضدتروریستی 15نوامبر شرکت داشتند نمی‌دانستند فردی که در جریان این عملیات کشته شده، رهبر شماره یک داعش است.