شهر برای معلولان هموارتر می شود

محمد سرابی- روزنامه‌نگار

در بافت‌های فرسوده، هر تکه پیاده‌رو مستقل است. شیب، سنگفرش و عرض متفاوتی دارند و حتی عابران پیاده هم باید با احتیاط از آن عبور کنند. کالسکه کودک و صندلی چرخ‌دار نمی‌توانند از این مسیر بگذرند، اما همین خیابان‌ها هم قابل اصلاح هستند. به گزارش همشهری، در برنامه‌ای بلندمدت، مناسب‌سازی‌های کوچک به هم می‌پیوندند و فضای عمومی شهر برای رفت‌وآمد معلولان و هر کسی که ناتوانی دارد، آماده می‌شود. بوستان‌های شهدای مدافع امنیت منطقه 17و باغ نظر هفت‌چنار منطقه 10که امروز در پانزدهمین شنبه «امید و افتخار» افتتاح می‌شوند، از ابتدا برای افراد دارای معلولیت ساخته شده‌اند؛ یعنی همه مواردی که معلولان هنگام حضورشان در پارک نیاز دارند، درنظر گرفته شده است. امروز همچنین از 200کیلومتر معبر مناسب‌سازی شده در مناطق 22گانه تهران رونمایی می‌شود. نکته قابل توجه کار اینجاست که بیشتر این معابر، در همجواری محل سکونت تعدادی از معلولان شهر قرار دارند.

باغ نظر به جای باغ زعیم
خیابان دعوتی با سنگ‌های مکعب شکل صاف، سنگفرش و در پیاده‌رو آن نیمکت‌های سنگی نصب شده است. همین کار به کسب اغذیه‌فروشی‌های مقابل پارک کمک کرده است. موزه آثار طبیعی و حیات وحش هفت‌چنار و شعبه شهر کتاب هم در همین نزدیکی است. ولی میدان بریانک هنوز نیاز به مناسب‌سازی‌ دارد. تقریبا تمام سطح باز آن به چرخیدن خودرو‌ها اختصاص پیدا کرده و به جز مجسمه‌های کوچک بچه‌ها و پیرمرد که در شمال میدان نصب شده، جای خالی باقی نمانده است. در این محله‌های قدیمی باید به‌دنبال فضای خالی گشت تا بتوان آن را به خدمات عمومی اختصاص داد یا میدانگاهی به‌وجود آورد تا عصر‌ها محل گذراندن اوقات فراغت اهالی باشد. بوستان نور در جنوب و بوستان باغ حکیم در شمال بلوار بریانک، تکه‌های کوچک فضای سبز هستند. در غرب خیابان دعوتی هم فضای سبزی بزرگ و قدیمی قرار گرفته که قسمت‌هایی از آن ساخته شده و بخش‌هایی در کنار زمین فوتبال و مجتمع فرهنگی و هنری اعتماد، باقی‌ مانده است. تا مدت‌ها،   مرحله ساخت بوستان‌ها به مناسب‌سازی‌های مخصوص معلولان توجه کمتری می‌شد. از چند سال قبل، این نکته در صدر برنامه‌های عمرانی شهرداری قرار گرفته است و بوستان‌های جدید از ابتدا مسطح و با مسیر‌های عبور وسیع ساخته می‌شوند.
در شمال بوستان اعتماد و ابتدای خیابان حسام‌الدین، فضای کوچک مثلثی شکلی بین مسیر حرکت خودرو‌ها به‌وجود آمده که خالی است. کبوتر‌ها مشغول چیدن دانه‌هایی هستند که اهالی اینجا روی زمین می‌ریزند. مغازه‌های اطراف بیشتر مواد خوراکی و نیاز‌های روزمره زندگی را می‌فروشند. سراغ «باغ نظر» را می‌گیریم. یک نفر به اشتباه نشانی «باغ زعیم» را می‌دهد. باغ زعیم دورتر از خیابان رنجبر قرار دارد و مدتی پیش بخش اصلی آن تبدیل به آپارتمان شد. تنها چند باغ کوچک دیگر در این محدوده به جا مانده   که بقایای خانه‌های بزرگ قدیمی است. هنوز درختان نارون و توت کهن در کوچه و خیابان‌ها دیده می‌شوند که اگرچه شاخه و برگ خود را از دست داده‌اند، اما بزرگی تنه آنها نشانه‌ای از سابقه طولانی باغداری و زندگی در این منطقه است. بعضی مغازه‌های کوچک و بزرگ همان شکل سنتی خود را حفظ کرده‌اند. پارچه‌فروشی که توپ‌های پارچه گلدار دارد و تعمیرگاهی که موتورسیکلت‌ها را در پیاده‌رو باز و بسته می‌کند. نرده‌های هنرستان قدیمی «موافق» هم رو به داخل خم شده است تا از فرار دانش‌آموزان جلوگیری کند. خودرو‌ها از همه طرف می‌گذرند و از هر فرصتی برای عبور استفاده می‌کنند.
پیاده‌رو خیابان حسام‌الدین از هفت‌چنار تا باغ نظر نیاز به بازسازی دارد. هیچ کالسکه کودکی در این محدوده به چشم نمی‌خورد. ساختمان‌های تازه‌ساز عقب‌نشینی کرده‌اند، اما بنا‌های قدیمی همچنان سرجای خود هستند و پیاده‌روی کم‌عرضی برای عبور یک یا 2 نفر در مقابل آنها باقی مانده است. حاشیه خیابان از دوطرف، محل پارک خودرو‌هاست. حتی موتورسیکلت هم نمی‌تواند به سادگی از این پیاده‌رو عبور کند.
باغ نظر که امروز به نام «بوستان باغ‌نظر ویژه مادر و کودک» در بریانک افتتاح می‌شود، ساختار جدیدی دارد. همه مسیر‌های درون آن «هم‌سطح» هستند و امکانات مورد نیاز مانند وسایل ورزشی ایستگاه تندرستی، با توجه به همین ویژگی یک‌سطح بودن ساخته شده است. درخت کاج بلند و بزرگ مقابل آن، روی آجرفرش قرمز سایه انداخته است. در مقابل، بوستان محلی به پارک خودرو‌های ویژه معلولان اختصاص داده شده و طرح مخصوص آن روی آسفالت کشیده شده است. بوستان، 2 در ورودی دارد و در سمت جنوب به تقاطعی از خیابان‌های مقصودی، نجفی و سلیمیان می‌رسد. در این محدوده برخی خانه‌ها در «طرح» قرار گرفته و یکی در میان تخریب شده‌اند. قسمتی از فضای به‌دست آمده تبدیل به فضای سبز حاشیه‌ای شده است، اما بوستان باغ نظر با کارکرد خاص خود می‌تواند فضای محله را تغییر دهد. اگر ضرورت توجه بیشتر به رفت‌وآمد معلولان و اشخاص کم‌توان با فعالیت همین بوستان هم دیده شود، در برنامه‌ریزی‌های محله‌ای و مطالبات اهالی تأثیر خواهد داشت. همانطور که بافت فرسوده محله‌هایی مانند بریانک عوض می‌شوند، پیاده‌رو‌ها، بوستان‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو و تمام معابر و فضا‌های عمومی شهر نیز آماده تردد معلولان خواهد شد.

مناسب‌سازی‌ سالانه 500کیلومتر از معابر
طبق آمارهای جهانی، حدود ۱۵درصد از جمعیت جهان یعنی بیش از یک میلیارد نفر با نوعی از معلولیت زندگی می‌کنند که به‌دلیل کمبود امکانات و یا نامناسب بودن فضاهای شهری، امکان حضور و مشارکت کمتری در جامعه دارند که باتوجه به این موضوع، مناسب‌سازی‌ محیط‌های شهری با هدف رشد و بهبود کیفیت زندگی، در دستور کار مدیریت شهری تهران قرار گرفت و در نخستین گام، ستاد مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری شهر تهران تشکیل شد. این ستاد، از سال 1384براساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران و ذیل ستاد مناسب‌سازی‌ کشور، با عضویت معاونین شهردار تهران، نماینده شورای اسلامی شهر تهران و مدیران مربوطه حوزه شهری، فعالیت خود را آغاز کرد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران، همزمان با روز جهانی معلولان، اقدامات فاز نخست اجرای برنامه جامع مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری پایتخت را تشریح کرد. حمیدرضا صارمی گفت: « معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران، تدوین برنامه جامع اقدامات مناسب‌سازی‌ برای اقشار خاص جامعه در شهر تهران را در دستور کار قرار داد که پس از برگزاری جلسات متعدد و بررسی‌های کارشناسانه به تصویب رسید.»
وی ادامه داد: « هدف اصلی این برنامه، طراحی یک شبکه هم‌پیوند از مسیر مناسب‌سازی‌ شده پیاده، برای تمامی افراد با تأکید بر اقشار خاص جامعه و همچنین برداشت و بررسی وضع موجود معابر شهر تهران به‌صورت هوشمند و نهایتاً تعیین برنامه مناسب برای اقدام است.»
صارمی افزود: «مدیریت شهری در این دوره، تحقق طرح جامع اقدامات مناسب‌سازی‌ را با جدیت بیشتری پیگیری می‌کند و بر این اساس، در مصوبه بودجه سال 1401، ردیف‌های اعتباری را برای هزینه‌کرد در پروژه‌های پایلوت مناسب‌سازی‌ شهر تهران پیش‌بینی کرده است.»
وی با اشاره به فاز نخست اجرای برنامه جامع مناسب‌سازی‌ گفت: «در این مرحله، برنامه مناسب‌سازی‌ 256معبر، 117بوستان و 58ساختمان تا پایان امسال به مناطق 22گانه ابلاغ شده که تاکنون مناسب‌سازی بیش از 200کیلومتر پیاده‌راه و پیشرفت 60درصدی عملیات مناسب‌سازی‌ بیش از 300کیلومتر از معابر، مناسب‌سازی‌53بوستان و پیشرفت 50درصدی عملیات مناسب‌سازی‌ 64بوستان، مناسب‌سازی‌ 50ساختمان از ساختمان‌های پایلوت و پیشرفت 60درصدی عملیات مناسب‌سازی‌ 8ساختمان، محقق شده است.»
دبیر ستاد مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری ادامه داد: «از دیگر اقدامات انجام شده در این حوزه می‌توان به تهیه بانک اطلاعاتی افراد دارای معلولیت ساکن شهر تهران و شمیرانات، به‌منظور هدفمند کردن تصمیمات و اجرای پروژه‌ها اشاره کرد. به‌دنبال این اقدام، مناسب‌سازی‌ معابر منتهی به محل سکونت جانبازان و افراد دارای معلولیت در اولویت قرار گرفت و در فاز نخست این برنامه، 44معبر مشرف به منازل این عزیزان، دسترس‌پذیر خواهد شد که تاکنون عملیات اجرایی 21معبر به پایان رسیده است. طی فراخوانی از افراد دارای معلولیت که در حوزه‌های معماری و عمران تخصص دارند، دعوت به همکاری شده و اکنون 11نماینده از جامعه معلولان به پروژه‌های مناسب‌سازی‌ مناطق نظارت می‌کنند.»
صارمی با تأکید بر ضرورت نظارت بر حسن اجرای پروژه‌ها، بیان کرد: «خرید و بهره‌برداری از 48دستگاه خودرو، شامل؛ ون، اتوبوس و مینی‌بوس برای سامانه حمل‌ونقل افراد دارای معلولیت از دیگر کارهای محقق شده است که البته خریداری 40دستگاه خودروی ون دیگر نیز تا پایان سال در دستور کار قرار دارد.»
معاون شهردار تهران همچنین، برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی - حرفه‌ای برای جامعه مهندسین، پیمانکاران و همچنین آموزش همگانی، ایجاد لایه اماکن مناسب‌سازی‌ شده شهر تهران و بارگذاری و تکمیل اطلاعات این اماکن در سامانه نقشه تهران به آدرس map.tehran.ir و انجام اقدامات تکمیلی اجرای پروژه‌های مناسب‌سازی‌ در ایستگاه‌های مترو را از دیگر فعالیت‌های در حال اجرا اعلام کرد.

مکث
امروز ۲ بوستان در پانزدهمین شنبه «امید و افتخار» افتتاح خواهد شد

باغ نظر
منطقه 10- محله بریانک
خیابان حسام‌الدین، قبل از خیابان رنجبر
هزینه تملک و ساخت: 69میلیارد تومان

 شهدای مدافع امنیت
منطقه 17-محله وصفنارد
بین بزرگراه آیت‌الله سعیدی و خیابان فرد محمدی
هزینه تملک و ساخت: 35میلیارد تومان