پایان باستان‌شناس ضد‌فساد

اسکار وایت ماسکارلا، باستان‌شناس آمریکایی و افشاکننده فساد موزه‌ها در خرید و فروش اشیای عتیقه و آثار جعلی، درگذشت.
 جامعه باستان‌شناسی ایران به نقل از الیزابت سیمپسون، باستان‌شناس آمریکایی خبر درگذشت اسکار وایت ماسکارلا را در تاریخ ۲۷نوامبر ۲۰۲۲ (ششم آذرماه ۱۴۰۱) تأیید کرد.
بیشترین شهرت اسکار وایت ماسکارلا برای تلاش علیه خرید و فروش اشیای عتیقه بود. او به‌خاطر نامه‌نگاری‌ها و افشاگری‌هایش علیه فساد موزه‌ها در خرید و فروش اشیای عتیقه، 3 بار از موزه متروپولیتن نیویورک اخراج شد اما هر بار در دعوی حقوقی برنده می‌شد و دوباره در موزه مشغول به‌کار می‌شد.ماسکارلا در ایران هم به فعالیت‌های میدانی پرداخته بود، او از سال ۱۹۶۰ به بعد در حفاری‌های چندین محوطه باستانی در شمال غرب و غرب ایران شرکت داشت، ازجمله حفاری‌های تپه حسنلو، عقرب تپه، تپه زیویه، دینخواه تپه، نوشیجان‌تپه، سه گردان و تپه قلاتگاه و در این‌باره ده‌ها مقاله و 7کتاب منتشر کرده است.ماسکارلا در سال ۱۹۳۴میلادی در شهر نیویورک متولد شد. لیسانس خود را از کالج شهر نیویورک و دکترایش را در سال ۱۹۶۵ در رشته باستان‌شناسی کلاسیک (جهان یونانی - رومی) از دانشگاه پنسیلوانیا دریافت کرد. در مرحله تحصیلات عالی به خاورمیانه به‌ویژه ایران علاقه‌مند شد و پس از 2 فصل کاوش در گوردیون در غرب ترکیه وارد پروژه حسنلو در دانشگاه پنسیلوانیا شد. ماسکارلا در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ در محوطه‌های باستانی حسنلو، عقرب‌تپه، دینخواه‌تپه و سه‌گُردان در شمال غرب ایران کاوش انجام داد.وی در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ عملاً هیچ پژوهش میدانی انجام نداد. طی این 20 سال او با بررسی دقیق اشیای فراوان منتسب به خاورمیانه که در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی گوناگون در گوشه و کنار جهان، به‌ویژه در اروپا، آمریکا، و ژاپن پراکنده هستند، به پایه‌ریزی حرکت و جریان علمی در باستان‌شناسی خاور نزدیک پرداخت. نتیجه پژوهش‌های ماسکارلا در کتاب مهم «دروغ بزرگ: جعل فرهنگ‌های خاور نزدیک باستان» منتشر شد. او در این کتاب عنوان می‌کند که کشفیات پر سر وصدا در نیمه نخست قرن بیستم میلادی، مانند مفرغ‌های لرستان یا مجموعه زیویه، مسئولان موزه‌های بزرگ و مجموعه‌داران ثروتمند را ترغیب کرد که به هر بهایی اشیایی از این قبیل را به‌دست آورند و به مجموعه خود بیفزایند. تقاضاهای فراوان، خساراتی عمده به‌دنبال داشت و برخی افراد نادان با بیل و کلنگ و ‌گاه نیز با لودر و بولدوزر در محوطه‌های باستانی به حفاری پرداختند؛ اما این فعالیت‌ها، نتیجه‌ای جز تخریب به‌دنبال نداشت. از این‌رو عده‌ای متقلب با کمک صنعتگران زبردست به تولید اشیای تقلبی روی آوردند و آنها را به اسم اشیای اصلی به خریداران قالب کردند. نمونه‌هایی از این اشیا در ‌‌‌نهایت به موزه‌ها یا مجموعه‌های بزرگ راه یافت و گردانندگان آن موزه‌ها از متخصصان خواستند درباره آن اشیاء مقاله بنویسند تا سایر موزه‌دار‌ها از دستاورد مهم آنها مطلع شوند و شیء مورد نظر را سندیت علمی دهند. متخصصان نیز مقاله‌های متعدد نوشته و از زیبایی کار یا ظرافت نقوش اشیای مورد نظر تمجید کردند و آنها را به فرهنگ‌های باستانی ایران یا دیگر مناطق خاور نزدیک نسبت می‌دهند. کل این فرایند منجر به مخدوش شدن ساحت باستان‌شناسی و تاریخ هنر شد و می‌‌بایست با دقت بسیار در پیرایش آن تلاش کرد. ماسکارلا حتی درباره شیردال جعلی اهدا شده توسط دولت آمریکا به ایران در نخستین سفر رئیس‌جمهور قبل به نیویورک، در مقاله خود با عنوان «وصله‌های ناجور؛ هیأت امنای موزه، دلالان اشیای باستانی، پژوهشگران و مأموران دولتی»، این شیء را تقلبی خوانده بود.