جیانگ زمین؛ سیاستمدار نامحبوب اما تأثیرگذار

«جیانگ زمین» رئیس ‎جمهور پیشین و دبیرکل اسبق حزب کمونیست چین که یک دهه رهبری رشد اقتصادی چین را برعهده داشت، دیروز در ۹۶سالگی به‌دلیل ابتلا به سرطان خون درگذشت. جیانگ زمین که از سال1993 به‌مدت یک دهه رئیس‌جمهور چین بود پیش از رسیدن به ریاست حزب کمونیست محبوبیت داخلی چندانی نداشت تا جایی که برخی از منتقدانش با تشبیه کردن این سیاستمدار آرام و اغلب عبوس به یک شی‌ء تزئینی، او را «گلدان» خطاب می‌کردند و ظرافت‌های عجیب و غریبش را به تمسخر می‌گرفتند. اما عملکرد موفق و غیرمنتظره جیانگ زمین در طول 13سال زمامداری‌اش در چین باعث شد تا او با کنار زدن رقبایش به سیاستمداری شناخته‌شده در این کشور تبدیل شود.
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جیانگ زمین، مباشرت او در فرایند تغییر مدل اقتصادی چین بود که از زمان «دنگ شیائو پینگ» آغاز شده بود. گفته شده، نفوذ جیانگ زمین و حمایت او از «شی جین‌پینگ» در انتخاب او به‌عنوان رهبر فعلی چین نقش زیادی داشته است. «جی استپلتون روی» سفیر چین در آمریکا طی سال‌های 1991 تا 1995 به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «این ایده که جیانگ زمین سیاستمداری ساده‌لوح اما سرگرم‌کننده بود را هیچ‌گاه باور نکردم چون معتقدم که این تعریف از فردی که توانسته از میان خیل زیادی از چهره‌هایی که می‌توانستند در راس رهبری چین قرار بگیرند راه خود را پیدا کرده و موفق شود درست نیست.»
جیانگ زمین پس از فارغ‌التحصیلی از بخش ماشین‌آلات الکتریکی دانشگاه جیائوتنگ در شانگهای در سال۱۹۴۷، در کارخانه موادغذایی، سپس صابون‌سازی و پس از آن در بزرگ‌ترین کارخانه خودروسازی چین مشغول به‌کار شد. مانند بسیاری از مقامات تکنوکرات، جیانگ بخشی از انقلاب فرهنگی سال‌های۱۹6۶ تا ۱۹7۶ را به‌عنوان کارگر مزرعه گذراند. او اما در سال۱۹۸۳ به‎عنوان وزیر صنعت الکترونیک منصوب شد؛ بخش کلیدی اما عقب مانده‌ای که دولت امیدوار بود با دعوت از سرمایه‌گذاری خارجی احیا کند. جیانگ به‌عنوان شهردار شانگهای در سال‌های
 ۱۹۸9-۱۹۸5، بازدیدکنندگان خارجی را به‌عنوان نماینده نسل جدیدی از رهبران چینی تحت‌تأثیر قرار داد. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «جیانگ زمین در دیداری که جولای2013 با هنری کسینجر وزیر خارجه سابق آمریکا داشت شی جین‌پینگ را به‌عنوان رهبری قدرتمند تأیید کرد اما نخستین سال‌های رهبری خود او سست و شکننده آغاز شد.»
جیانگ زمین در نخستین سال‌های به قدرت رسیدن با موج گسترده‌ای از مخالفت‌های داخلی محافظه‌کارانی که با حرکت چین به‌سوی بازارهای آزاد مخالف بودند روبه‌رو بود. او اما در نهایت موفق شد تا درهای کشورش را به روی دنیای خارج باز کند. چین در دوران حکومت جیانگ زمین به‌عنوان یک قدرت تولیدی بزرگ و رقیب اقتصادی در حال رشد برای اقتصادهای توسعه‌یافته ظاهر شد.
رابطه دولت چین و آمریکا در زمان رهبری جیانگ زمین، فرازونشیب زیادی داشت. در سال1999 که یوگسلاوی در حال فروپاشی بود، بمب‌های آمریکایی سفارت چین در بلگراد را ویران کرد و در جریان آن 3 روزنامه‌نگار چینی کشته شدند. جیانگ زمین توضیحات دولت بیل کلینتون رئیس‌جمهور وقت آمریکا، مبنی بر اینکه این حادثه در اثر یک بمب‌گذاری بی‌ارتباط به آمریکا اتفاق افتاده را رد کرد. او 2 سال بعد نیز در پی برخورد یک جنگنده چینی و هواپیمای جاسوسی آمریکایی که باعث کشته شدن خلبان چینی شده بود از دولت آمریکا خواست که مسئولیت کامل این واقعه را بپذیرد. در پی این حادثه هواپیمای آمریکایی مجبور شد تا در جزیره هاینان چین فرو بیاید و چین تمام خدمه را بازداشت کرد. جیانگ در عرصه دیپلماسی بسیار فعال بود. در دوران رهبری او بود که چین توانست پس از سال‌ها مذاکره سرانجام در پایان2001 به عضویت سازمان تجارت جهانی درآید. جیانگ زمین دکترین حزب کمونیست چین را اصلاح کرد و جنبشی را که در طبقات کارگری و دهقانان ریشه داشت به جنبشی تبدیل کرد که روشنفکران و نخبگان تجاری نوظهور آن را همراهی کردند. اغلب منتقدان جیانگ زمین با کوچک شمردن اقدامات او، معتقدند که مشت آهنین او در سرکوب فرقه «فانون کونگ» الگویی برای سرکوب مخالفان و ایجاد یک دولت قدرتمند امنیتی در دوره‌های بعد شد.