خیزش دوباره گروه «تحریک طالبان پاکستان»

فضای سیاسی- امنیتی پاکستان طی روزهای اخیر زیر و رو شده است. ابتدا عمران خان، نخست‌وزیر پیشین، در راهپیمایی اعتراضی خود و هوادارانش، از یک ترور نافرجام جان به در برد؛ اندکی بعد همزمان با تغییر فرمانده ارتش، عمران خان هم از توقف اعتراض‌ها و تصمیم به خروج از فعالیت‌های سیاسی خبر داد و 3روز بعد، گروه «تحریک طالبان پاکستان» هم اعلام کرد که دیگر به آتش بس با دولت پایبند نخواهد بود.
تحریک طالبان پاکستان فقط به پایان آتش بس با دولت مرکزی بسنده نکرد و فراتر از آن در بیانیه خود از آغاز حملاتش خبر داد. این گروه خطاب به هوادارانش نوشت: «از آنجایی که عملیات نظامی علیه مجاهدین در مناطق مختلف ادامه دارد، ضروری است که در هر کجا که می‌توانید در سراسر کشور حملاتی را انجام دهید.»
از شهریور 1400که طالبان در افغانستان قدرت را به‌دست گرفت، تحریک طالبان پاکستان در آن سوی مرز، امیدوار شد که راه برادران خود را این بار در اسلام آباد برای تشکیل حکومت اسلامی طی کند. این گروه خواستار اجرای شریعت اسلامی در پاکستان و حذف قوانین دوران استعماری از این کشور است. تحریک طالبان پاکستان مجموعه‌ای از گروه‌های جهادی مختلف است که نخستین بار در دسامبر 2007در نتیجه ائتلاف 13 گروه جهادی کوچک‌تر تشکیل شد.
گروه‌هایی مانند نفاذ شریعت محمدی که در سال ۱۹۹۲ توسط مولانا صوفی محمد تشکیل شد و همچنین لشکر طیبه که در دهه 1990توسط حافظ محمد سعید به کمک عبدالله عزام، از معلمان اسامه بن لادن تاسیس شد و گروه‌های کوچک‌تری مانند گروه جیش محمد که توسط مولانا مسعود ازهر در اوایل سال ۲۰۰۰ در کراچی اعلام موجودیت کرد، از مهم‌ترین گروه‌های تشکیل‌دهنده تحریک طالبان پاکستان به شمار می‌روند. بیت‌الله محسود، نخستین رهبر تحریک طالبان پاکستان در سال ۲۰۰۹ در حمله هوایی ارتش پاکستان جانش را از دست داد و جانشینش، حکیم‌الله محسود نیز در جریان حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی به وزیرستان شمالی در نوامبر ۲۰۱۳ کشته شد. هم‌اکنون مفتی نور ولی محسود، رهبر این گروه است و برخی بیانیه‌های تحریک طالبان نیز به نقل از او منتشر می‌شود.
آتش بسی که تحریک طالبان پایان آن را اعلام کرده، کمتر از 7 ماه پیش به مناسبت عیدفطر در نیمه اردیبهشت ماه برقرار گردیده بود. این آتش بس سپس در چند نوبت به‌صورت هفتگی تمدید شد و سرانجام در خرداد ماه سال‌جاری، مذاکرات مقدماتی صلح ارتش پاکستان با تحریک طالبان در کابل و با میانجیگری طالبان افغانستان انجام شد.
تحریک طالبان پاکستان در همان روزی آغاز دوباره نبرد علیه اسلام‌آباد را اعلام کرد که حنا ربانی‌کهر، معاون وزیر خارجه پاکستان در راس یک هیأت دولتی وارد کابل شد و با امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان و برخی دیگر از اعضای کابینه طالبان دیدار کرد. وزارت خارجه پاکستان هدف از این سفر را اعلام نگرانی‌های پاکستان در مورد تشدید حملات تروریستی علیه نیروهای امنیتی پاکستان از منشا افغانستان اعلام کرده است. موضع‌گیری اسلام آباد درباره نگرانی‌ها از گروه‌های شبه‌نظامی مرزی، در واقع به‌معنای تلاش پاکستان برای محدودکردن این گروه‌هاست. اگرچه وزارت خارجه پاکستان اشاره‌ای به نام این گروه‌ها نکرده، اما از آنجا که پیش‌تر مقامات پاکستانی، گروه تحریک طالبان را به حمله از مناطق مرزی افغانستان به اهدافی در خاک پاکستان متهم کرده بودند، به‌نظر می‌رسد که مقصود وزارت خارجه پاکستان، همان گروه تحریک طالبان باشد. ضمن آنکه تحریک طالبان، مهم‌ترین گروه شبه‌نظامی است که ارتش پاکستان در مرز افغانستان با آن درگیر است.
 از طرف دیگر، اعلام جنگ تحریک طالبان علیه دولت مرکزی اسلام‌آباد، کمتر از یک هفته پس از تغییر در راس ارتش پاکستان به‌عنوان یکی از قدرتمندترین نهادهای حاکم در این کشور انجام می‌شود؛ نهادی که با وجود ماموریت نظامی، به‌گفته ژنرال باجو، فرمانده پیشین آن، وارد مداخلات سیاسی هم شده است. تحریک طالبان هم در بیانیه خود این نهاد نظامی را به نقض آتش بس متهم می‌کند و یکی از دلایل پایان آتش‌بس خود را ادامه عملیات نظامی علیه نیروهایش می‌داند.
یک نکته دیگر را نیز نمی‌توان از نظر دور داشت و آن اینکه آتش‌بس گروه تحریک طالبان با دولت اسلام‌آباد از زمان حاکمیت دولت عمران خان در اسلام آباد و از آبان ماه 1400دنبال شده بود. در واقع مقدمات آتش بس با تحریک طالبان را دولت عمران خان فراهم کرده بود. مخالفت‌ها با مذاکرات عمران خان و طالبان پاکستان تا جایی بود که بلاول بوتو زرداری، رهبر حزب مردم پاکستان، بارها این مذاکرات را به باد انتقاد گرفته است. او در توییتی نوشت: «آیا رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر حق دارند از گروهی که مسئول مرگ سربازان ارتش پاکستان و دانش‌آموزان پیشاور هستند، بدون جلب اعتماد پارلمان، صلح گدایی کنند؟» حزب مردم اکنون حزب حاکم در کابینه ائتلافی اسلام آباد و بلاول بوتو زرداری نیز وزیرخارجه است. عمران خان هم 3 روز پیش از سیاست کناره‌گیری کرده است. در این وضعیت دور شدن عمران خان از سیاست به‌عنوان نخست‌وزیری که طرف گفت‌وگوی تحریک طالبان بوده است، شاید در تصمیم تحریک طالبان برای پایان آتش بس مؤثر بوده است.