اکران
سایه‌روشن‌های سینمای کودک
چرا «لوپتو» فروخت و چرا «بام بالا» شکست خورد؟
2فیلم کودک با 2سرنوشت متفاوت در گیشه؛ «لوپتو» در اکران عملکرد موفقیت‌آمیزی داشته و «بام بالا» در گیشه شکست خورده است. بررسی دلایل موفقیت و ناکامی این فیلم‌ها سایه‌روشن‌های سینمای کودک و نوجوان ایران را هم نمایان می‌کند؛ سینمایی که کارشناسان معتقدند مدت‌هاست از دوران اوجش فاصله گرفته است. لوپتو بعد از «پسر دلفینی» دومین انیمیشن موفق اکران ۱۴۰۱ است که در روزهای افول گیشه در مجموع، خوب فروخته است. بام‌بالا که به‌عنوان برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره کودک و نوجوان، مدتی است روی پرده آمده، هنوز نتوانسته انتظارات را برآورده سازد. سؤال اینجاست که چرا یک فیلم کودک که هم بازیگر شناخته‌شده دارد و هم از فضای شاد و مفرحی برخوردار است، فقط در روزهای پایانی هفته کمی با استقبال مواجه می‌شود؟ در عوض انیمیشن لوپتو در همین روزها توانسته چراغ گیشه را روشن نگه دارد.
لوپتو؛ استقبال از انیمیشن ایرانی
انیمیشن سینمایی لوپتو به کارگردانی عباس عسکری و تهیه‌کنندگی محمدحسین صادقی نخستین محصول سینمایی مرکز انیمیشن سازمان سینمایی سوره که اکران خود را از چهارشنبه ۱۱آبان‌ماه در سینماهای سراسر کشور آغاز کرده، بالاترین رتبه را در فروش روزانه دارد. استقبال از فیلم کودک و به‌خصوص انیمیشن‌ها این روزها در حالی در سینمای ایران رخ می‌دهد که به‌نظر می‌رسد مخاطبان علاقه‌مندند تا آثار جدید انیمیشن‌سازان داخلی را در کنار کودکان خود تجربه کنند. پس از انیمیشن سینمایی «پسر دلفینی» که در گیشه شهریور و مهرماه با استقبال خوب مخاطبان به فروش ۱۶میلیاردی رسید، اکنون شروع اکران انیمیشن سینمایی لوپتو، امیدواری‌ها به تداوم رونق گیشه کودک را در سینما بالا برده است. لوپتو، یک انیمیشن سینمایی موزیکال با فضایی شاد و مهیج است که با تکنیک سه‌بعدی در استودیو فراسوی ابعاد توسط هنرمندان کرمانی تولید شده است. لوپتو این داستان را روایت می‌کند: «پدر علی در کارگاه لوپتو با یاد دادن ساخت اسباب‌بازی به بیمارانش، آنها را درمان می‌کند. کارگاه اسباب‌بازی‌های خلاقانه لوپتو که بین کودکان ایرانی محبوبیت زیادی دارد با خرابکاری یک ناشناس تعطیل می‌شود. علی تلاش می‌کند پدرش را که ناامید شده است از این مخمصه نجات دهد و...» یکی از دلایل موفقیت نسبی لوپتو پخش‌کننده قدرتمندش است. فیلم به‌عنوان محصولی از حوزه هنری که بیشترین سالن سینما را در کشور در اختیار دارد، در سالن اصلی تعدادی از مهم‌ترین پردیس‌های سینمایی کشور به نمایش درآمده است؛ به‌عنوان مثال لوپتو سالن اصلی سینما آزادی را در اختیار دارد. نکته دیگر هوشمندی سازندگان فیلم در جلب حمایت وزارت آموزش و پرورش است. لوپتو همزمان با شروع سال تحصیلی تمرکز ویژه‌ای بر اکران‌های مدارس داشت و طبق آمار سهم دانش‌آموزان سراسر کشور از فروش این انیمیشن 36هزار مخاطب و 7میلیارد و 600میلیون تومان بوده که به‌عبارتی برابر با 20 درصد مخاطبان و 16درصد فروش آن است. این انیمیشن، تاکنون 1500سانس اکران دانش‌آموزی در سراسر کشور داشته است. استان‌های تهران، مشهد، اصفهان و شهرکرد پیشتاز میزان استقبال مدارس از این انیمیشن بوده‌اند.
بام بالا؛ امتداد مسیر شکست
اما فیلم بام بالا در امتداد مسیری قرار دارد که اغلب فیلم‌های کودک و نوجوان سینمای ایران در این سال‌ها طی کرده‌اند؛ مسیری که انتهایش شکست در گیشه است.
فیلم «بام بالا» با نام قبلی «نه‌سالگی» به کارگردانی و نویسندگی جمال سیدحاتمی و تهیه‌کنندگی بهروز مفید، از اواسط مهرماه در سینماهای کشور روی پرده رفته است. بام بالا که در سال ۹۹ جلوی دوربین رفته، در جشنواره کودک سال گذشته اصفهان، برگزیده ۴ جایزه دیپلم افتخار در بخش کسب‌وکار، جایزه زاون قوکاسیان، بهترین فیلمنامه در بخش سینمای ایران و پروانه زرین بهترین فیلم پخش شده در خانه‌های جشنواره از نظر داوران کودک و نوجوان شد. داستان فیلم درباره 2کودک است که به‌دلیل اختلاف میان والدین، دچار نگرانی می‌شوند و درصدد هستند تا پدربزرگ را برای حل مشکل، به خانه بیاورند که در این میان عروسکی پیدا می‌شود که باعث پیدا شدن پدربزرگ می‌شود. در این فیلم، حمید لولایی، حسین سلیمانی، امیر غفارمنش، مونا غمخوار، نیوشا علیپور، آریا نرج‌آبادی، آرمین جداخانی، آرشام ابری و علی دیده‌بان به ایفای نقش پرداخته‌اند. این فیلم به دلایل مختلف، تاکنون نتوانسته مخاطب گسترده‌ای بیابد. این توضیحات بهروز مفید، تهیه‌کننده بام بالا درباره وضعیت اکران فیلمش است:«از آنجایی که ما در شرایط بسیار بحرانی تن به اکران سینمایی فیلم‌های خود دادیم، مدیران سازمان سینمایی اعلام کردند تمام تلاش خود را می‌کنند تا از حمایت‌های لازم برخوردار باشیم. واقعیت هم این است که در بحث تیزرهای تلویزیونی این اتفاق رخ داده است و تلویزیون هم در این زمینه بسیار خوب عمل می‌کند و تیزرهای ما را در سطح بسیار خوبی پخش کرده است.» این تهیه‌کننده که با مهر گفت‌وگو می‌کرد با تأکید بر تخصیص تیزرهای رایگان وعده داده شده به این فیلم سینمایی افزود: «به‌نظرم تلویزیون تا به اینجا وظیفه خود را به نحو احسن انجام داده است؛ در عین حال مشکلی که الان وجود دارد این است که سینماها تقریباً خالی از مخاطب هستند و از این منظر کمکی به فیلم‌های در حال اکران شده و ما همچنان در وضعیت بحرانی قرار داریم. در مجموع و با وجود حمایتی که صورت می‌گیرد هنوز وضعیت مناسبی در اکران نداریم.» تهیه‌کننده «بام‌بالا» در ادامه گفت: متأسفانه در این شرایط، وزارت آموزش و پرورش، مطلقاً با فیلم‌های کودک همکاری نمی‌کند. من در 2فیلم قبلی خودم که آنها هم در فضای کودک و نوجوان بودند، بیشترین بازدهی را در فرایند اکران مدارس داشتم. آن زمان آموزش و پرورش شورایی داشت که به فیلم‌ها مجوز می‌داد و مدارس را هم تشویق می‌کرد تا دانش‌آموزان را برای تماشای فیلم‌های کودک به سینما ببرند. این شورا طی 2سال کرونا متوقف بود و هم‌اکنون هم آموزش و پرورش حاضر به فعال کردن مجدد این شورا نیست و این اتفاق لطمه زیادی به اکران فیلم‌های کودک زده است. تا زمانی که آموزش و پرورش وارد این میدان نشود، خیلی نمی‌توان به سرنوشت اکران فیلم‌های کودک امیدوار بود.
وی با اشاره به شرایط بهتر فروش 2انیمیشن سینمایی «لوپتو» و «پسر دلفینی» که آنها هم مانند «بام‌بالا» مخاطب کودک و نوجوان دارند، می‌گوید: «این دو انیمیشن 2سازمان قدرتمند را پشت خود دارند و این دو نهاد به‌خوبی پشت آثار خود در چرخه اکران ایستاده‌اند. بنیاد سینمایی فارابی به‌عنوان سرمایه‌گذار «بام‌بالا» اما نقش خودش را در فرایند اکران به‌خوبی نمی‌تواند ایفا کند. این بنیاد جز سرمایه‌گذاری اولیه، در فرایند پخش حمایتی از آثارش ندارد. من از کیفیت پشتیبانی بنیاد فارابی از اکران فیلم بام‌بالا گله‌مند هستم و معتقدم انرژی لازم را برای حمایت از این فیلم در چرخه اکران نگذاشته است.» نداشتن حمایت آموزش و پرورش و پخش‌کننده مقتدر و بانفوذ، از مهم‌ترین دلایلی است که تهیه‌کننده بام بالا در توضیح ناکامی فیلمش به آنها اشاره می‌کند. همین 2نکته نشان می‌دهد سینمای کودک و نوجوان تا چه اندازه وابسته به پشتیبانی در اکران است و اینگونه است که یک فیلم کودک مخاطب می‌یابد و یک فیلم کودک دیگر در جذب تماشاگر شکست می‌خورد.
