گزارش
تأسیس صندوق جهانی جبران خسارات تغییرات اقلیمی
نشست جهانی تغییرات اقلیمی به پایان رسید و کشورهای جهان با ایجاد صندوق کمک مالی به کشورهای آسیب‌دیده از تغییرات اقلیمی موافقت کردند
زهرا رفیعی _ روزنامه‌نگار
ایجاد صندوق ضرر و زیان، اصلی‌ترین توافق اجلاس آب‌و‌هوایی سازمان ملل موسوم به Cop27 است. این اجلاس روز گذشته در حالی به پایان رسید که کشورهای جهان اشاره‌ای به حذف تدریجی استفاده از «همه سوخت‌های فسیلی» نداشتند.
کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته که اصلی‌ترین تولیدکننده گازهای گلخانهای هستند، با کشورهای درحال توسعه و فقیر توافق کردند که در ازای آثار مخرب تغییرات شدید اقلیمی مبلغی را در صندوقی ریخته و با آن بخشی از خسارات حتمی آب و هوایی را پرداخت کنند. ایالات متحده و اتحادیه اروپا پیش‌تر در برابر این ایده مقاومت کرده بودند. اکنون اما این حمایت مالی احتمالا به کشورهایی تعلق می‌گیرد که به عضویت توافقنامه پاریس درآمده باشند و برنامه ارائه دهند. ایران و 3 کشور دیگر هنوز به این توافقنامه نپیوسته‌اند.
پس از 2هفته مذاکرات، ریاست cop27 متن نهایی توافق را منتشر کرد و همزمان یک جلسه عمومی تشکیل شد. در این جلسه ابتدا به سرعت متن مربوط به ایجاد صندوق «زیان و خسارت» برای کمک به کشورهای در حال توسعه به‌منظور مقابله با حوادث اقلیمی مانند توفان و سیل تصویب شد، اما بسیاری از تصمیمات بحث‌‌برانگیز در مورد صندوق به سال آینده موکول شد تا یک کمیته موقت، توصیه‌هایی را به کشورها ارائه کند تا در نشست آب و هوایی cop28 در نوامبر۲۰۲۳ اتخاذ کنند.
قرار است در کاپ بعدی وضعیت فاجعه‌بار کشورهای فقیر که با شدیدترین عواقب ناشی از گرمایش جهانی مواجه هستند، برجسته شود. «آنی داسگوپتا»، رئیس مؤسسه منابع جهان گفت: درحالی‌که پیشرفت در زمینه جبران زیان و خسارت دلگرم‌کننده بود، ناامیدکننده است که این تصمیم بیشتر تحت‌تأثیر پیمان گلاسکو در مورد محدود‌کردن انتشار گازهای گلخانهای بوده نه برداشتن گام‌های جدید.» در توافق جدید اما به حذف تدریجی استفاده از «همه سوخت‌های فسیلی» اشاره‌ای نشده است. در عوض از کشورها درخواست شد تا گام‌هایی جهت کاهش تدریجی استفاده از انرژی زغال‌سنگ و حذف تدریجی یارانه‌های سوخت فسیلی ناکارآمد بردارند.
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشورمان اما در این نشست همچنان بر مواضع پیشین ایران و همانطور که در cop26 گفته بود، اصرار و تأکید کرد: «ایران به مسئولیت مشترک در قبال ظرفیت‌ها و قابلیت‌های مشترک متعهد است، اما کشوری که به ظرفیت‌های بین‌المللی دسترسی کمتری دارد، مسئولیت کمتری نیز خواهد داشت. »
توافقات جهانی در حوزه اقلیم از جنس همکاری و مشارکت است و تمام سازوکارهایی که در موافقتنامه پاریس تدوین شده، ذیل چارچوب بین‌المللی به نام کنوانسیون تغییرات آب و هوا در 1992میلادی و مصوب1371 در مجلس است. ظرفیت‌های ماده3 و 6 موافقتنامه پاریس نیز ذیل این کنوانسیون تهیه شده است. اگرچه این دو ماده، فضا را برای همکاری و مشارکت کشورهای عضو فراهم کرده است، اما مانعی برای استفاده از آن تا زمانی که ایران برنامه‌ای برای کاهش انتشار نداده، روبه‌روی ایران نیست. بدین معنا که روی کاغذ مانعی نیست. ایران سال‌هاست در انواع نشست‌های ذیل این کنوانسیون شرکت کرده و در برخی از آنها عضو برگزار‌کننده نشست نیز بوده است. با این حال، به‌نظر می‌رسد مشکل عضویت ایران در معاهده پاریس بر نظر هیأت مدیره صندوق‌های مالی نیز تأثیرگذار باشد و اخذ کمک‌های مالی را با مشکل مواجه کند.با وجود الحاق ایران به کنوانسیون1992، هنوز ایران برنامه‌ای برای دریافت وام از صندوق‌های اقلیم سبز (GCF) و صندوق سازگاری با تغییرات آب‌و‌هوایی ارائه نکرده است. علاوه بر این، ایران هنوز نتوانسته از مکانیسم‌های مهم کنوانسیون پاریس که به قلب (ماده3) و روح (ماده6) موافقتنامه معروف است، استفاده کند. بر اساس ماده6 موافقتنامه پاریس که مربوط به مکانیسم‌های بازاری و غیر‌بازاری کاهش انتشار کربن و به‌عبارتی خرید و فروش گواهینامه کربن است، کشورهای توسعه‌یافته می‌توانند در کشورهای مستعد کاهش کربن، سرمایه‌گذاری و گواهینامه کاهش انتشار آن را به‌عنوان تعهدات‌شان ارائه کنند.
اگرچه 3کشور چین، آمریکا و هند، بیش از ۸۰درصد گازهای گلخانهای جهان را تولید می‌کنند اما به‌گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، ایران دهمین کشور تولیدکننده گازهای گلخانهای در جهان است.
علی سلاجقه می‌گوید: به‌عنوان یکی از کشورهایی هستیم که با توجه به وضعیتی که درباره تغییرات اقلیمی، سوخت‌های فسیلی، ناوگان حمل‌ونقل اعم از بین‌شهری و درون‌شهری و هم صنایع و معادن و... داریم، در این رابطه گازهای گلخانهای تولید می‌کنیم. خوشبختانه با توجه به اقدامات انجام‌شده مبتنی بر قانون هوای پاک که علاوه بر نواقصی که دارد، قانون رو به جلویی است، کارهای خوبی انجام شده است. در کشور در این رابطه در کاهش صنایع آلاینده، وسایل حمل‌ونقل و زیرساخت‌های اصلی اقدامات بسیار خوبی در دست اجرا‌ست.
مکث
گام‌های ایران برای کاهش گازهای گلخانهای
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید:در نشست‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با وزارتخانه‌های مختلف که در سطح معاونین برگزار شد برای سال 1402 بودجه های نسبتاً بالایی برای اصلاح وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی ، اسقاط خودروهای فرسوده و کیفیت سوخت تعیین شد؛ مثلا برای یک بخش بیش از 100هزار میلیارد تومان و برای بخش دیگر حدود 3 میلیارد دلار بودجه ارزی در نظر گرفته شده است. همه این موارد برای آن است تا گازهای گلخانهای کاهش یابد.
