آن‌طور که در متون تاریخی آمده، ایرانی‌ها از روزگار قدیم تبحر خاصی در تجارت دریایی داشته‌اند و خلیج‌فارس از دیرباز به‌عنوان یک شاهراه تجاری مورد توجه آنها بوده است. ایرانی‌ها از طریق خلیج‌فارس و هندی‌ها از طریق اقیانوس اطلس با دنیا مراودات تجاری داشتند و اروپایی‌ها با آگاه‌شدن از این موضوع، برای تسلط بر گذرگاه‌های آبی دنیا به صرافت افتادند. در دوره معاصر که ابرقدرت‌های سیاسی وارد جنگ اقتصادی با یکدیگر شده‌اند و از تحریم به‌عنوان یک ابزار کارآمد بهره می‌برند، تجارت دریایی باز هم رونق گرفته و بسیاری از کشورهای دنیا می‌خواهند به گذرگاه‌های دریایی تسلط داشته باشند. بیش از 90درصد از تجارت جهانی وابسته به دریا و آبراه‌هاست و به همین دلیل، ابرقدرت‌های سیاسی بر سر تسلط بر آنها با یکدیگر وارد جنگ شده‌اند.
کانال مانش
راه‌آهن زیردریا
این کانال هم یکی از پررفت‌وآمدترین آبراه‌های جهان به‌حساب می‌آید و عبور از آن با شناورهای کوچک به‌ویژه در فصل زمستان خطرناک است. مانش، تونل قطار زیر کانال بریتانیا را به فرانسه و خشکی و قاره اروپا متصل می‌کند و زمان و هزینه تجارت دریایی را در اتحادیه اروپا به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. مانش یکی از استراتژیک‌ترین کانال‌های جهان است که هرگز به محل مناقشه ابرقدرت‌های سیاسی بدل نشده و به همین‌خاطر امنیت بالایی دارد. این کانال تأثیر زیادی در تسهیل تجارت دریایی دارد. تونل مانش یکی از عجایب جهان جدید است که حدود 3دهه قبل در بستر دریای مانش ساخته شد و مسیر راه‌آهن آن 52کیلومتر است.
تنگه تایوان
جایی برای صادرات
حتماً درباره نزاع آمریکا و چین بر سر جزیره تایوان خبرهایی شنیده‌اید. تایوان، بزرگ‌ترین تولیدکننده قطعات الکترونیکی در دنیا به شمار می‌آید و این قطعات از طریق تنگه تایوان به کشورهای صنعتی مثل آمریکا صادر می‌شود. اقتصاد آمریکا بدون واردات این قطعات دچار خسارت خواهد شد و چین این قدرت را دارد که با حمله به تایوان و کنترل تنگه تایوان، کابوس آمریکایی‌ها را به واقعیت بدل کند. به همین‌خاطر تنگه تایوان نقش پررنگی در اقتصاد دنیا ایفا می‌کند و برای دو ابر قدرت سیاسی و اقتصادی دنیا اهمیت بسیاری دارد. از مهم‌ترین بنادر این آبراه می‌توان به بندر آموی در چین و کائو سیونگ در تایوان اشاره کرد و چینی‌ها از طریق بندر آموی تا حد زیادی بر تنگه تایوان تسلط دارند.
دماغه امید نیک
شبه‌جزیره صخره‌ای
نام این یکی را احتمالاً موقع حل جدول شنیده‌اید و در جواب اسم کاشف آن باید نام «بارتولو دیو میاز» را در خانه‌های خالی می‌نوشتید. دماغه امید نیک در ساحل جنوبی آفریقا و مشرف به اقیانوس اطلس است. وقتی بارتولو آن را کشف کرد اسمش را جزیره توفان‌ها گذاشت اما بعدها نام آن را به دماغه امید نیک تغییر دادند که معنی آن اشاره به مسیری بود که با آن می‌شد به سرزمین هند راه پیدا کرد. این شبه‌جزیره صخره‌ای یکی دیگر از مناطقی است که شرق را به غرب وصل می‌کند و روزانه چیزی حدود 6میلیون بشکه نفت از طریق آن جا به جا می‌شود.
تنگه جبل‌الطارق
اتصال اروپا و آفریقا
این تنگه تاریخی هم نقطه اتصال دریای مدیترانه به اقیانوس اطلس به‌حساب می‌آید و اسپانیا و مراکش را در دو قاره اروپا و آفریقا از هم جدا می‌کند. نام این تنگه از سردار اموی طارق بن زیاد گرفته شده و به معنی کوه طارق است. جبل‌الطارق از سال1713میلادی در مالکیت بریتانیا بوده و یکی از سرزمین‌های فرادریایی این کشور محسوب می‌شد. اما پس از جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا، نزاع بر سر مالکیت آن بالا گرفته است. این تنگه هم‌اکنون در آب‌های سرزمینی کشورهای اسپانیا، مراکش و جبل‌الطارق است اما اسپانیا، دو شهر بندری سبته و ملیله مراکش را در حاکمیت خود دارد که همین موضوع موجب شده تا مراکشی‌ها کمترین سهم را در کنترل این تنگه داشته باشند.
کانال پاناما
شاهکار مهندسی
این کانال 2اقیانوس اطلس و آرام را در قاره آمریکا به هم متصل می‌کند و یک مسیر میانبر است. کانال پاناما را می‌توان یکی از اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین آبراه‌های جهان دانست که روزانه بخش قابل توجهی از داد و ستدهای اقتصادی در آن اتفاق می‌افتد. به همین دلیل ساخت این کانال را انقلابی در زمینه تجارت دریایی می‌دانند. کانال پاناما در سال1914 روی کشتی‌های تجاری باز شد و 82کیلومتر طول دارد! کشتی‌ها در حرکتی که حدود 11ساعت طول می‌کشد، چند مرحله را برای عبور از آبراه پاناما طی می‌کنند و به همین‌خاطر این کانال را شاهکار مهندسی می‌دانند.
تنگه هرمز
در کنترل ایران
تنگه هرمز هم کشورهای حوزه خلیج‌فارس را به دریای آزاد وصل می‌کند. تنها با یک جست‌وجوی اینترنتی ساده هم می‌شود به اهمیت استراتژیک این تنگه در مناسبات سیاسی پی برد. اگر کتاب‌های تاریخی را مطالعه کنید، متوجه خواهید شد که جنگ‌های بسیاری از زمان نادرشاه افشار تاکنون بر سر تسلط بر تنگه هرمز درگرفته است. به تنگه هرمز لقب پرترددترین تنگه نفتی دنیا را داده‌اند، چون روزانه حدود 20میلیون بشکه نفت خام از این مسیر عبور می‌کند و ایران مهم‌ترین کشور در تأمین امنیت و کنترل آن است. اگر تنگه هرمز بسته شود هیچ راه دیگری برای عبور و مرور کشتی‌ها از خلیج‌فارس وجود ندارد.
تنگه مالاکا
پناهگاه دزدان دریایی
با دومین تنگه مهم از نظر حجم تجارت نفت هم آشنا شوید. تنگه مالاکا معروف به قیف تنگه‌ها، بین اندونزی و مالزی است و روزانه حدود 16میلیون بشکه نفت که معادل یک‌چهارم نفت دنیاست، از طریق آن جا به جا می‌شود. این تنگه، اقیانوس‌های هند و آرام را به هم وصل می‌کند و چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت در جهان است، منافع استراتژیکی در عبور بدون مانع نفتکش‌ها از این تنگه دارد. تنگه مالاکا که زمانی پناهگاه دزدان دریایی بوده، کوتاه‌ترین مسیر دریایی بین 3کشور پرجمعیت جهان، یعنی چین، هند و اندونزی است و اقتصادهای بزرگ آسیا مثل اندونزی، مالزی، سنگاپور، چین، ژاپن، تایوان و کره‌جنوبی را به سایر نقاط جهان متصل می‌کند.
کانال سوئز
اتصال غرب با شرق
این کانال یکی از پرتکرارترین نام‌هایی است که در خبرهای روز دنیا می‌شنویم. کانال سوئز را شاهراه آبی جهان می‌دانند، چرا که نقطه اتصال بین جهان غرب با شرق است. این کانال دریای مدیترانه را به دریای سرخ وصل می‌کند و گفته می‌شود ساخت آن حدود 10سال زمان برده است. این کانال در سال 1869به بهره‌برداری رسیده و از آن زمان تاکنون برای عبور و مرورهای آبی حکم راه میانبری را دارد که قاره‌های آسیا، اقیانوسیه، آفریقا و آمریکا را به هم وصل می‌کند. درصورت بسته‌شدن این کانال، کشتی‌ها باید با دورزدن قاره آفریقا خود را به اروپا و مدیترانه برسانند، اما این مسیر طولانی هزینه‌های گزافی دارد و مقرون به صرفه نیست.
تنگه‌های ترکیه
تجارت ترک‌ها
کشور ترکیه 2تنگه مهم دارد و بیش از آنکه مسیر تجارت دریایی بین آسیا و اروپا را از طریق آنها تسهیل کند، دنبال کسب درآمد از طریق دریافت عوارض سنگین از کشتی‌های تجاری است. تنگه‌های داردانل و بسفر، دریای سیاه را به دریای مرمره پیوند می‌دهند و 2قاره اروپا و آسیا را به هم متصل می‌کنند و مثل بسیاری از آبراه‌های جهان از اهمیت خاصی برخوردارند. روزانه حدود 2/5 نیم میلیون بشکه نفت از طریق این دو تنگه جا به جا می‌شوند و ترکیه با 5برابرکردن عوارض عبور نفتکش‌ها از این دو تنگه سالی 200 میلیون دلار درآمد خواهد داشت.
آشنایی با مهم‌ترین آبراه‌های دنیا
شاهرگ‌های اقتصادی
در همینه زمینه :
