عصر جدید ترورهای سیاسی؛ از آبه تا خان

ترور ناموفق عمران‌ خان، نخست‌وزیر سابق پاکستان، تنها چند روز پس از آن رخ داد که مهاجمی با هدف آسیب رساندن به نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، به خانه او در سانفرانسیسکو حمله کرد. هفته‌ها قبل‌تر نیز مردی با نزدیک شدن به کریستینا فرناندز کرشنر، رئیس‌جمهور سابق آرژانتین، در شهر بوئنوس‌آیریس قصد داشت به‌ صورت او شلیک کند که موفق نشد. پیش از این حمله در شهر نارای ژاپن، آبه شینزو، نخست‌وزیر سابق این کشور، هدف حمله مسلحانه قرار گرفت و جان خود را از دست داد. سال گذشته نیز جوونل موئیز رئیس‌جمهوری هائیتی، در خانه‌اش به ضرب گلوله کشته شد. این حملات سریالی علیه چهره‌های شناخته شده سیاسی به‌طور بالقوه نشان‌دهنده عصر جدیدی از ناپایداری در عرصه جهانی سیاست است.
پس از سال‌ها که بمبگذاری‌های تروریستی تیتر نخست اغلب رسانه‌های جهان بود، اکنون موج جدید حملات مستقیم علیه سیاستمداران یادآور دهه‌های 1960 و 1970 است؛ زمانی که شخصیت‌های سیاسی شناخته‌شده‌ای چون جان‌اف‌کندی، رئیس‌جمهور آمریکا و مارتین لوتر کینگ فعال مدنی آمریکایی، کشته شدند. کالین پی‌کلارک، یک‌ مشاور اطلاعاتی و امنیتی، به روزنامه واشنگتن‌پست می‌گوید: «همیشه کسانی هستند که می‌خواهند علیه چهره‌های شناخته شده سیاسی اقدام کنند. با این حال عوامل مختلفی وجود دارد که باعث می‌شود تا شمار ترور شخصیت‌های سیاسی در سال‌های اخیر بیشتر شود، ازجمله ظهور جریان‌های راست‌گرای افراطی.»
براساس آمار پایگاه جهانی داده‌های تروریسم در دانشگاه مریلند، اواخر دهه1980 نیز دوره‌ای بوده که حملات علیه چهره‌های سیاسی افزایش یافته است. این روند در سال2014 نیز بار دیگر اوج گرفت و تلاش برای ترور شخصیت‌های دولتی در سراسر جهان به‌طور چشمگیری افزایش یافت. ارن میلر، مدیر پایگاه جهانی داده‌های تروریسم دانشگاه مریلند، به واشنگتن‌پست می‌گوید: «در سال‌های گذشته حملات زیادی علیه مقام‌های سطح پایین انجام شده که در اغلب موارد رسانه‌ای نشده است اما زمانی که این حملات رهبران سیاسی برجسته‌ای چون عمران خان یا نانسی پلوسی را هدف قرار می‌دهند، خبرساز می‌شوند.»  به‌گفته میلر، بیشترین آمار حملات علیه مقام‌های دولتی مربوط به افغانستان پیش از تسلط طالبان به‌ویژه در سال2021 بوده است؛ زمانی که طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی ازجمله داعش از حملات هدفمند علیه مقام‌های دولتی استفاده می‌کردند.
سوءقصد به افراد گاهی می‌تواند تغییرات مهم سیاسی را باعث شود. به‌عنوان مثال، برخی از حملات، مسیر تاریخ را تغییر داده‌اند. البته اغلب نه همان شکلی که عاملان این حملات درنظر داشتند. برای مثال، ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند، ولیعهد اتریش، در سال1914 در سارایوو جرقه جنگ جهانی اول را زد.
دیدگاه‌ها‌ نسبت به ترور هم می‌تواند در طول زمان دستخوش تغییر شود. در هند فردی که ماهاتما گاندی رهبر محبوب استقلال هند را ترور کرد اکنون از سوی برخی از حامیان حزب حاکم بهاراتیا جاناتا «وطن‌پرست» قلمداد می‌شود. حتی ترور شوکه‌کننده آبه شینزو در ژاپن که هشتم جولای(17تیر ماه) اتفاق افتاد نیز نتیجه غیرمنتظره‌ای در بر داشت: مردم این کشور برای نخستین‌بار انگیزه‌های عامل ترور را جدی گرفتند. تتسویا یاگامی عامل حمله به آبه شینزو، بعدها به پلیس گفت انگیزه‌اش از حمله به نخست‌وزیر سابق ارتباط او با گروهی مذهبی موسوم به «کلیسای متحد» بوده است. حزب آبه پس از پیروزی در انتخابات وعده داده بود که به ارتباط خود با این گروه پایان خواهد داد؛ وعده‌ای که بعدها از آن عقب‌نشینی کرد.
ژاپن با وجود فرهنگ نسبتا صلح‌آمیزش سابقه قابل‌توجهی در ترورهای سیاسی دارد. اما کشورهایی چون انگلیس که ترور شخصیت‌های سیاسی در آن انگشت‌شمار بوده نیز در سال‌های اخیر شاهد روند رو به رشد این پدیده بوده‌اند. به‌عنوان مثال، از سال2016 تاکنون حداقل 2نماینده پارلمان این کشور در حملات جداگانه‌ای کشته شده‌اند. در برزیل که همواره در موسم انتخابات خشونت‌های سیاسی به‌طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند نیز شمار حملات علیه نمایندگان و حامیان احزاب سیاسی در گردهمایی‌های انتخاباتی منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری2022 بیشتر شد. به‌اعتقاد کارشناسان، حداقل بخشی از افزایش ترورها در سال‌های اخیر به‌دلیل تغییرات تکنولوژیک است. به‌عنوان مثال، آبه شینزو توسط اسلحه‌ای دست‌ساز هدف حمله قرار گرفت؛ اسلحه‌ای که دسترسی به اجزای آن در ژاپن چندان دشوار نیست. یا مثلا نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، در سال2018 توسط یک هواپیمای بدون‌سرنشین مورد سوءقصد قرار گرفت که البته ناموفق بود. گفته شده، دسترسی به این پهپادها در ونزوئلا برای عموم مردم به راحتی امکان‌پذیر است. بروس هافمن و جاکوب‌ور کارشناسان مبارزه با تروریسم در شورای روابط خارجی، اخیرا در یادداشتی که برای وب‌سایت آمریکایی «وار آن راکز» نوشته‌اند به افزایش ترور‌هایی که با حمایت دولت‌ها انجام می‌شود نیز اشاره کرده‌اند. در این یادداشت به‌طور مشخص به ترور جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی به دستور محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، یا ترور کیم جونگ نام، برادر رهبر کره‌شمالی توسط عوامل کره‌شمالی در مالزی اشاره شده است.
این مسئله یک روی دیگر هم دارد؛ قطب‌بندی‌های روزافزون سیاسی در سراسر جهان و تشدید تقابل‌ها در فضای مجازی باعث شده تا مجرمان رادیکال‌تر شوند. در این شرایط حامیان چنین اقداماتی نیز فضای لازم برای توجیه این اقدامات خشونت‌آمیز را دارند؛ نمونه‌ آن، توجیه حمله اخیر به منزل نانسی پلوسی از سوی حامیان دونالد ترامپ است.