گزارش
ممنوعیت خام‌فروشی در معادن خراسان‌جنوبی
خراسان جنوبی بهشت معادن ایران شناخته می‌شود و ممنوعیت خام‌فروشی در آن با هدف درآمدزایی و اشتغال‌زایی مطرح شده است
خراسان جنوبی، با عمر 18ساله پس از کرمان و سیستان‌وبلوچستان، سومین استان پهناور ایران لقب گرفته اما همیشه با بیش از 700هزار نفر جمعیت خود در میان مناطق محروم شناخته شده است تا جایی که امسال مسئولان خبر از تدوین سند جامع محرومیت‌زدایی آن دادند. سند آمایش سرزمینی این استان نیز چشم‌انداز خود را در افق۱۴۱۵ تربیت نیروی انسانی متخصص، فرآوری مواد معدنی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، استفاده از روحیه مردم، حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست، استفاده از ارتباطات با افغانستان، ناحیه اوراسیا با ملاحظه امنیتی و سایر موارد دیده است.
به گزارش همشهری، معدن به‌عنوان مهم‌ترین ظرفیت خراسان جنوبی را می‌توان محور هر دو سند محرومیت‌زدایی و آمایش سرزمینی دانست؛ 727معدن و تنوع 55ماده معدنی موجب شده است خراسان جنوبی را به نام بهشت معادن ایران یا عسلویه صنعتی بشناسند و حالا از عسلویه صنعتی خبر می‌رسد معادن آهن و بنتونیت 3سال برای پایان به خام‌فروشی این مواد ارزشمند فرصت دارند.
فرصت 3ساله تا پایان خام‌فروشی
هم‌اکنون 130معدن بنتونیت با ذخیره قطعی ۶۶میلیون تن و استخراج سالانه یک‌میلیون‌و۶۰۰ هزار تن در خراسان جنوبی فعال هستند و سهم آهن هم از معادن استان به 27مورد می‌رسد.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی با بیان اینکه براساس مصوبه شورای معادن استان، خام‌فروشی یا خروج بدون فرآوری مواد معدنی آهن و بنتونیت ممنوع شده است، به همشهری می‌گوید: خراسان‌جنوبی یکی از قطب‌های بنتونیت و آهن کشور محسوب می‌شود و با وجود اینکه تعداد واحدهای فرآوری این دو ماده معدنی در استان به اندازه کافی و جوابگوست، اما همه مواد استخراج‌شده به‌صورت 100درصد به خارج استان ارسال می‌شود. با توجه به همین موضوع نه‌تنها ارزش افزوده‌ای نصیب استان نمی‌شود بلکه واحدهای فرآوری نیز در معرض تعطیلی و تنش‌های کارگری قرار گرفته بودند. آنطور که عباس جورجانی توضیح می‌دهد، برخلاف خبری که در رسانه‌ها منتشر شده و این خام‌فروشی را برای 3سال اعلام کرده است، در واقع مصوبه بر این مبناست که معادن 3سال فرصت دارند تا خام‌فروشی را به صفر برسانند.بر این اساس، سال اول 50درصد از مواد معدنی استخراج‌شده از معادن آهن و بنتونیت باید به واحدهای فرآوری استان تحویل داده شود، سال دوم این عدد به 70 و سال سوم به 100درصد می‌رسد.
افزایش 3برابری درآمد
هم‌اکنون 12واحد فرآوری بنتونیت در خراسان جنوبی وجود دارد که از این تعداد 10مورد فعال و 2مورد در دست ساخت هستند. از این واحدها 9مورد در شهرستان سرایان و 3واحد دیگر در سربیشه، خوسف و بیرجند قرار دارند که هر یک بین 25 تا 30نفر اشتغال‌زایی کرده‌اند؛ یعنی بیش از 300نفر. در بخش واحدهای کنستانتره (فرآوری آهن) نیز به‌گفته مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی، یک‌واحد 300هزار تنی در نهبندان، یک‌واحد 200هزار تنی با پیشرفت 92درصدی در خوسف و یک‌واحد 600هزار تنی با پیشرفت 45درصدی در سربیشه فعال و در دست ساخت هستند که هر واحد 300هزار تنی بیش از 100نفر و واحد 600هزار تنی بیش از 200نفر اشتغال‌زایی خواهد داشت. جورجانی تأکید می‌کند که این تعداد واحد فرآوری فعال و واحدهای در دست ساخت که تا پایان 3سال ذکر شده در مصوبه به بهره‌برداری می‌رسند، می‌توانند به‌طور صد‌در‌صدی مواد معدنی آهن و بنتونیت استخراج شده در استان را فرآوری کنند تا درآمد استان از این بخش تا 3برابر افزایش یابد.
تصمیم‌گیری درباره بقیه معادن
خراسان جنوبی بهشت معادن ایران شناخته شده است و در حوزه مواد معدنی گرانیت، مرمریت، تراورتن، آهک، باریت، سرب، خاک سرخ، زغال‌سنگ، سیلیس و... ذخایره خوبی دارد. مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی توضیح می‌دهد که ممنوعیت خام‌فروشی گرچه از آهن و بنتونیت آغاز شده، اما قرار است درباره مواد معدنی دیگر هم اجرا شود.
به‌گفته جورجانی، بقیه مواد معدنی در جلسه‌های شورای معادن استان بررسی و با توجه به ظرفیت واحدهای فرآوری درباره آنها تصمیم‌گیری می‌شود. او ادامه می‌دهد: هم‌اکنون ممنوعیت خام‌فروشی خاک‌های معدنی، خاک‌های صنعتی معدنی و منیزیت در حال بررسی و در دستور کار است. خراسان جنوبی، ۳۵معدن منیزیت با ذخیره ۴۴۶۴۳۵۰ تن دارد.
***
موضوع ممنوعیت خام‌فروشی نه‌تنها در خراسان جنوبی بلکه در استان‌هایی چون تهران، قزوین و آذربایجان شرقی هم مطرح شده بود؛ دغدغه‌ای که حتی در سطح کشوری هم وجود دارد. هرچند سیدرضا محتشمی‌پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) به‌تازگی گفته است که آمار بخش معدن نشان می‌دهد کل صادرات مواد معدنی کشور در بالاترین برآوردها به ٢درصد کل تولید مواد معدنی هم نمی‌رسد.