شبهجزیره یک اصطلاح جغرافیایی است و به مناطق وسیعی گفته می‌شود که از 3طرف در محاصره آب قرار دارند و تنها از یک‌سو به خشکی منتهی می‌شوند. از این دست مناطق در نیم کره‌جنوبی زمین به‌ندرت پیدا می‌شود اما قاره‌های اروپا و آسیا شبه‌جزیره‌های معروف و فراوانی دارند.شاید جالب باشد که بدانید بسیاری از کشورهای اروپایی مثل نروژ، سوئد، دانمارک، اسپانیا، ایتالیا، پرتغال و یونان در شبهجزیره قرار دارند. واقعیت ماجرا این است که قاره اروپا شبهجزیره عظیمی است که یک سوی آن به آسیا چسبیده و 3طرف دیگر آن را آب فراگرفته است. درغرب آسیا و بیخ گوش ما ایرانی‌ها هم اوضاع بر همین منوال است و شبهجزیره عربستان چنین مختصاتی دارد. این گزارش شما را با معروف‌ترین شبه‌جزیره‌های آسیا و اروپا آشنا می‌کند.
شبهجزیره عربستان
بگذارید در همین ابتدا تکلیف‌مان را با بزرگ‌ترین شبهجزیره دنیا مشخص کنیم. شبهجزیره عربستان با مساحتی حدود 3میلیون و 200هزار کیلومترمربع و با فاصله به‌عنوان بزرگ‌ترین شبهجزیره دنیا شناخته می‌شود اما شبه‌قاره نیست. برخی جغرافی‌دان‌ها از شبهجزیره عربستان به‌عنوان شبه‌قاره‌ای در جنوب غرب آسیا نام می‌برند که آن هم به‌خاطر وسعت آن است. البته عده‌ای دیگر از جغرافی‌دان‌ها معتقدند از آنجا که کل شبهجزیره عربستان در یک منطقه مشخص قرار دارد، استفاده از اصطلاح شبه‌قاره برای معرفی آن صحیح‌تر است.شبه جزیره یا به‌عبارتی شبه‌قاره عربستان خاستگاه قوم عرب بوده و نخستین قبیله‌های عرب در این منطقه از دنیا زندگی می‌کردند. این شبهجزیره به لحاظ ساختار، سکنه و نوع معیشت دنباله صحرای بزرگ آفریقاست. این ادعا با واقعیت هم جور درمی‌آید چون دریای سرخ که عربستان کنونی را از آفریقا جدا می‌کند در روزگار قدیم دریاچه طویلی بین عربستان و قسمت شرقی مصر بوده است. تلاطم امواج اقیانوس هند، باب‌المندب را که در آن روزگار، تکه‌ای باریک از خشکی بوده به‌تدریج از بین برده و دریای سرخ را به اقیانوس هند وصل کرده و عربستان را از آفریقا جدا کرده‌است. شبهجزیره عربستان شامل کشورهای کوچکی مثل عمان، یمن، قطر، کویت، عربستان، امارات و بحرین است.
شبهجزیره بالکان
منطقه بالکان هم با مساحتی بالغ بر 728هزار کیلومترمربع یکی از بزرگ‌ترین شبه‌جزیره‌های دنیا به‌شمار می‌آید و طبق آخرین برآوردها چیزی حدود 60میلیون نفر در آن سکونت دارند.بالکان شبه‌‌جزیره‌ای در جنوب شرقی اروپاست که از شرق به دریای سیاه و دریای اژه، از غرب به دریای یونان و دریای آدریاتیک، از جنوب به دریای مدیترانه و از شمال به کوه‌های آلپ منتهی می‌شود. این شبهجزیره در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است. نخستین تغییر همان انقلاب بالکان است که از سال 1875تا 1877میلادی علیه حکومت عثمانی صورت گرفت و به استقلال یوگسلاوی و بلغارستان منجر شد.با فروپاشی یوگسلاوی و تجزیه این کشور که از سال 1991تا 1995به‌وقوع پیوست کشورهای جدید مثل کوزوو، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، اسلونی و جمهوری مقدونیه شمالی به استقلال رسیدند و حالا در کنار یونان، آلبانی، بلغارستان، رومانی و بخش اروپایی ترکیه، شبهجزیره بالکان را تشکیل می‌دهند. نام این شبهجزیره از رشته کوه بالکان گرفته شده که از مرکز بلغارستان تا بخش شرقی صربستان امتداد دارد. باور عمومی این است که این رشته کوه نیز نام خود را از زبان ترکی گرفته‌است. در ترکی «بالکان» به معنی رشته‌کوه‌های پوشیده از درخت است و در قرون 11و 12میلادی که ترک‌ها به این ناحیه وارد شدند به این منطقه اطلاق شده است.
شبهجزیره ایبِریا
شاید نام این شبهجزیره را کمتر شنیده باشید اما اروپایی‌ها با این منطقه آشنایی کامل دارند. شبهجزیره ایبریا در جنوب غربی اروپا قرار دارد و کشورهای اسپانیا، پرتغال، آندورا و جبل‌طارق را در برمی‌گیرد. این شبهجزیره در لبه غربی اوراسیا قرار دارد و بیشتر قلمرو آن بین اسپانیا و پرتغال تقسیم شده و منطقه کوچکی از جنوب فرانسه، آندورا و جبل‌الطارق را هم شامل می‌شود. مساحت تقریبی آن 583هزار کیلومترمربع است و جمعیتی بالغ بر 53میلیون نفر دارد.ایبریا دومین شبهجزیره بزرگ اروپا از نظر مساحت، پس از شبهجزیره اسکاندیناوی است. ایبریایی‌ها ساکن امتداد شرق و جنوب مناطق ساحلی ایبری بودند که مربوط به شمال غرب سواحل دریای مدیترانه است و هم‌اکنون شامل کاتالونیا، شرق، شمال شرقی و شمال آراگون و بخش خودمختار والنسیا و مورسیا، شمال آندلس و جزایر بالئاری در اسپانیا می‌شود. آنطور که در تاریخ آمده رومی‌ها در سال 207میلادی این شبهجزیره را به‌طور کامل تسخیر کردند اما تسلط آنها بر ایبریا دوام نداشت. این شبهجزیره به لحاظ تاریخی هم مهم است چون آندلس که در سال 714میلادی به تصرف مسلمانان درآمد در همین منطقه واقع شده است.
شبهجزیره اسکاندیناوی
این یکی را باید به‌عنوان سردترین شبهجزیره دنیا معرفی کنیم. شبهجزیره اسکاندیناوی، منطقهای در شمال اروپاست که شامل کشورهای نروژ، سوئد، دانمارک و قسمت شمالی فنلاند می‌شود.نکته جالب درباره مرزبندی کشورهای حوزه اسکاندیناوی این است که رشته کوه‌های اسکاندیناوی مرزهای آنها را مشخص می‌کند که تا مناطق جنوبی نروژ امتداد دارد. یک نکته دیگر اینکه دورتا دور شبهجزیره اسکاندیناوی در محاصره آب‌های آزاد است. شرق این شبهجزیره شامل جزیره خودمختار آلند، بین سوئد و فنلاند و گاتلند در همسایگی دریای بالتیک است. این شبهجزیره از غرب و جنوب غربی به دریای شمال و دریای نروژ و از شمال هم به دریای بارنتس منتهی می‌شود. برای همین بزرگ‌ترین یخچال‌های طبیعی در همین جزیره اسکاندیناوی تشکیل می‌شود و هر سال هزاران گردشگر برای تماشای یخچال‌های طبیعی به این نقطه از دنیا می‌روند.کشورهای حوزه اسکاندیناوی در ورزش‌هایی مثل اسکیت و هاکی روی یخ که در مناطق سردسیر سکه رایجی دارند حرف اول را می‌زنند.شبهجزیره اسکاندیناوی حدود 777هزار کیلومترمربع مساحت دارد و نام آن برگرفته از منطقهای در بخش جنوبی شبه جزیره است.
شبهجزیره کریمه
این شبه جزیره را باید پرماجرا‌ترین منطقه دنیا بدانیم چرا که در طول تاریخ همواره محل مناقشه برخی کشورهای اروپایی بوده است. شبهجزیره کریمه که در شمال دریای سیاه و جنوب اوکراین واقع شده برای روس‌ها یک منطقه استراتژیک و راهبردی به‌شمار می‌آید و آنها پس از انقلاب کمونیستی روسیه در سال 1917بر این شبهجزیره تسلط داشته‌اند. چرا این شبهجزیره برای روس‌ها ارزش استراتژیک دارد؟ چون بنادر دریای سیاه کریمه دسترسی سریع به مدیترانه شرقی، بالکان و خاورمیانه را فراهم می‌کنند. به همین‌خاطر بیشتر امپراتوری‌های تاریخ از رومیان و بیزانسی‌ها گرفته تا عثمانیان، روس‌ها، بریتانیایی‌ها و فرانسوی‌ها و روس‌ها به‌دنبال تصاحب سواحل جنوبی کریمه بوده‌اند.اهمیت این شبهجزیره زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم دریای سیاه به‌عنوان یک گذرگاه اقتصادی مهم، منطقه قفقاز و دریای خزر را به اروپای مرکزی و شرقی متصل می‌کند.رودخانه دنیپر هم که از شمال به جنوب اروپا می‌گذرد و دریای سیاه را به دریای بالتیک متصل می‌کند در همین شبهجزیره واقع شده است.
آشنایی با مهم‌ترین شبه‌جزیره‌های دنیا
درجست‌وجوی خشکی
در همینه زمینه :
مصور
یادداشت
کشاورزی