بازی ترکیه با کارت تحریرالشام

2روز پس از آنکه گروه‌های مسلح در شمال سوریه از دستیابی به یک توافق همکاری خبر دادند، منابع محلی در این کشور اعلام کردند که درگیری‌ها میان این گروه‌ها بار دیگر آغاز شده است.
روز شنبه بود که گروه تروریستی «تحریرالشام» که قبلا از آن به‌عنوان شاخه القاعده در سوریه یاد می‌شد، با گروه‌ شورشی رقیب دیگر در شمال غرب سوریه موسوم به «ارتش آزاد» که مورد حمایت ترکیه است، به یک توافق صلح دست یافتند. این صلح اما 48ساعت هم دوام نداشت و از روز دوشنبه درگیری‌های شدید در نزدیکی روستای کفر جنا در شمال حلب آغاز شد. اما همین توافق کوتاه با حضور نیروهای تحت حمایت ترکیه نشان داد که آنکارا به سمت بازتعریف روابط خود با تحریرالشام حرکت کرده است.

چرا توافق شد؟
توافق کوتاه اخیر میان تحریر الشام و ارتش آزاد سوریه برای نخستین بار از زمان آغاز درگیری‌های داخلی در سوریه در سال2011 صورت گرفت. تحریرالشام کنترل بخش زیادی از استان ادلب را در اختیار دارد. پیشروی این گروه به سمت شهر عفرین باعث شد تا ارتش آزاد به سمت توافق با این گروه برود. عفرین شهر کردنشین در شمال غرب سوریه و در نزدیکی مرز ترکیه در استان ادلب قرار دارد که تا اوایل سال 2018 در کنترل نیروهای دمکرات کرد بود و پس از آن جنگنده‌های ترکیه با بمباران سنگین و عقب‌زدن شبه‌نظامیان کرد توانستند راه را برای ورود نیروهای ارتش آزاد سوریه به این منطقه هموار کنند. از آن زمان عفرین در کنترل نیروهای مورد حمایت آنکارا قرار دارد. هفته گذشته که نیروهای تحریرالشام وارد بخش‌هایی از عفرین شدند، تحرکات در آنکارا شدت گرفت و فرماندهان ارتش آزاد با چراغ سبز ترکیه به توافقاتی با فرماندهان تحریرالشام دست یافتند.
براساس گزارش المانیتور، آنکارا توانست تحریرالشام را متقاعد کند که به سمت شهر اعزاز، که یک مرکز لجستیکی حساس در مرز ترکیه برای رفت‌وآمد نیروهای ارتش آزاد به شمار می‌رود، حرکت نکند. از سوی دیگر دو طرف مناطق تحت کنترل یکدیگر را به رسمیت پذیرفتند. علت برهم خوردن توافق پس از 2روز، اختلافات داخلی میان فرماندهان ارتش آزاد سوریه عنوان شده، اما فراتر از این رویدادها، این توافق نشان داد که نگاهی جدید در آنکارا به تحریرالشام شکل گرفته است.
به نوشته وب سایت تحلیلی المانیتور، ترکیه از طریق توافق با تحریرالشام تصمیم داشت تا از این نیروها به‌عنوان ابزار فشار علیه نیروهای دمکرات کرد استفاده کند. صالح مسلم، رئیس مشترک کردهای حزب دمکراتیک سوریه که از مهم‌ترین حزب کردها به شمار می‌رود، گفته است: «ترکیه قطعا حامی تحریرالشام است.» مسلم گفت که اطلاعاتی در دست دارد مبنی بر اینکه میت (دستگاه امنیتی ترکیه) طی 4 ماه گذشته با جولانی، رئیس تحریرالشام جلساتی برگزار کرده است تا در مورد مناطق تحت کنترل و مبارزه مشترک علیه گروه‌های کرد توافق کنند. مسلم همچنین به المانیتور می‌گوید که موافقت ترکیه با استقرار تحریرالشام در منطقه شمال سوریه با هدف تصرف شهر منبج است که اکنون در کنترل نیروهای کرد قرار دارد و اردوغان به‌شدت در تلاش برای پس زدن کردها از این مناطق است.
عفرین اگرچه طی 2سال گذشته تحت کنترل نیروهای تحت حمایت آنکارا بوده است، اما براساس گزارش المانیتور، شهری آشفته بوده است. در این مدت، آمار جرم و جنایت در این شهر بسیار بالا بوده است. در مقابل ادلب با مشت آهنین جولانی، رهبر تروریست‌های تحریرالشام یک ثبات نسبی را تجربه کرده است. برای ترکیه که به دنبال ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه و استقرار پناهندگان سوریه‌ای است، ثبات از همه‌‌چیز مهم‌تر است و شاید فرماندهان تحریرالشام را به فرماندهان ضعیف ارتش آزاد ترجیح می‌دهد.
المانیتور همچنین به نگرانی اردوغان از توافق دولت اسد با کردهای شمال سوریه اشاره می‌کند و می‌نویسد: اگرچه تحریرالشام در ترکیه در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد، اما در موقع لزوم می‌تواند کارت بازی مناسبی برای آنکار در برابر ائتلاف دمشق و کردها باشد.

تروریست‌های عمل گرا
تحریرالشام اکنون خود را وابسته به القاعده نمی‌داند و تلاش دارد تا خود را از القاعده دور کند. برخی گزارش‌ها نیز نشان می‌دهد که تحریرالشام مدت‌هاست به‌دنبال نقش اقتصادی و امنیتی گسترده‌تری در شمال سوریه فراتر از پایگاه خود در شهر پرجمعیت ادلب است. این گزارش‌ها می‌گویند که هدف محمد جولانی، گسترش کنترل غیرنظامی به مناطق دیگر شمال سوریه است تا تصویر این گروه به‌عنوان یک شبه‌نظامی کم رنگ شود. این نگاه تحریرالشام همان هدفی است که اردوغان برای پس‌زدن کردها از شمال سوریه به آن نیاز دارد و شاید از همین‌رو با وجود شکست توافق اخیر، این توافق یک نقطه عطف در بازی ترکیه در شمال سوریه است.